جایگاه بیت المقدس در اعتقادات مسلمانان و صه

جایگاه
بیت المقدس در اعتقادات مسلمانان و صهیونیستها

فلسطین
از لحاظ جغرافیایی قلب جهان عرب، سرزمین کوچکی است در شرق دریای مدیترانه که همچون
پلی سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا را به هم متصل می کند و بیت المقدس پایتخت آن در
طول تاریخ همواره از تقدس خاصی نزد مسلمانان، مسیحیان برخوردار بوده است. هر چند
یهودیان غاصب قدس را به زبان عبری “اورشلیم” نامیده اند ولی اصل آن
“اورسلم” است که عربهای یبوسی آن را در مورد قدس بکار می بردند. این اسم
دو بخش دارد، “اور” یعنی شهر و “سالم” یعنی صلح، پس قدس
“شهر صلح”، آنرا دارالسلام و قریه السلام و همینطور یبوس، ایلیاء و بیت
المقدس نیز نامیده اند.(۱)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱-
کتاب سفر سندباد به قدس – دکتر عماد زکی- مترجم مینو اخوان فرد

بیت
المقدس در دل و دیده مسلمانان عزیر است. نماز بیت المقدس و عبادت، بیتوته، روزه گرفتن
و دفن شدن در آنجا از پاداش و فضیلتی بس فراوان برخوردار است. برای درک جایگاه
اعتقادی و تقدس آن نزد مسلمانان باید از چند زوایه بدان نگریست:

الف)
قدس مهبط وحی الهی:

قدس
سرزمینی است که تاریخ کهن و سرشار از معنویات دارد و چهره های محبوب و پاکی در این
سرزمین مدفونند. ابراهیم خلیل الله (ع) پیامبر بت شکن خدا و منادی توحید، لوط (ع)
برادر زاده ابراهیم، اسحاق (ع)، داود (ع)، موسی کلیم الله (ع) که قبرش در جوار بیت
المقدس و شرق آنست، اسماعیل ذبیح الله (ع)، مریم (س)، یوسف صدیق(ع)، سلیمان (ع)
پسر داود، که حکومت و سلطنتی الهی داشت و صدها چهره برجسته از پیامبران و اوصیاء و
قدسیان که به این سرزمین ملکوتی حرمت و قداستی بزرگ بخشیده اند و در خاک این دیار
گام نهاده و توحید را تبلیغ و خدا را پرستش نمودند و قرآن از تمامی آنها با تکریم
و تعظیم فراوان یاد کرده و ستوده است. در این سرزمین بود که خدا با موسی (ع) سخن
گفت و عیسی (ع) پا به هستی گذاشت و در گهواره لب به سخن گشود و خدا او را به سوی
خود برد. مریم (س) در این سرزمین رحلت نمود و هاجر به این اقلیم هجرت کرد، و مهمتر
از همه اینها قدس قبله نخست مسلمانان به شمار می رود.

ب)
معراج رسول خدا (ص):

“سبحان
الذی اسری بعبده لیلا من المسجد الحرام الی المسجد الاقصی الذی بارکنا حوله لنریه
من آیاتنا انه هو السمیع البصیر”

شبی
جبرئبل، امین الهی با مرکب آسمانی “براق” بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد.
رسول خدا (ص) به براق نشست و به سوی بیت المقدس پرواز نمودند این سفر را “سفر
اسراء” نامیده اند. براق در بیت المقدس فرود آمد و پیامبر پیاده شد و در مسجد
الاقصی دو رکعت نماز بجای آورد و آنگاه بر صخره بیت المقدس ایستاده و همراه جبرئیل
عروج نمودند. این سفر را “سفر معراج” گویند. بدین ترتیب قدس و مسجد
الاقصی جزئی از مقدسات مسلمانان شد و پیامبر (ص) سفارش نمودند در آن نماز گزارند و
آنرا حفظ کنند.(۱)

ــــــــــــــــــــــــــــ

۱-
تاریخ سیاسی اسلام “سیره رسول خدا”- جلد اول- رسول جعفریان- چاپ ۱۳۷۳-
سازمان چاپ و انتشارات ص ۴۱۸

ج)
قدس نخستین قبله گاه مسلمانان:

بعد
از بعثت پیامبر اکرم (ص) مسلمانان قدس را قبله خود دانسته و نماز را به جانب قدس
می خواندند. اما طعنه یهود بر رسول خدا گران آمد و خاطر مبارکش را آزرده ساخت.
خداونى در آیه مبارک ۱۴۴ از سوره بقره: “قد نری تقلب وجهک فی السماء…”
به پیامبر خویش فرمود:”نگریستنت را به اطراف آسمان می بینیم تو را به سوی
قبله ای که می پسندی می گردانیم. پس روی به جانب مسجد الحرام کن، و هر کجای که
باشید روی بدان جانب کنید”. این تغییر قبله بر یهودیان گران آمد زیرا این امر
شکستی بر آنان و استقلالی بر مسلمین بود.

یهود
مایل بودند قبله مسلمین دوباره به بیت المقدس بر گردد به همین دلیل عده ای از
اشراف یهود نزد رسول خدا رفته و از ایشان خواستند قبله را به سمت بیت المقدس
برگداند. حتی یهودیان پیشنهاد کردند:”اگر قبله را باز گرداند از او پیروی
خواهند کرد “اما وحی الهی” و لئن اتبعت اهواء هم من بعد ما جاءک من العلم
انک اذا لمن الظالمین” (۱۴۵- بقره) تکلیف مسلمین را روشن ساخت که:”برای
اهل کتاب هر برهان و نشانه ای که بیاوری از قبله تو پیروی نخواهد کرد و تو نیز از
قبله آنها پیروی نمی کنی و آنها هم پیرو قبله یکدیگر نخواهند بود، هر گاه پس از
آگاهی پی خواهشهای ایشان بروی از ستمکاران خواهی بود.” به مؤمنان نیز اطمینان
داده شد که با تغییر قبله، اعمال گذشته آنان ضایع نشده و طبعا” نیازی به
اعاده نیست.

این
رخداد که پس از گذشت شانزده یا هفده ماه از هجرت روی داد نشان از بحران روابط
مسلمین و یهودیان دارد. در ضمن باید دانست که تغییر قبله به کعبه زمینه جدیدی برای
جذب اعراب بوجود آمد. اما بعدها یهودیان مسلمان شده ای مثل کعب الاخبار می کوشیدند
تا فضیلت بیت المقدس را بیش از کعبه نشان دهند ولی این امر مورد انکار امامان شیعه
به عنوان حافظان سنت اصیل اسلام قرار گرفت چنانچه با آیات فراوان قرآن درباره کعبه
نیز ناسازگار بود.

(امام
باقر (ع) این نقل کعب الاخبار را که هر صبحگاه بر بیت المقدس سجده می کند را سخن
کذب دانستند. در جریان فتح مکه شخصی نزد رسول خدا آمد و گفت: نذر کرده است پس از
فتح مکه در بیت المقدس نماز بگذارد حضرت فرمودند: همین جا کنار کعبه نماز بخوان
ثوابش بیشتر است.(۱)

ــــــــــــــــــــــــ

۱-
همان ص ۴۲۰

د)
آزادی قدس توسط مسلمانها و وجود آثار اسلامی:

زمانی
که خبر دعوت پیامبر (ص) در همه نقاط جزیره العرب پیچید و عربها زیر پرچم اسلام
متحده شدند، سپاهیان اسلام برای آزادسازی جهان از ستم ایرانیان و رومیان آن زمان
رهسپار گشتند. سپاه مسلمانان به سرزمین شام رسید که آن را فتح کند و از حاکمیت
رومیان آزاد سازد. در وادی یرموک جنگ سرنوشت سازی میان مسلمانان رومیان در گرفت
دمشق بدست فرمانده مسلمانان ابوعبیده بن جراح فتح شد. فرمان خلیفه فرستاده و نظرش
را درباره شهری که باید بعد از دمشق فتح شود پرسید:”بی درنگ به سوی بیت
المقدس حرکت کنید.”

سپاه
اسلام به سوی قدس حرکت کرد و در فصل زمستان به آنجا رسید و قدس را به مدت چهارده
ماه در محاصره گرفت. هنگامی که کار بر اهالی قدس سخت شد از “بطریق”
مسیحی خواستند که دیدار فرمانده سپاه اسلام برود و از خواسته های او آگاه شود.
“بطریق” روی “باروی قدس” ایستاد و به یکی از سربازان گفت که
به فرمانده سپاه اطلاع دهد که “بطریق” تقاضای دیدار او را دارد. سرباز
شتابان رفت و ابوعبیده را از درخواست “بطریق” آگاه کرد. ابوعبیده بن جراح
به همراه جانشینش خالد بن ولید به ملاقات “بطریق” رفتند. وقتی به
“باروهای قدس” رسیدند “بطریق” خواسته های سپاه اسلام را از
ابو عبیده جویا شد. ابوعبیده گفت که ارتش آزادیبخش اسلام می خواهد وارد قدس شود و
از حاکمیت رومیان آن را آزاد سازد و ساکنان آن را به اسلام دعوت کند.

“بطریق”
پرسید: اگر نپذیریم مسلمان شویم چه؟- ابوعبیده گفت: ما شما را وادار نمی کنیم که
مسلمان شوید ولی تصمیم داریم وارد قدس شویم و آنرا آزاد کنیم. ما از شما و کلیساها
و معابدتان حمایت خواهیم کرد زیرا اسلام به ما دستور میدهد که به ادیان آسمانی دیگر
احترام بگذاریم- بطریق گفت: ما قومی هستیم که خونریزی را دوست نداریم و حکومت
عربهای اهل مدارا را بر حکومت رومیان غاصب ترجیح می دهیم. پس به خلیفه عمر بن خطاب
پیغام دهید که بیاید و کلیدهای قدس را تحویل بگیرد. در آن هنگام مسلمانان شادی
کردند و تکبیر گفتند و دریافتند که قدس دوباره عربی شده است همانگونه که در آغاز
تاریخ بود.

وقتی
عمربن خطاب دریافت که اهالی قصد دارند کلیدهای شهر را به او تحویل دهند بار سفر
بست و به اردوی اسلام پیوست. هنگامی که اهالی قدس از ورود عمربن خطاب آگاه شدند
یکی از دروازه ها را باز کردند و نزد وی آمده و از وی درخواست کردند که به آنها
امان بدهد و متعهد شود که از آنان و کلیساهایشان حمایت کند. خلیفه مسلمانان خواسته
های آنان را پذیرفت و گفت که ایمن به شهر خویش باز گردید به شما قول می دهم. آنان
به قدس باز گشته و دروازه ها را گشودند، چون اطمینان داشتند که مسلمانان به آنها
خیانت نمی کنند.

روز
بعد عمربن خطاب به شهر قدس پای نهاد. او و سپاهیانش از کلیسای قیامت دیدار کردند و
پیمان صلحی مبان او و “بطریق” مسیحی بسته شد که “عهدنامه عمر”
نام گرفت.(*)

وقت
نماز عمر از “بطریق” خواست تا جایی را برای بنای مسجد الاقصی به او نشان
دهد. “بطریق” او را به محلی برد و عمر فرمان داد که مسلمانان مسجد را در
آنجا بسازند به این ترتیب مسجدی از چوب ساختند که “مسجد عمر” نام
گرفت.(۱)

ــــــــــــــــــــ

*
در سال ۱۵ هجری ۶۳۶ میلادی این عهدنامه منعقد گردید:

“این
امانی که بنده خدا عمر به اهلی ایلیاء می دهد، آنان و اموال و کلیساها و صلیبهاشان
درا مان هستند. کلیساهای آنان به مسکن یا ویرانه بدل نخواهد شد و آنان وادار به
تغییر دین نخواهند شد. و با آن هیچ یهودیی ساکن نخواهد شد و اهالی ایلیاء هم مانند
اهالی شهرهای دیگر متعهد به پرداخت جزیه می شوند و باید رومیان و راهزنان را بیرون
کنند.

۱-
کتاب سفر سندباد به قدس

در
زمان حکومت سلسله بنی امیه، بین عباس و فاطمیان شهر بیت المقدس بخاطر قداستی که
برای مسیحیان داشته مرکز توجه زائران بوده است. در سال ۱۰۱۷ میلادی بیت المقدس به
تصرف ترکهای سلجوقی در آمد، آنها از همکاری با سیل روان زائران مسیحی بیت المقدس
امتناع می کردند در نتیجه این درگیریها و نزاعها “پاپ اربان Pope Urban ” در سال ۱۰۹۵ میلادی مسیحیان را دعوت به جهد نمود (جنگهای
صلیبی) تا مکانهای قدس را آزاد نمایند. آثار برجسته بجا مانده از دوره اعراب را می
توان در بیت المقدس در گنبد صخره، حفاریهای اطراف حرم الشریف و اریحا یافت.(۱)

ـــــــــــــــــــــ

۱-
کتاب اسراییل- نیل تیلبری چاپ سنگاپور- ۱۹۹۲ مترجم موسسه تحقیقات و پژوهشهای سیاسی
علمی ندا

*
مسجد قبه الصخره:

مسجد
بزرگی که گنبد زیبا و مطلای آن زیر نور خورشید می درخشد. ساختمان مسجد هشت ضلعی با
هشت دیوار و طول هر دیوار ۲۰ متر و ارتفاع آن ۱۰ متر. پنجره های مسجد دارای شیشه
های رنگارنگ زیبا و ارتفاع گنبد از زمین حدود ۲۰ متر می باشد. عبدالملک بن مروان
خلیفه پنجم اموی در سال ۷۲ هجری (۶۹۱ میلادی) این مسجد را ساخت و محل آنرا بالای
صخره مقدس (*) انتخاب کرد. جایی که پیامبر (ص) در سفر اسراء و معراج از آن عروج
کرد. (۱) بر قطعه ای از یک ستون مرمرین در جنوب غربی صخره “قدم محمد”
قرار دارد که جای پای حضرت محمد (ص) است در شبی که به معراج رفت گویند ۲۰۰۰ سال
پیش از خلقت آدم فرشتگان صخره را زیارت کردند و کشتی نوج پس از طوفان در آنجا مقام
یافت، صخره یکی از سنگهای بهشت است، و از اینجاست که اسرافیل صور خود را خواهد
دمید، صخره میان زمین و آسمان معلق است. اگر چه به سبب بناهای اطراف این امر به
چشم آدمی نمی آید، تا زمان حضرت محمد (ص) همه پیامبران در اینجا نماز می گزاردند،
موسی بر امر خدا آن را قبله قرار داد و غیره.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

*
صخره مقدس: طول این صخره ۱۸ متر و عرض آن ۱۳ متر است

۱-
کتاب سفر سندباد به قدس

مواضع
مختلف صخره و اطراف آنرا به پیامبران مختلف نسبت می دهند (محراب سلیمان، مقام
خلیل، مقام خضر، محراب داود و …). در ۱۰۹۹ صلیبیون وارد بیت المقدس شدند و قبه
الصخره به “کلیسای شهسواران پرستشگاه”، تبدیل شد و داخل و خارج آن را با
نقاشیها و تصاویر قدیسین مسیحی بیاراستند و صلیب بزرگی بر بالای گنبد نصب کردند. در
582 هجری قمری (۱۱۸۷ م) صلاح الدین ایوبی در بیت المقدس تغییراتی داد. در زمان
سلطان سلیمان قانونی (پادشاه عثمانی) بنای قبه الصخره کاملا” تجدید شد و در
زمان سلاطین عثمانی گنبد مطلا گردید در سال ۱۹۶۴ مجددا” تجدید بنا گردید.(۱)

ـــــــــــــــــــــــــ

۱- کتاب
تاریخ اورشلیم – دکتر سید جعفر حمیدی- انتشارات امیرکبیر- ۱۳۶۴ -صص ۱۷ و ۱۸

*
مسجد الاقصی:

مسجدی
با عظمت وسیع و با شکوه به طول ۸۰ متر و عرض ۵۵ متر و درون آن دهها ستون با طاقهای
زیبا وجود دارد. مسجد الاقصی را عبد الملک بن مروان خلیفه اموی بعد از اتمام مسجد قبه
الصخره فرمان ساختمان را صادر کرد. محل ساختمان را در جای “مسجد عمر” که
آنرا هنگام فتح قدس بنا کرده بود انتخاب کرد. ولی عبد الملک بن مروان پیش از آنکه
ساختمان مسجد الاقصی به پایان برسد. مرد و پسرش ولیدبن عبد الملک آن را به پایان
رساند. در سال ۱۹۶۹ یک آتش سوری در مسجد الاقصی بدست یهودیان صورت گرفت که آثار آن
آتش سوزی هنوز برجاست.

لازم
به ذکر است که در کنار دیوار غربی مسجد دیوار براق (دیوار ندبه یهودیان) قرار دارد
و یهودیان معتقدند سنگ بنای این دیوار از معبد سلیمان آورده شده است و برای
یهودیان مقدس است. آنها ادعا می کنند که معبد سلیمان زیر این دیوار است به همین
دلیل می خواهند مسجد الاقصی را ویران کنند و زیر آن را حفاری کنند تا به معبدی که
ادعا می کنند آنجاست برسند. در حالی که معبد قبل از میلاد مسیح (ع) کاملا”
ویران شده است.(۱)

ـــــــــــــــــــــ

۱-
همان کتاب سفر سندباد به قدس

سرگذشت
قدس

تاریخ
زندگی انسانی در این سرزمین که ما امروز آنرا فلسطین می نامیم به بیش از ۵۰۰ هزار
سال قبل برگردد. بخاطر موقعیت جغرافیایی این منطقه که بین آفریقا و آسیا و همچنین
در حاشیه اروپا قرار گرفته همواره اقوام مختلفی در آن سکونت یافته و یا از آن
مهاجرت نموده اند که همین مسئله تاریخ آنرا با پیچیدگی مواجه ساخته است. و یافتن
دقیق تاریخ اولین انسانهایی که در این سرزمین می زیسته اند مسأله ای است که باب آن
اختلافات بسیاری وجود دارد که به چند دوره تاریخی آن در ذیل اشاره می شود:

*
عصر حجر (۶۰۰.۰۰۰ تا ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد:کشف اسکلتهای انسانی متعلق به این عصر
نشانگر وجود حیات در این سرزمین بوده. مردمانی در کنار رودخانه ها و دریاچه ها می
زیسته اند. در آن زمان که اروپا دچار عصر یخبندان بوده این سرزمین دوره خشک و
مرطوبی را پشت سر می گذاشته است. چادرنشیان به تدریج در این سرزمین سکنی گزیدند و
با رام کردن حیوانات و کشت و زرع غلات، شیوه های جدیدی از زندیگی را توسعه دادند.
بدین ترتیب در این سرزمین مهارتهای جدید و سازمانهای اجتماعی شکل گرفتند.

*
عصر مس و برنز (از ۴۰۰۰ تا ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد):به تدریج دهکده هایی در نزدیکی
رودخانه ها بوجود آمد و جای اردوهای موقت را گرفت. در مصر و ناحیه واقع در بین دو
رودخانه بین النهرین که امروزه، عراق قسمتی از آن را تشکیل می دهد امپراطوریهایی
پا گرفتند در حالیکه سرزمینی که آن را کنعان می نامیدند همچنان یک سرزمینی پراکنده
و بی سرو ته باقی ماند. در حدود ۱۸۰۰ قبل ازمیلاد حضرت ابراهیم گروهی از
چادرنشینان را از ناحیه بین دو رودخانه بین النهرین به کوههای کنعان �