رویکردها و راهکارهای جماعت دعوت و اصلاح /
رویکردها و راهکارهای جماعت دعوت و اصلاح / حقوق بشر
حقوق بشر
بی گمان حقوق بشر مهم ترین موضوع انسانی قرن
بیستم و چالشی بزرگ برای آغاز قرن بیست ویکم است. حقوق بشر جایگاه و هویت انسان
جدید در دنیای نوین را معین می سازد. امروزه بسیاری از اعمال، رفتارها، تصمیم ها و
برنامه ها با ملاک و محک حقوق بشر سنجیده میشود. در واقع حقوق بشر، تجلی جایگاه
نوینی است که انسان معاصر برای خویش یافته است.
به باور ما، اسلام بزرگ ترین پرچم دار آزادی
است و اساساً مهم ترین آزاد ساختن انسان از قید و بندها فلسفه ی بعثت انبیاء و به ویژه پیامبر خاتم بوده
است و بر همین اساس حقوق انسان مورد توجه ویژه ی دین مبین اسلام قرار گرفته است.
خداوند به عنوان آفریننده ی هستی که آفرینش انسان را در بهترین صورت آن قرار داده
و جانشینی خود و آبادانی زمین را به او واگذار نموده است، قوانینی را در راستای
حفظ دین، جان، عقل، ناموس، مال و نسل او نازل کرده است.
ما در این مبحث در پی آن نیستیم که مبانی
فکر ی دینی مدعاهای خود را مورد بررسی و استدلال قرار دهیم و این مهم را به تحلیل
علمی موافقان و مخالفان خود وا می گذاریم. ما معتقد به قرائتی از دین هستیم که با
بسیاری از مبانی فکری و حقوقیِ حقوق بشر مدرن سازگار است و اساساً نقش دین اسلام برای
بشریت تنها در فضایی آرام، آزاد و توأم با احترام به کرامت انسان متبلور می شود.
حقوق بشر به مثابه رویکرد
هر چند که حقوق بشر به عنوان میراث تاریخی
مشترک تمام تمدن های بشری است و هریک از تمدن ها به ویژه آ نها که از میراث انبیاء
نشأت گرفته اند دارای رگه هایی از این حقوق میباشند و در این میان تمدن اسلامی از
برجستگی خاصی برخوردار است، اما پردازش و ظهور معاصر و نهایی این حقوق در قالبی
منسجم و سیستماتیک، پس از تلاش های دقیق و موشکافانه ی فیلسوفان اروپای پس از
رنسانس و اصلاحات دینی و دوران روشنگری اتفاق افتاد. تلاش های این متفکران در سطح
جهانی پس از جنگ جهانی دوم و مثمر ثمر واقع شد و در قالب اعلامیه ی « سازمان ملل
متحد » متعاقب تأسیس جهانی حقوق بشر مورد تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد قرار گرفت.
به رغم گذشت بیش از نیم قرن از تصویب این
اعلامیه و توسعه ی مفهوم حقوق بشر به بسیاری از عرص ههای دیگر زندگی بشر، هنوز این
اعلامیه دارای ویژگی مرجع بودن در مباحث حقوق بشر است.
بر این باور یم حقوق بشر توأمان به عنوان
وسیله و همچنین هدف توسعه عمل می کند و بر ا ین اساس بس یاری از مشکلات در بیشتر
جنبه ها ی زند گی اقتصادی، سیاسی، معرفتی، فرهنگی و … در اثر بی توجهی به حقوق
بشر است و تثبیت و اجرا ی این اعلام یه متناسب با فرهنگ و باورهای دینی در جوامع بشری
می تواند زمینه ی ایجاد زندگی مناسب و در شأن انسان را فراهم نماید.
ضمن اذعان به ا ین که حقوق بشر در مقاطع
مختلف تاریخی از طرف سیاستمداران وبس یاری از دولت ها مورد سو ءاستفاده و تعرض
قرار گرفت هاست و با نوعی دگماتیسم سیاسی، مورد تفسیر های یک جانبه قرار م یگی رد،
بر ا ین باوریم که ا ین موارد ، به ذات حقوق بشر لطمه ای وارد نمی کنند و موجب دلسردی
طرفداران و تلاشگران عرصه ی حقوق بشر نخواهد شد.
حقوق بشر بس یاری از جنبه های مختلف زندگ ی
بشر ی را تحت پوشش قرار م ی دهد و روز به روز عناصر بیشتری را در بر می گیرد و در
ز مینه ی مسایل زنا ن، کودکان، اقلیت های د ینی، مذهبی، نژاد ی و زبانی و آزاد ی
ها ی عمومی دارای استاندار دهای مناسبی برای زندگی درخور شأن انسان است.
به طور کل ی مورد تحقیر و ستم و نقضِ «
انسان » در جامعه ی ما ، هرچند که حقوق قرار می گیرد، اما زنان و اقلیت ها هریک در عرصه ای و به گونه ای مورد ستم و نقضِ
حقوقِ مضاعف قرار می گیرند و بر این اساس لازم است مورد توجه و یژه ای قرار گیرند
و ضمن ایمان به جدا یی ناپذ یری لا یه ها ی مختلف حقوق بشر ، اعتلای حقوق آنان با
ید در سرلوحه ی برنامه ها ی اجر ای ی قرار گیرد و سعی شود محیطی انسانی تر برای
آنان فراهم آید.
و نیمی از جمعیت کره ی زمین رعا یت « زن »
حقوق زنان در ابتدا به عنوان « دختر » و « همسر » ،« مادر » گردد و سپس به تناسب
نقش اجتماعی، به عنوان از حمایتهای ویژه ای برخوردار گردند.
تنوع نژاد ی، ملی، زبانی، مذهبی، دینی و …
را به عنوان آ یات خداوند و آزمونی برای سنجش میزان عدالت و تقوای دینداران ، به
رسمیت می شناسیم و هیچ یک از ا ین تفاوت ها را جاذب و یا دافع حقوق بشر نمی دانیم
و بر ا ین باوریم که ا ین تنوع را با ید در مجرا ی طبیعی خود حفظ کرد و هر کس با
هر هدف و مرام ی که برا ی از میان برداشتن این تنوع تلاش کند و یا آن را مبنا ی تبعیض
اخلاقی وحقوقی قرار دهد، در جهت مخالفت با سنت های الهی و فطرت بشری عمل کرده است
و بر این اساس نه تنها مورد حما یت قرار نمی گیرد، بلکه بسته به مورد باید منع،
تنبیه و یا مجازات گردد.
راهکارها
حقوق بشر در جوامع ی همچون جامعه ی ما از دو
عکس العمل در رنج است. شعار زدگی موافقان و برخوردهای جاهلانه و متعصبانه ی
مخالفان ، که هر یک به گونه ای حقوق بشر ر ا در موضع ضعف و ناتوانی قرار داده اند
. این دو عکس العمل علل و عوامل فراوانی دارند و بی تردید فقدان برنامه ی منسجم موافقان
در جهت اعتلای حقوق بشر در زمره این علتها است.
معتقدیم که شعارزدگی در هیچ عرصه ای نمی
تواند موجب تغییر بنیادین گردد و در زمینه ی حقوق بشر نیز نه تنها به اعتلا ی آن
نمی انجامد ، بلکه موجبات تضعیف جایگاه آن را در بستر عوامفریبی و نهایتاً سلب
اعتماد مردم فراهم می کند. بر این اساس به منظور اعتلا ی حقوق بشر دوراهکار اصلی آموزش
و حمایت را در نظر داریم:
آموزش
هرچند با توجه به ا ین که بیشتر رهنمودها و
نتا یج حقوق بشر ناظر به بعد سیاسی زندگی بوده، سعی در حما یت از شهروندان در
مقابل دولت و نهادها ی عمومی دارند ؛ اما نمی توان بعد فرهنگی و معرفتی حقوق بشر
را از نظر در این عرصه از اهمیت ویژ های برخوردار است. « آموزش » دورداشت.
بنابراین آموزه های د ین مبین اسلام نیز، به ویژه اصل توحید، انسان را متوجه
جایگاه والا و حقوق انسانی خود می نماید. انسا ن ها با ید بدانند که چه حقوقی را
دارا هستند و برا ی استیفای حقوق خود از چه امکاناتی برخوردارند. این آموزش باید
متناسب با شرایط مخاطبان، همگانی، وسیع و بدون اغراض سیاسی باشد.
بر این باوریم که تئوری حقوق بشر در ابعاد
معرفتی، سیاسی و حقوق ی ازظرفیت نقدپذیری و بررسی های بیشتر برخوردار است و نقادی
علمی آن، خود یکی از راهها ی اعتلا ی حقوق بشر بوده و عرصه را بر شعارزدگی بی ثمر
و مخالفت های متعصبانه تنگ خواهد کرد.
حمایت
تأمین زندگیِ متناسب با شأن انسان ی، برای
جوامع کمتر برخوردار ، هدف ی است که با ید مورد عنایت و حما یت همه جانبه ی تمام
گرو ه های فعال فکر ی، سیاسی، فرهنگی و د ینی قرارگیرد . اهتمام به حقوق بشر در
عصر کنونی یکی از مطمئن ترین راه های تحقق این هدف است.
ما در چارچوب تعالیم دین مبین اسلام با
موارد نقض حقوق بشر در سطوح مختلف ملی ، منطقه ای و جهانی مخالف بوده ، با تأکید
بر ضرورت برقراری نظامی حقوقی که درآن حقوق بشر تضمین شده باشد، حمایت خود را از
فعالان فرهنگی، اجتماعی و سیاسیِ پایبند به رعایت این حقوق اعلام می داریم و در
این راستا آماده حضور در جبهه ای واحد برای حمایت از حقوق بشر هستیم.
*************
جماعت دعوت و اصلاح ایران، از آنجا که
برنامه ی خود را تنها تفسیر درست از اسلام نمیداند، از پیشنهادها و انتقادات همهی
اندیشوران و دلسوزان دین و جامعه استقبال میکند و آرزومند روزی است که توحید
در جهان بینی، اخلاق در رفتار فردی و آزادی و عدالت در تعاملات اجتماعی
در حد مطلوب برقرار شود تا آدمیان بتوانند با خرسندی و آسودگی، در دنیایی آباد، به
عبادت خالق و خدمت خلق بپردازند. و ما ذلک علی الله بعزیز.
منبع ” جزوه رویکردها و
راهکارهای جماعت دعوت و اصلاح ایران
