دین اسلام ، دینی جهانی یا یک دین اقلیمی و قومی است ؟
دین اسلام ، دینی جهانی یا یک دین اقلیمی و قومی است ؟
نویسنده: کمال روحانی
آیا دین اسلام یک دین اقلیمی و قومی است که اختصاص به نژاد یا گروه خاصی دارد؟ آیا دین اسلام فقط به زمان پیامبر اسلام اختصاص دارد یا دینی ابدی است و همه ی اعصار را تا روز قیامت شامل می شود و دین اسلام، جهان شمول است که همه ی افراد، مردم، نژادها، اقوام و گروه ها را در برمی گیرد؟ بدون شک، هر مسلمانی به جهانی بودن و جاودانگی دین اسلام معتقد است و آن را از ضروریات دین می شمارد. علاوه بر اجماع مسلمین و براهین عقلی، دلایل نقلی و شواهد تاریخی بر این مطلب گواهند. آیات قرآنی در این مورد چند دسته اند:
الف: دسته ی اول: آیاتی که قرآن را هادی همه ی مردم در همه ی زمان ها معرفی می کند مانند آیات ۱۸۵ سوره ی بقره و آیه ی ۲۷ سوره ی تکویر:
«إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ. تکویر/۲۷»
این قرآن جز پند و اندرز جهانیان نیست ( و سراسر آن بیدار باش و هوشیار باش شعور و فطرتهای خفته است ) .
«شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ. بقره/۱۸۵»
ماه رمضان است که قرآن در آن فرو فرستاده شده است تا مردم را راهنمائی کند و نشانه‌ها و آیات روشنی از ارشاد ( به حق و حقیقت ) باشد و جدائی افکند.
ب: دسته ی دوم: آیاتی که همه ی انسان ها را مخاطب خود قرار می دهد و از تعابیری مانند « یا ایها النّاس» و « یا بنی آدم» استفاده می کند مانند: آیات ۱۶۸ بقره، ۱۷۴ نساء، ۱۰۸ یونس و ده ها آیه ی دیگر.
«یَا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُواْ مِمَّا فِی الأَرْضِ حَلاَلاً طَیِّباً وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ . بقره/۱۶۸»
ای مردم ! از آنچه در زمین است و حلال و پاکیزه است ، بخورید ، و پا به پای اهریمن راه نیفتید.
بیگمان او دشمن. آشکار شما است.
« یَا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءکُم بُرْهَانٌ مِّن رَّبِّکُمْ وَأَنزَلْنَا إِلَیْکُمْ نُوراً مُّبِیناً .نساء/۱۷۴»
ای مردم ! از سوی پروردگارتان حجّتی به نزدتان آمده است و به سویتان نور آشکاری فرستاده‌ایم .
«قُلْ یَا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءکُمُ الْحَقُّ مِن رَّبِّکُمْ فَمَنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا یَهْتَدِی لِنَفْسِهِ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا یَضِلُّ عَلَیْهَا وَمَا أَنَاْ عَلَیْکُم بِوَکِیلٍ . یونس/۱۰۸»
بگو : ای مردمان از سوی پروردگارتان ، حق به سویتان آمده است . هرکس که راهیاب گردد ، بیگمان به سود خود راهیاب می‌شود و هرکس که گمراه و سرگشته شود ، به زیان خود گمراه و سرگشته می‌شود و من مأمور بر شما نیستم .
ج: دسته ی سوم: آیاتی که به صراحت گویا ی عمومیت ِ رسالت نبی اکرم است؛ مانند آیه ی ۲۸ سوره ی سبأ، آیه ی ۱ سوره ی فرقان و آیه ی ۱۹ سوره ی انعام.
«وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا کَافَّهً لِّلنَّاسِ بَشِیراً وَنَذِیراً وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ. سبأ/۲۸»
ما تو را برای جملگی مردمان فرستاده‌ایم تا مژده‌رسان ( مؤمنان به سعادت ابدی ) و بیم دهنده ( کافران به شقاوت سرمدی ) باشی ، ولیکن اکثر مردم ( از این معنی ) بی‌خبرند ( و همگانی بودن نبوّت تو را باور نمی‌دارند ) .
«تَبَارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعَالَمِینَ نَذِیراً. فرقان/۱»
والا مقام و جاوید کسی است که فرقان ، ( یعنی جدا سازنده حق از باطل ) را بر بنده خود ( محمّد ) نازل کرده است ، تا این که جهانیان را ( بدان ) بیم دهد.
«قُلْ أَیُّ شَیْءٍ أَکْبَرُ شَهَادهً قُلِ اللّهِ شَهِیدٌ بِیْنِی وَبَیْنَکُمْ وَأُوحِیَ إِلَیَّ هَذَا الْقُرْآنُ لأُنذِرَکُم بِهِ وَمَن بَلَغَ أَئِنَّکُمْ لَتَشْهَدُونَ أَنَّ مَعَ اللّهِ آلِهَهً أُخْرَى قُل لاَّ أَشْهَدُ قُلْ إِنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِنَّنِی بَرِیءٌ مِّمَّا تُشْرِکُونَ . انعام/۱۹»
بگو : بالاترین گواهی ، گواهی کیست بگو : خدا میان من و شما گواه است ! این قرآن به من وحی شده است تا شما و تمام کسانی را که این قرآن بدانها می‌رسد بدان بیم دهم. آیا به راستی شما گواهی می‌دهید که خدایان دیگری با خدایند ؟ ! بگو : من گواهی نمی‌دهم. بگو : او خدای یگانه یکتا است ، و من از بتان انباز خدا می‌کنید بیزارم .
د: دسته ی چهارم: آیاتی که اهل کتاب را مورد خطاب قرار می دهد.
«یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللّهِ وَأَنتُمْ تَشْهَدُونَ . آل عمران/۷۰»
ای اهل کتاب ! چرا آیه‌های ( دالّ بر صدق نبوّت محمّد ، فرستاده ) خداوند را نادیده می‌گیرید و تکذیب می‌دارید ، و حال آن که ( صحّت آنها و نشانه‌های نبوّت محمّد را در کتابهای خود ) می‌بینید ؟
«یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تَلْبِسُونَ الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَکْتُمُونَ الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ . آل عمران/۷۱»
ای اهل کتاب ! چرا حق را با باطل می‌آمیزید و کتمانش می‌کنید ، و حال آن که شما می‌دانید؟
« یَا أَهْلَ الْکِتَابِ قَدْ جَاءکُمْ رَسُولُنَا یُبَیِّنُ لَکُمْ کَثِیراً مِّمَّا کُنتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْکِتَابِ وَیَعْفُو عَن کَثِیرٍ قَدْ جَاءکُم مِّنَ اللّهِ نُورٌ وَکِتَابٌ مُّبِینٌ مائده / ۱۵»
ای اهل کتاب ! پیغمبر ما ( محمّد ) به سوی شما آمده است . بسیاری از چیزهائی را برایتان روشن می‌سازد که از کتاب ( تورات و انجیل ) پنهان نموده‌اید ، و از بسیاری از چیزها صرف نظر می‌نماید . از سوی خدا نوری و کتاب روشنگری به پیش شما آمده است .
« یَا أَهْلَ الْکِتَابِ قَدْ جَاءکُمْ رَسُولُنَا یُبَیِّنُ لَکُمْ عَلَى فَتْرَهٍ مِّنَ الرُّسُلِ أَن تَقُولُواْ مَا جَاءنَا مِن بَشِیرٍ وَلاَ نَذِیرٍ فَقَدْ جَاءکُم بَشِیرٌ وَنَذِیرٌ وَاللّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ .مائده / ۱۹»
ای اهل کتاب ! پیغمبر ما ( محمّد ) به سوی شما آمده است و به دنبال انقطاع مدّت زمانی که میان پیغمبران بوده است ، ( حقائق را دیگرباره ) بیان می‌کند ، تا این که ( در روز رستاخیز ) نگوئید : مژده‌دهنده و بیم‌دهنده‌ای ( از پیغمبران ) به سوی ما نیامده است ( تا فرمان خدا را به ما برسانند . هم اینک پیغمبر ) مژده‌دهنده و بیم‌دهنده‌ای ( محمّد نام ) به سوی شما آمده است ( و عذری برای شما نمانده است ) . و خداوند بر همه چیز توانا است .
و: دسته ی پنجم: آیاتی که بر حقّانیت دین اسلام و اظهار آن بر سایر ادیان دلالت دارند؛ مانند آیه ی ۳۲ توبه، ۲۸ فتح و ۹صف.
«یُرِیدُونَ أَن یُطْفِؤُواْ نُورَ اللّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَیَأْبَى اللّهُ إِلاَّ أَن یُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ کَرِهَ الْکَافِرُونَ . توبه/۳۲»
آنان می‌خواهند نور خدا را با ( گمانهای باطل و سخنان ناروای ) دهان خود خاموش گردانند ( و از گسترش این نور که اسلام است جلوگیری کنند ) ولی خداوند جز این نمی‌خواهد که نور خود را به کمال رساند ( و پیوسته با پیروزی این آئین ، آن را گسترده‌تر گرداند ) هرچند که کافران دوست نداشته باشند .
«هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَکَفَى بِاللَّهِ شَهِیداً . فتح/۲۸»
خدا است که پیغمبر خود را همراه با رهنمون و آئین راستین ( اسلام به سوی جملگی مردمان ) روانه کرده است تا آن را بر همه آئینها پیروز گرداند . کافی است که خدا گواه ( این چنین سخن و مسأله‌ای ) باشد .
« هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ. صف/۹»
خدا است که پیغمبر خود را همراه با هدایت و رهنمود ( آسمانی ) و آئین راستین ( اسلام ) فرستاده است تا این آئین را بر همه آئینهای دیگر چیره گرداند ، هرچند مشرکان دوست نداشته باشند .
حال اگر حقانیت دین اسلام و حقانیت اظهار آن را بر تمام ادیان بپذیریم، دیگر نمی توان سایر ادیان و مکاتب را جزو صراط های مستقیم برای نیل به سعادت و حقیقت قلمداد کرد.
آیات و احادیثی که بر جهانی بودن دین اسلام اشاره می کند:
«تَبَارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعَالَمِینَ نَذِیراً. فرقان/۱»
والا مقام و جاوید کسی است که فرقان ، ( یعنی جدا سازنده حق از باطل ) را بر بنده خود ( محمّد ) نازل کرده است ، تا این که جهانیان را ( بدان ) بیم دهد.
« وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا رَحْمَهً لِّلْعَالَمِینَ . انبیاء/۱۰۷»
ما تو را جز به عنوان رحمت جهانیان نفرستاده‌ایم .
«قُلْ أَیُّ شَیْءٍ أَکْبَرُ شَهَادهً قُلِ اللّهِ شَهِیدٌ بِیْنِی وَبَیْنَکُمْ وَأُوحِیَ إِلَیَّ هَذَا الْقُرْآنُ لأُنذِرَکُم بِهِ وَمَن بَلَغَ أَئِنَّکُمْ لَتَشْهَدُونَ أَنَّ مَعَ اللّهِ آلِهَهً أُخْرَى قُل لاَّ أَشْهَدُ قُلْ إِنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِنَّنِی بَرِیءٌ مِّمَّا تُشْرِکُونَ . انعام/۱۹»
بگو : بالاترین گواهی ، گواهی کیست بگو : خدا میان من و شما گواه است ! این قرآن به من وحی شده است تا شما و تمام کسانی را که این قرآن بدانها می‌رسد بدان بیم دهم. آیا به راستی شما گواهی می‌دهید که خدایان دیگری با خدایند ؟ ! بگو : من گواهی نمی‌دهم. بگو : او خدای یگانه یکتا است ، و من از بتان انباز خدا می‌کنید بیزارم .
« مَّا أَصَابَکَ مِنْ حَسَنَهٍ فَمِنَ اللّهِ وَمَا أَصَابَکَ مِن سَیِّئَهٍ فَمِن نَّفْسِکَ وَأَرْسَلْنَاکَ لِلنَّاسِ رَسُولاً وَکَفَى بِاللّهِ شَهِیداً . نساء/۷۹»
( ای پیغمبر ! ) آنچه از خیر و خوبی ( از قبیل : رفاه و نعمت و عافیت و سلامت ) به تو می‌رسد ، از ( فضل ) خدا ( بر تو ) است ؛ و آنچه بلا و بدی ( از قبیل : سختی و بیماری و درد و رنج ) به تو می‌رسد از خود تو است ( و به سبب قصور و گناهی است که مرتکب شده‌ای ) . ما شما را به عنوان پیغمبری برای ( هدایت همه ) مردم فرستاده‌ایم ، و کافی است که خداوند گواه باشد .
«قُلْ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی رَسُولُ اللّهِ إِلَیْکُمْ جَمِیعاً الَّذِی لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ یُحْیِی وَیُمِیتُ فَآمِنُواْ بِاللّهِ وَرَسُولِهِ النَّبِیِّ الأُمِّیِّ الَّذِی یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَکَلِمَاتِهِ وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ . اعراف/۱۵۸»
ای پیغمبر ! ( به مردم ) بگو : من فرستاده خدا به سوی جملگی شما ( اعم از عرب و عجم و سیاه و سفید و زرد و سرخ ) هستم . خدائی که آسمانها و زمین از آن او است . جز او معبودی نیست . او است که می‌میراند و زنده می‌گرداند . پس ایمان بیاورید به خدا و فرستاده‌اش ، آن پیغمبر درس نخوانده‌ای که ایمان به خدا و به سخنهایش دارد . از او پیروی کنید تا هدایت یابید .
«وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا کَافَّهً لِّلنَّاسِ بَشِیراً وَنَذِیراً وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ. سبأ/۲۸»
ما تو را برای جملگی مردمان فرستاده‌ایم تا مژده‌رسان ( مؤمنان به سعادت ابدی ) و بیم دهنده ( کافران به شقاوت سرمدی ) باشی ، ولیکن اکثر مردم ( از این معنی ) بی‌خبرند ( و همگانی بودن نبوّت تو را باور نمی‌دارند ) .
«فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِیمَ وَمَن دَخَلَهُ کَانَ آمِناً وَلِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَمَن کَفَرَ فَإِنَّ الله غَنِیٌّ عَنِ الْعَالَمِینَ. آل عمران/۹۷»
در آن نشانه‌های روشنی است ، مقام ابراهیم ( یعنی مکان نماز و عبادت او از جمله آنها است ) . و هرکس داخل آن ( حرم ) شود در امان است . و حجّ این خانه واجب الهی است بر کسانی که توانائی ( مالی و بدنی ) برای رفتن بدانجا را دارند . و هرکس ( حجّ خانه خدا را به جای نیاورد ، یا اصلاً حجّ را نپذیرد ، و بدین وسیله ) کفر ورزد ( به خود زیان رسانده نه به خدا ) چه خداوند از همه جهانیان بی‌نیاز است .
علاوه بر آیات، احادیث حضرت رسول نیز حاکی از آن است که دین اسلام، دینی جهان شمول است. اگر نامه های حضرت رسول (ص) را به سرانِ کشورها، مانند قیصر روم، پادشاهان ایران، فرمانروایان مصر، حبشه و قبایل را مورد بررسی قرار دهیم، پیامبر در نامه های خود جملاتی؛ مانند « فانّی انا رسول الی الناس کافه» می نگاشت که دلالت بر جهان شمولی این دین دارد.
————————————
منبع : دین سوزی معاصر / تألیف و تحقیق: کمال روحانی / نشر : احسان
