بررسی وضعیت لیبی و نقش تندورها در آن

از لیبی چه خبر ؟ (یسألونک عما جرى فی لیبیا)

بررسی وضعیت لیبی و نقش تندورها در آن

  فهمی هویدی نویسنده وروزنامه نگاذ مصری /   ترجمه : رسول رسولی کیا

بمباران خاک لیبی – در واکنش به کشته شدن ۲۱ نفر از شهروندان مصری – قابل فهم و توجیه است و گزینه مطرح دیگری به نظر نمی رسد و به عنوان یکی از جواب های پرسش ” چه کار باید کرد؟” مطرح می باشد ، ولی آنچه باید مورد بررسی قرار گیرد این است که آیا این واکنش نظامی کافی است یا خیر ؟

(۱)

 قبل از سخن گفتن از موضوع باید ابتدا چند نکته مهم را متذکر شد

– ما با یک سازمان  جنایتکار روبرو هستیم که نه قلب دارد و نه دین و نه اخلاق ؛ علاوه بر اینکه به هیچ قانون و یا عرفی هم احترام نمی گذارد و از روزی که دولتش را اعلام نموده – ژانویه ۲۰۱۴- کسی نبوده و نیست که جلودار شرارتش باشد.

روزی که اقدام به بریدن سر آن بیگانگانی نمودند که به چنگالشان افتاده بودند و همین کاررا کردند با مخالفانشان در سوریه و عراق  به شدت جا خوردیم ، و آن روز نیز که خلبان اردنی را زنده زنده آتش زدند شوکه شدیم و همچنین روزی که شنیدیم و دیدیم که یزیدیان را در گورها ی دسته جمعی دفن نموده و زنان و دخترانشان را به اسارت و بردگی گرفتند موهایمان سیخ شد ….تا آخر لیست آن جنایت هایشان که همه اش نمایش دهنده ریختن خون انسان های بی گناه و فقرا می باشد و بس .

بنا براین چیز جدیدی در خبر چند روز پیش – که تعددادی از شهروندان مسیحی مصری را کشته اند – به چشم نمی خورد ، هر چند همه مردم مصر یکّه خورده و قلب هایشان به درد آمد ؛ ولی آنچه تازگی دارد نحوه رساندن پیام مورد نظرشان به دولت مصر ؛ آن هم با این همه خشونت و سنگ دلی که بیشتر شایسسته دیوانگان بیمار می باشد…..

چیز تازه دیگری که در جنایت اخیرشان به چشم می زند این است که آنان خاک شام را درنوردیده و به خارج آن نیز قدم گذاشته اند ؛ به گونه ای که اکنون در سینا و شمال آفریقا نیز حضور دارند و گزارش های خبری حاکی است که در سینا و لیبی و تونس و الجزایر کسانی به صفشان پیوسته اند .

-این عده که اخیراً در لیبی این جنایت هولناک آفریدند بخشی از آن سازمان مادرند که در سوریه و عراق لانه خوش کرده اند و نام “دولت خلافت اسلامی” را برای خود برگزیده اند و مرکز استان “الرقّه” سوریه را نیز به عنوان پایتخت خود انتخاب نموده اند؛ همین است که می گویم سازمان مذکور سرش در شام است و شاخه ها و شعبه هایش در مناطق و دولت های مذکور می باشد.

– اگر داعش – سازمان دولت اسلامی- یا دولت خلافت در بلاد شام ریشه دوانیده ، مطمئناً ریشه های فکری آن را در جزیره عربی باید جستجو نمود ؛ چرا که عقیده سلفی جهادی در اساس بر آموزه ها و نگرش های مدرسه وهابی استوار است و تنها کتاب ها و آثار شیوخ وهابی است که در مدارس داعش – دولت اسلامی- تدریس می شود و اگر بیشتر دقت نماییم متوجه خواهیم شد که این سازمان در گستره “القاعده” که افغانستان است شکل گرفته است و بالاخره زندان های اشغالگران آمریکایی در عراق نیز به خاستگاه مناسبی برای این سازمان مبدل شد به گونه ای که رهبران سازمان دولت اسلامی از این بازداشتگاه ها فارغ التحصیل شدند.

(۲)

در رابطه با وضعیت لیبی ، باید گفت که شرایط بسیار پیچیده تر از آن است که رسانه ها برای ما به تصویر می کشند ، گزارش های رسمی حاکی است که نیروهای هوایی مصری چند بار شهر “درنه” مرکز اصلی داعش را بمباران نموده اند و سال گذشته رسانه ها معلوماتی را فاش نمودند که بیانگر وجود تندروهای مصری موسوم به ارتش آزاد مصر – هم نام ارتش آزاد سوریه -در خاک لیبی است ، و گذر زمان ثابت نمود که این گونه اخبار، شایعه هایی بیش نبود که به دلایلی سیاسی رواج داد ه شد.

از همه مهم تر اینکه هر چند ” درنه” زمانی به مرکز تندروها و تروریست ها تبدیل شده بود ؛ ولی اکنون شرایط اینگونه نیست و فکر سلفی جهادی در سایر مناطق لیبی ؛ بویژه در مناطق قَبَلی محافظه کار که جوانان متدین زیادی را در خود جمع نموده ، طرفدار پیدا نموده است ، دانستن این نکته مهم است که جامعه لیبی اساساً محافظه کار بوده و در نتیجه از آمادگی تمام  و کمال برای پذیرش این گونه افکار برخوردار است.

علاوه بر این ، ضعف دولت مرکزی و گسترده بودن مرزهای لیبی باعث شده که تعداد فراوانی از رزمندگان و فعالان غیر لیبی ؛ بویژه از دوکشور همجوار تونس و الجزایر و همچنین یمن و سودان به این کشور سرازیر شوند البته علاوه بر تعدادی از مسلمانان ساکن در برخی کشورهای غربی وآفریقایی از جمله مالی ، نیجریه و چاد.

 باید اعتراف کرد که اطلاعات غلطی باعث شد که حوادث اخیر روی داده و در نهایت ۲۱ مصری – توسط داعش- اعدام شوند ؛ چرا که آن عده ، مدت ۴۰ روز در چنگال داعش بودند و بدون اینکه اطلاعات درستی درباره مکان نگهداری و یا سرنوشتشان در دسترس باشد.

آنچه می خواهم بگویم این است که لیبی هایی که به داعش پیوسته اند بخشی از آن قبایلی هستند که داعش حمایتشان را عهده دار شده است اضافه بر اینکه سازمان دولت اسلامی تعداد فراوانی از غیر لیبی ها و غیر عرب ها را نیز به عضویت گرفته است و این ها اکنون در تمام نقاط کشور پراکنده اند.

” درنه” شهر ساحلی و مجاور مرزهای مصر و شهری که با بیابان و جنگل احاطه شده است ، اخیراً مورد اصابت نیروی هوایی مصر قرار گرفت ؛ هرچند احتمال دارد ارتش مصر در بمباران اهداف مورد نظرش که عبارتند از اردوگاه ها و انبارهای اسلحه داعش موفقیتی بدست آورده باشد ؛ ولی علامت سؤال هایی وجود دارد در رابطه با آن اهداف که در جنگل های پیرامون آن وجود دارد و از نگاه مصری ها مخفی مانده است !

اگراین گفته صحیح باشد که تمام اهداف “درنه” مورد اصابت و بمباران های نیروهای هوایی مصر قرار گرفته اند – که ضعیف به نظر می رسد – باز سؤالات بی جوابی در رابطه با پایگاه های داعش که در بین قبایل وسط یا همان شهر ” سبها” که کارگران مصری قبل از اعدامشان در آنجا نگهداری می شدند، وجود دارد ؛ علاوه بر داعشی های موجود در شرق لیبی و در شهر بنغازی که همچنان خودنماییی می کنند.

از جهتی دیگر واضح است که تعداد مصری های موجود در کشور لیبی به یک میلیون نفر می رسد ، نحوه پراکندگیشان در مناطق مختلف کاری کرده که نمی توان در بمباران های کورکورانه آن مناطق آنان را مدنظر نداشت و نگران جانشان نبود ! وباید به این نکته مهم نیز توجه نماییم که برخی از مصری های ساکن لیبی علی رغم خطرات و دشواری ها ، ماندن در آن کشور را بر بازگشت به کشورشان مصر ترجیح و برتری می دهند ؛ چرا که وضع کشوربحران زده اشان از آن بهتر نیست ،

این را یکی از پژوهشگران از تعدادی از آن مصری های لیبی نشین پرسید و بنده خودم جواب فوق را از آنان شنیدم .

(۳)

من اینگونه فهمیده ام که عملیات نظامی ارتش مصر علیه دژها و مقرهای داعش در لیبی ادامه خواهد داشت ؛ هر چند این کار با توجیهات و خطراتی نیز همراه است ولی در هرحال امیدوارم پیش زمینه همه آن عملیات های هوایی اطلاعات ناب و درستی باشد که دریافت می دارند و در ضمن کلیه آثار و عواقبی که به آن پرداختم مدّ نظر قرار گیرد ؛ تا این کار – ناسنجیده – باعث نشود که قبایل و عشایر لیبیایی علیه مصر و مصری ها تحریک شده و همچنین مصری های ساکن لیبی نیز قربانی این حملات نظامی نشوند.

باید اعتراف کرد که اطلاعات غلطی باعث شد که حوادث اخیر روی داده و در نهایت ۲۱ مصری – توسط داعش- اعدام شوند ؛ چرا که آن عده مدت ۴۰ روز در چنگال داعش بودند و بدون اینکه اطلاعات درستی درباره مکان نگهداری و یا سرنوشتشان در دسترس باشد.

در برخی روزنامه ها خواندیم که هسته ای از کارشناسان مصری تشکیل شده تا آنچه در لیبی امنیت ملی ما را تهدید می کند را مورد تحقیق و بررسی قرار دهند ؛ ولی من می ترسم این گام پس از فرورفتن تبر در سر صورت گرفته باشد؛چرا اگر این هسته کارشناسی قبلاً  تشکیل شده و علی رغم آن حادثه کشته شدن مصری ها توسط داعش رُخ داد ، این بدان معنی است که هسته مذکور در ماموریت – ملی اش – ناکام مانده و نتوانسته قربانیان فاجعه اخیر را نجات دهد.

اگر به خودم اجازه دهم که آشکارتر و با صراحت بیشتری سخن بگویم ، خواهم گفت : موضوع مصری های ساکن لیبی چندان مورد اهتمام جدی مسئولین و دولتمردان قرار نگرفت ؛ به گونه ای که امنیت مراکز تجمعاتشان تامین نشده و حتی نیروهای امنیتی سعی نکردند که در محل کار و زندگیشان حضور یابند ؛ تازه به من گفته شد که تعدادی از مصری ها در شرق لیبی که جزء قلمرو نفوذی سرلشکر بازنشسته خلیفه حفتر که مورد تایید و حمایت مصر است ، می باشد ، ناپدید شده اند و این مجموعه که مدت دو ماه است ربوده شده اند کسی از مکان نگهداری و اتهام های احتمالی آنان اطلاعی ندارد.

(۴)

امیدوارم دروازه گفتگو گشوده گذاشته شود برای بررسی و تحلیل چند گزینه پیش رو ؛ زیرا من اینگونه فکر می کنم که باید در نحوه تعامل با پرونده لیبی تجدید نظر نماییم ؛ بویژه پس از آنکه ثابت شد اعتماد بر مجموعه متمرکز در شرق لیبی کافی نیست ؛ چرا که خلیفه حفتر و مجموعه همراهش از آن قدرت و توانی برخوردار نیستند که رسانه ها به نمایش می گذارند.

سؤالی که نیاز به موشکافی آرامی دارد این است که : اگر واکنش و حملات نظامی و قاطعانه در مقابله با آن جنایت وحشیانه به ضرورتی گریز ناپذیر تبدیل شده ، آیا ما اطمینان داریم که بمباران های هوایی کار را فیصله و خاتمه خواهد داد و پرونده را مختومه خواهد نمود ؟ پاسخ من ، منفی است ؛ چرا که هرچند احتمالاً بمباران های هوایی ضربه تندی به طرف باشد ولی هرگز بحران را حل نمی کند  ؛ چرا که همچنان یک میلیون مصری در لیبی ماندگارند و این کشور همچنان همسایه چسپیده به مصر محسوب شده و داعش و سلفیه جهادی نیز طرفداران و مریدانی – در این کشور و مصر – داشته و دارند ؛ علاوه بر اینکه احتمال تکرار آنچه بر سر کارگران مصری آمد همچنان وجود دارد.

اگر این ها درست باشد پس راه حل دیگر – غیر از حملات هوایی و نظامی – چیست ؟ اعتراف می کنم که پاسخ واضح و مشخصی در اختیار ندارم ولی امیدوارم این گزینه ها و راه حل های غیر نظامی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرند ؛ زیرا همچنان که گفتم من معتقدم باید در نحوه تعامل با پرونده لیبی تجدید نظر نماییم ؛ بویژه پس از آنکه ثابت شد اعتماد بر مجموعه متمرکز در شرق لیبی کافی نیست ؛ چرا که خلیفه حفتر و مجموعه همراهش از آن قدرت و توانی برخوردار نیستند که رسانه ها به نمایش می گذارند ، با علم به اینکه بسیاری اطلاع دارند که برخی از تحرکات و فعالیت های آن مجموعه در یکی از هتل های قاهره نه طبرق آنگونه که بیانیه ها می گویند ، صورت می گیرد .

می دانم که عده ای خواهند گفت که بررسی گزینه های غیر نظامی در این پرونده به معنی مشروعیت بخشیدن به طرف دیگر لیبیایی است که کنترل پایتخت طرابلس را در اختیار دارد ، طرفی که رسانه های مصر فقط با نگاهی سلبی و منفی از آن یاد کرده و دولتمردان نیز آن را نادیده می گیرند آن هم به دلیل اینکه قانونی نیست ، به گمان من این اصحاب رسانه و دولتمردان مانند یک مصری با پرونده لیبی تعامل و رفتار نمی کنند ؛ بلکه موضعشان برخاسته است از روش خصومت و به حاشیه راندن فراگیری که اکنون در مصر حاکم است و این نادیده گرفتن نقطه آغاز اشتباه در نگرش سیاسی به موضوع محسوب می شود ؛ چرا که ارتباط بین دو طرف درگیر در آنجا خیلی با وضع موجود در مصر متفاوت می باشد.

یکی از مسلمات این است که هیچ یک از طرفین نتوانسته تاکنون رقیبش را از میدان بدر نماید ؛ چرا که هر کدام در لیبی از پایگاه و جایگاهی برخورداراست که طرف مقابل نمی تواند منکر آن باشد ؛ بنابراین چاره ای نیست که باید طرفین به تفاهم فراخوانده شوند و همچنین راه حلی ارائه شود که امنیت و استقرار را به جای جای لیبی بازگرداند ؛ زیرا اگر چنین نشود همچنان سازمان های تروریستی همچون داعش و… در این کشور حضور خواهند داشت و همچنان به خطری برای صلح و آشتی عمومی در لیبی ئ مصر مطرح خواهند بود.

آنچه عرض شد نگاه سریعی بود جهت ارائه راه حلی تکمیل کننده برای راه حل نظامی موجود و همچنین تلاش می کند که مؤسسه نظامی در حل مشکل پیش آمده نقش داشته باشد ، ولی اگر تصمیم گرفتیم که در داخل و خارج مصر همچنان غیر سیاسی و حکیم ظاهر شده و تعامل نماییم ، نباید تعجب کنیم اگر در اثر این ندانمکاری هایمان هزینه های هنگفتی را در این راه پرداخت نمودیم.

المصدر : الجزیره