جنبش اخوان المسلمین و تأثیر آن
جنبش اخوان المسلمین و تأثیر آن
نویسنده: استاد ابوالحسن علی حسنی ندوی / مترجم: داود ناروئی
رویارویی با تمدن غرب و نقادی شجاعانه و ریشه ای آن و از مقام دعوتگری مهاجم در برابر غرب ظاهر شدن، خواستار پژوهشی ژرف، کوشش های به هم پیوسته و منسجم، شناخت دقیق ساخت و ماهیت تمدن غرب و داشتن شور بسیار در فراخوان به اسلام و ساختارها و برنامه هایش و اتخاذ موضعی متفاوت با موضع یک پیشوای سیاسی مثل سیدجمال الدین افغانی و نیز متفاوت با موضع یک وکیل مدافع از آیین اسلام مثل محمد عبده بود.
جنبش اخوان المسلمین بزرگ ترین جنبش دینی و سیاسی خاورمیانه بود. اگر سرنوشت چنین رقم می خورد که این جنبش حرکت طبیعی خود را طی کند و در جامعه تأثیر مطلوب را بگذارد، در نوسازی نیرو و اقتدار اسلامی، از آن امید بسیاری می رفت. پژوهشگران نابغه و اندیشوران مسلمان، متخصصان و صاحبان مطالعات گسترده و ژرف،که طلایه های آن آشکار شده است،١در این جنبش گرد آمده بودند. امید می رفت که این جنبش خلأ فکری موجود در شرق را پر کند و در تأسیس جامعه ی اسلامی نیرومند و دارای هویت، اندیشه و میهن مستقل، موفق شود. اما مبارزه ی نیروهای سکولار و سوسیالیست با آن، جهان عرب و در نتیجه جهان اسلام، را از ثمرات این جنبش گسترده و نیرومند، که نیرومندترین خیزش دینی و انقلاب اسلامی در روزگار نو بود، محروم کرد. این امر فاجعه ای جبران ناپذیر برای جهان اسلام بود.٢
راستی، آیا جنبش اخوان المسلمین توان تحقق این غایت بزرگ را دارد؟ یا در حد توان خود، چقدر از این خواست ها و غایت ها را برآورده است؟ این موضع برای بسیاری از مردم پوشیده مانده است.به این مناسبت به جاست برخی از مطالب کتاب اندیشوری غربی را که از اخوان المسلمین نمایندگی نمی کند و نسبت به قضایای آن همدردی نشان نمی دهد، نقل کنیم. استاد دبلیو جی اسمیت در کتاب اسلام در تاریخ تمدن با اشاهر به برخی ابعاد مهم این جنبش می گوید:
مطلقا" درست نیست که جنبش اخوان المسلمین را جنبشی ارتجاعی تلقی کنیم؛ زیرا این جنبش برای تأسیس جامعه ای نو بر مبنای پایه های عدالت اجتماعی و عشق به بشر که چکیده ی ارزش ها و سنت های کهن است دست به کوششی ستودنی و اعجاب انگیز زده است. این جنبش خواستار بازگشت پایه هایی برای جامعه است که براساس ارزش های اخلاقی ثابت و مورد اتفاق، و اندیشه ی متعادل و دادگر، استوار است. این جنبش می تواند اسلام را از شور و هیجان احساسی پیروان، دوستداران و پرستشگران آن، که از هر گونه شعور و فعالیتی تهی شده اند، و یا از جولانگاه سنت پرستان حرفه ای، که در اندیشه و کردار خود به گذشته دل بسته اند، به نیرویی پویا و پیشرو تبدیل کند که میان مسایل و مشکلات جدید، راه خود را طی کند.
جنبش اخوان المسلمین برای بیشتر معضلات جامعه راهگشایی عملی و فوری در اختیار دارد. بی گمان اگر گروهی دیگر با شور و اشتیاق بیشتر برای درمان این معضلات برنخیزد می توانیم به تأکید بگوییم که جنبش اخوان المسلمین، با وجود تازیانه ی تروریسم و خودکامگی، خواهد زیست و راه خود را ادامه خواهد داد. جز کمونیست ها، اخوان المسلمین تنها جنبشی است که در این روزگار،اندیشه و برنامه ای به مردم ارائه کرده که از تعریف و تمجید زبانی و گفتاری فراگذشته و در سطحی گسترده هوادار کسب کرده است.
_______________________________
منبع: رویارویی اندیشه اسلامی و اندیشه غربی در جهان اسلام / مؤلف: استاد ابوالحسن علی حسنی ندوی / مترجم: داود ناروئی / انتشارات: نشر احسان-۱۳۸۸
١ شهید عبدالقادر عوده، دکتر مصطفی سباعی، سید قطب، محمد غزالی، دکتر سعید رمضان محمد مبارک، دکتر یوسف قرضاوی و… از جمله کسانی اند که عضو این جنبش بودند.
٢ اخیرا" اخوان المسلمین فعالیت محدود خود را آغاز کرده است. اما پیش بینی تداوم آن و کسب جایگاهی که پیش از محنت، جنبش و رهبران آن داشتند، آسان نیست. مجله ی الدعوه پس از چندین دهد توفیق، دوباره از قاهره منتشر می شود. خوانندگانش آن قدر زیادند که نشریه ای که تنها چند شماره از آن منتشر شده، معمولا" از چنین استقبالی برخوردار نیست. این نکته آشکارا نشان می دند که جنبش اخوان المسلمین در دل ملت مسلمان مصر چه جایگاهی دارد و نیز نشان می دهد که در طول این مدت، خلأ موجود پر نشده، تا آنکه اخوان المسلمین و ارگان آن به نام الدعوه دوباره به صحنه ی رهبری اسلامی باز آمد.