ارضروم ترکیه

ارضروم ترکیه

نویسنده: سئویل بلبل / مترجم: فریبا اوغوز

آن دسته از استانهای منطقه آناتولی شرقی که از نظر توریسم و گردشگری مهم می باشند، با ارزشهای فرهنگی خود، جلب توجه می کنند. در این منطقه آب و هوای کوهستانی سرد و خشک حاکم می باشد. زمستانها معمولا سرد و طولانی و تابستانها کوتاه است.

در ارضروم که یکی از سردترین استانهای این منطقه می باشد، دمای هوا در فصل زمستان تا منفی ۲۸ درجه پایین می آید. بارش زیاد برف در این منطقه بر اهمیت شهر از نظر توریسم و انجام بازیهای زمستانی می افزاید. بعنوان مثال منطقه “پالان دؤکن” در ارضروم در سالهای اخیر تبدیل به مرکز ورزشهای زمستانی شده است.

منطقه آناتولی شرقی در طول اعصار مختلف، مهد تمدنها و فرهنگهای متفاوتی بوده است. در طول اعصار مختلف، ملتهای متفاوتی در منطقه زندگی کرده اند و هر کدام به نحوی بر غنای فرهنگی این منطقه افزوده اند. بعنوان مثال، کوه آغری و یا همان آرارات از نظر توریسم اعتقادی، مرکز گردشگری بسیار مهمی بشمار می رود. بر اساس اطلاعات موجود در کتابهای مقدس، کشتی حضرت نوح پس از طوفان در یکی از قله های کوه آغری بنام جودی فرونشسته است. این روایت بر اهمیت این کوه افزوده است. همچنین بنا بر روایتی، باغ ارم که محل زندگی حضرت آدم و حوا بوده، در دشت ایغدیر- ایروان واقع در دامنه های جنوبی سلسله جبال آغری و یا همان آرارات قرار داشته است. سلسله جبال آغری نزد مسیحیان نیز از اهمیت خاصی برخوردار است.

در ارضروم که دارای تاریخی بسیار کهن می باشد، وجود آثار تاریخی زیاد و باقدمت جلب توجه می کند. یکی از این آثار “قلعه ارضروم” می باشد که تاریخ دقیق ساخت آن به روشنی مشخص نیست. احتمال می رود که این قلعه در قرن پنجم میلادی و از سوی بیزانس ها ساخته شده باشد. این قلعه که با ۳ ردیف بارو و ۱۱۰ برج احاطه شده است، دارای ۴ دروازه بزرگ می باشد. امروزه باروهای خارجی قلعه از میان رفته و تنها بخش داخلی آن پابرجا مانده است. در داخل این قلعه که در قرن ۱۱ به تصرف ترکها در آمده است، آثار مسجدی که توسط “سلتوک اوغوللاری” و یا همان “بنی سلتق” ساخته شده، به چشم می خورد. قلعه بعدها توسط سلجوقیان و عثمانیان مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. در ضلع جنوبغربی قلعه داخلی و در کنار مسجد، برج ساعت وجود دارد که به “تپسی مناره” معروف است و باز هم در دوره “سلتوک اوغوللاری” و یا همان “بنی سلتق” و با استفاده از آجر ساخته شده است. این برج که در قرن دوازدهم میلادی ساخته شده، بعنوان برج نگهبانی از سوی “سلتوک اوغوللاری” مورد استفاده قرار می گرفته است. در قرن ۱۹ میلادی در قسمت بالایی این برج که بدنه آن از آجر و پایه آن از سنگ ساخته شده، یک کلاهک چوبی ساخته شده است. این برجها، بعدها بعنوان مناره مسجدی که در کنار آن قرار داشت مورد استفاده قرار گرفته اند. بدین ترتیب می توان گفت که برج ساعت ارضروم و یا همان “تپسی مناره” قدیمی ترین مناره ساخته شده در آناتولی می باشد.

مسجد جامع شهر که در جاده جمهوریت واقع است، یکی دیگر از آثار تاریخی شهر می باشد. این مسجد که در سال ۱۱۷۹ و در دوره “سلتوک اوغوللاری” یعنی “بنی سلتق” ساخته شده، در سایه مرمت و بازسازیهای بی شمار توانسته است تا به امروز سرپا بماند. این مسجد در واقع بازگوکننده سبک معماری دوره سلجوقیان می باشد. این اثر که مربع شکل است، از ۷ صحن تشکیل شده که بصورت عمودی بر دیوار محراب متصل شده اند. سقف نیز بر روی ۴۰ پایه موجود در داخل این قسمتها کار گذاشته شده است. مناره آجری مسجد در سمت راست آن قرار گرفته است و از داخل به یکدیگر راه دارند. یعنی می توان بدون خارج شدن از مسجد، به داخل مناره رفت. تاریخ موجود بر روی مقبره “جیم جیمه سلطان” که در ضلع جنوبی مسجد قرار دارد، قرن ۱۳ را نشان می دهد.

مدرسه دو مناره ای ارضروم که در معماری سلجوقیان در آناتولی از جایگاه خاصی برخوردار است، در کنار مسجد جامع قرار دارد. این مدرسه که در نیمه قرن ۱۳ و توسط “خداوند خاتون” دختر “علاء الدین کیقباد اول” سلطان سلجوقی در آناتولی ساخته شده، به مدرسه “خاتونیه” نیز شهرت دارد. این مدرسه دارای ۲ طبقه و ۴ ایوان می باشد و در رده مدارسی قرار دارد که دارای حیاط روباز هستند. بر روی درب اصلی موجود در جبهه مقابل، اشکال درخت خرما، اژدرها، عقاب دو سر مشاهده می شود. در دو طرف این درب اصلی دو مناره شیاردار آجری به چشم می خورد که تا قسمت ایوان فروریخته است. در قسمت پشتی مدرسه، گنبدی به شکل استوانه ای با سری مخروطی شکل وجود دارد. با دقت در سبک معماری گنبد مشخص می شود که این گنبد، در تاریخی پس از مدرسه ساخته شده است.

درکنار این آثار تاریخی، ۳ گنبد بجای مانده از دوره “سلتوک اوغوللاری” جلب توجه می کند. این گنبدها که تاریخ ساخت آنها به قرن ۱۳ برمی گردد، با تزئیناتی که بر روی آنها نقش بسته، توجه توریستها را بخود جلب می کند.

“مدرسه یاقوتیه” یکی دیگر از آثار تاریخی واقع بر روی جاده جمهوریت می باشد که تبدیل به سمبل ارضروم شده است. این مدرسه که در دوره ایلخانیان از سوی “جمال الدین یاقوت” والی نظامی این شهر ساخته شده، به نام خود والی و با عنوان “یافوتیه” شهرت یافته است. این اثر تاریخی که از سنگ بریده شده ساخته شده، دارای ۴ ایوان است و در رده مدارسی قرار دارد که داری حیاط روبسته می باشند. تزئینات سنگی موجود بر روی درب اصلی این مدرسه به دیدن می ارزد. در دو طرف ضلع جلویی مدرسه، دو مناره آجری وجود دارد. اما مناره سمت چپ نتوانسته تا به امروز پابرجا بماند. در دیوار شرقی مدرسه، یک برج استوانه ای دارای کلاهک وجود دارد که در گوشه دیوار جای گرفته است. این مدرسه بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و امروزه بعنوان موزه آثار ترک – اسلام و موزه اتنوگرافی به ارائه خدمت می پردازد.

مسجد “له له مصطفی پاشا” در ارضروم متعلق به دوره عثمانی است. این مسجد از سوی مصطفی پاشا که صدر اعظم دربار عثمانی بود و همچنین بدلیل لّلِگی بر شاهزاده سلیم دوم به “له له مصطفی پاشا” شهرت یافته بود، در سال ۱۵۶۲ ساخته شده است. این مسجد که احتمال می رود توسط معمار سینان ساخته شده باشد، به شکل یک مجموعه ساخته شده است. اما ساختمانهایی که بعنوان مدرسه دربار و مکتب صبیان مورد استفاده قرار می گرفته، در طول زمان از بین رفته و تنها حمام و مسجد آن تا به امروز پابرجا مانده است.

علاوه بر این آثار تاریخی بسیار مهم، در ارضروم تعداد بسیاری مسجد، مدرسه و مقبره نیز وجود دارد. همچنین وجود تعداد زیادی آثار نظامی در شهر که در گذشته از اهمیت نظامی و استراتژیک بسیاری بالایی برخوردار بوده اند، جلب توجه می کند. از میان اینها می توان به مواضع دفاعی اشاره کرد که بین سالهای ۱۸۷۷ الی ۱۷۷۸ و در دوره جنگ بین عثمانی و روسیه در ارضروم ساخته شده است.

فرهنگ، آداب و رسوم شکل گرفته توسط ساکنین منطقه آناتولی شرقی، نشانگر غنای قومی و فرهنگی کشورمان می باشد. آشپزی، صنایع دستی، آهنگها و رقصهای فولکلوریک این منطقه هنوز رایج است و به دست فراموشی سپرده نشده است.

—————————————-

نویسنده: سئویل بلبل عضو هیات علمی رشته مدیریت جهانگردی و رهبری توریسم دانشکده گردشگری دانشگاه غازی آنکارا

مترجم: فریبا اوغوز / تی ار تی