كردستان

ناسیونالیسم در دیازپورا ( مطالعه موردی جنبش

ناسیونالیسم  در
دیازپورا ( مطالعه موردی جنبش کردها )

نوشته : اندی کرتیس از دانشگاه اتراخت /فوریه ۲۰۰۵

ترجمه : عبدالعزیز مولودی

مقدمه مترجم: مقاله پیش رو، با عنوان “ناسیونالیسم در
دیازپورا” نوشته اندی کرتیس، از دانشگاه اتراخت هلند است. مقاله اگر چه از
نظر زمان در سال ۲۰۰۵ نوشته شده است، اما به علت آنکه حاوی تحلیلی روان جامعه
شناختی از پدیده مهاجرت با تاکید بر جنبش کردی است اهمیت ویژه ای دارد. مفاهیم
کلیدی مقاله دو واژه “ترانس ناسیونالیسم” و “دیازپورا” است.
البته پایه تحلیل حول مفاهیمی چون جهانی شدن، تکنولوژی اطلاعات و شبکه های مدرن
اجتماعی در گستره جهانی و به شکل خاص “بحران دمکراسی در کشورهای در حال
توسعه” می گردد. در واقع می توان گفت که از دید نویسنده ،”ترانس
ناسیونالیسم” و “دیازپورا” برآیند شرایطی است که مفاهیم پایه ای
بالا در دو سطح ملی و جهانی آفریده اند.

 

از نظرلغوی دیازپورا به معنی پراکندگی است. از نظر جامعه
شناسی به شرایط گروهی گفته می شود که از کشور خود دور بوده ، در شرایط خاصی که
برخی از ویژگی های آن در زیر آمده زندگی می کنند:

۱-      به دلایلی
مجبور به ترک سرزمین خود شده و در نقاط مختلف پراکنده شده اند.

۲-      درآرزوی
بازگشت به کشور خود بوده، هدفی مشخص دارند و در این راه باهمدیگر همکاری می کنند.

۳-      هدف آنها
بالاتر از آرزوهای شخصی آنهاست.

ترانس ناسیونالیسم نیز مرحله بالاتری از زندگی در دیازپورا
می باشد. یعنی وقتی است که فرد مهاجر در کشور میهمان، بدون جذب در فرهنگ غالب، در
هوای بازگشت به سرزمین اصلی خود بسر می برد و در این راه فعالیت موثر هم انجام می
دهد. در واقع نوعی میهن دوستی و ناسیونالیسم از فاصله دور است. اما به مدد جهانی
شدن و تکنولوژی اطلاعات، مهاجر در دیازپورا احساس می کند که درخانه است و برای آن
دل می سوزاند و با خیال بازگشت به آن زنده است.

بحران دمکراسی ، استبداد و انسداد فضای سیاسی در کشورهای در
حال رشد و در این میان کشورهای خاورمیانه، عامل موثری درمهاجرت اجباری گروه های
اجتماعی است. نخبگان، فعالان سیاسی و اجتماعی، نویسندگان، روشنفکران و حتی برخی از
مردم عادی که تحمل شرایط سخت زندگی در زیر قدرت سیاسی استبدادی و توتالیتر را
ندارند، گروه های قومی و مذهبی که به علت نابردباری قدرت سیاسی مجبور به کوچ و
مهاجرت دستجمعی می شوند ؛ همه مثالهای برای مهاجرت اجباری هستند و معمولا کشورهای
مقصد آنها هم دمکراسی های غربی است. با این امید که حداقل در این کشورها کسی برای
پیگیری حقوق سیاسی، مدنی،قومی و ملی و حتی مذهبی خود، تهدید نمی شود و جان و مالش
به خطر نمی افتد.

 در این بین کردها
به عنوان یکی از گروه های بزرگ مهاجر مطرح اند و بحق مورد توجه نویسنده قرار گرفته
اند.مردمی که در حال حاضر در مرزهای داخلی چهار کشور مطرح خاورمیانه زندگی می کنند
و به دلیل برخورد تند دولت هایی که سرزمین کردها در حوزه قدرت آنان واقع شده است
با جنبش اجتماعی کردها ، همواره در بحران بسربرده و در بسیاری موارد ناچار از ترک
وطن شده راهی دیار غربت غرب شده اند. بررسی زندگی کردهای مهاجر مانند همه گروه های
مهاجر، آنگونه که در مقاله تحلیل شده است نشان از آن دارد که رانده شدن کردها از
سرزمین مادریشان، نه موجب ثبات سیاسی کشورهایی شده است که کردها در آن زندگی
میکنند، نه به استحاله و فرسایش فرهنگی مهاجران در فرهنگ غرب انجامیده است؛ بلکه
آنگونه که نویسنده آشکار کرده است، به مدد امنیت فردی و اجتماعی موجود در
غرب(اروپا و آمریکا و …) برای مهاجران کرد وجود دارد و با استفاده از وسایل
ارتباط جمعی سریع، شرایطی فراهم آمده است که ناسیونالیسم کردی در دیازپورا بازسازی
شده و به صورت چند بعدی بر خود مهاجران مخصوصا نسل دوم آنها به بعد، برکشور
میزبان(غرب) و برمردم و کشور اصلی تاثیر می گذارد. البته این مهم از دیدگاه
نویسنده به لحاظ روان جامعه شناختی دور نمانده که مهاجران کرد در اروپا یا آمریکا
از آرامش کامل برخوردار نیستند.اگر چه آنها از لحاظ مالی وجانی تهدید نمی شوند،
اما با مشکلات خاص خود نیز مواجه اند.از جمله اینکه تحت فشار فرهنگ غالب کشور
میزبان قراردارند.زیرا آنها نمی خواهند که این فرهنگ را کاملا بپذیرند و بلکه با
استفاده از فرصت های حقوقی، اجتماعی و سیاسی کشور میزبان،در صدد ترویج و شناساندن
فرهنگ خاص خود نیز برمی آیند. در عین حال دوری از سرزمین مادری و آرزوی بازگشت به
آن ، فشارهای روانی هستند که نزد مهاجر به صورت احساس عصبانیت عجز و بیگانگی از
وضع موجود بروز می کند. در حالیکه به اعتقاد نویسنده که من آنرا واقع بینانه توصیف
می کنم، کردها در کشورهای محل سکونتشان مورد انواع تهدید جانی و مالی (به درجات
متفاوت)بوده و بنابراین احساس آنها (ترس، گرسنگی ، درد، استرس و نگرانی )متفاوت از
مهاجران کرد است. علیرغم تفاوت در احساس، نویسنده معتقد است که هر دو گروه جامعه
کردی، ساکنان کردستان به طور عام و دیازپورا، به علت اینکه آرزوی مشترک دارند،
دارای نوعی همبستگی ملی تاثیرگزار هستند.امری که به ایجاد تغییرات بیشتر در سرزمین
مادری کردها منتهی می شود. نویسنده با بررسی موردی حزب کارگران کردستان ”
PKK
در ترکیه و آلمان ، نشان می دهد که اگر امکان فعالیت قانونی در ترکیه به دلیل
اجرای سیاستهای یکسان سازی ملی ،برای آنها فراهم نیست، اما در اروپا و مشخصا در
آلمان آنها به بازسازی سازمانی خود پرداختند و فعالیت هایی را نیز انجام دادند. از
محتوای آنچه نویسنده در تحلیل خود آورده است می توان نتیجه گرفت که جنبشهای
اجتماعی حتی در شرایط بحرانی در داخل سرزمینشان، قابل استحاله از درون، اضمحلال از
بیرون یا سرکوب کامل نیستند، بلکه دو عامل جهانی شدن و تکنولوژیهای ارتباطی نوین
آنها را بازسازی کرده و اثربخش می سازد. به نظر می رسد که برای چاره کار تنها
بازشدن فضای سیاسی کشورهای در حال توسعه خاورمیانه از جمله ایران، ترکیه، عراق و
سوریه از طریق به رسمیت شناختن حقوق اقلیت های ملی و مذهبی ، تکثرگرایی فرهنگی و
دمکراتیزاسیون حوزه قدرت و سیاست امکان پذیر است. جنبش کردی نیز در این بین،
علیرغم چالشهای موجود، در حال پیشروی به سمت اهداف دور و نزدیک خود است.

در ترجمه مقاله سعی بر آن داشته ام که محتوای متن را بیان
دارم.هر جا لازم بوده است به صورت توضیح داخل متنی و بین دوکمان( ) توضیح لازم را
آورده ام. در مورد برخی از اطلاعات ارائه شده توط نویسنده نیز در آخر متن توضیحاتی
برای روشن کردن وضعیت فعلی در مقایسه با زمان انتشار مقاله داده ام. بدون شک ترجمه
عاری از خطا نیست، از دوستان نیک نظر و منتقد می خواهم که خطاها را یادآوری کنند
به دیده منت می پذیرم. برای این منظور لینک متن اصلی مقاله را نیز در توضیحات ذکر
کرده ام. اینک متن ترجمه را مطالعه فرمایید.

 

  متن مقاله:

 

مردم جهان دیگر در کناره های دور افتاده کره زمین زندگی نمی
کنند. جهانی شدن، دنیای کوچکی ساخته است، امّا این دنیای کوچک یک فرهنگ خاص و زبان
واحد ندارد. پیوند میان مردم به شکل گیری و تمایز هویت های ملی و گروههای قومی
انجامیده است. علاوه بر آن، جهانی شدن دنیای قومیت ها را پراکنده کرده است. کشورها
چند قومی شده اند و کشورهایی که از نظر قومی یکسان هستند بسیار نادرند.

ناسیونالیسم در دنیای کنونی، به منطقه خاصی محدود نمی شود،
جهانی شدن ملل را پراکنده و آنها را در مورد سرزمین آروزهایشان تحت فشار قرارداده
است. مردم پراکنده و مهاجر بدنبال فرم جدیدی از ناسیونالیسم هستند که خارج از
مرزهای کشور محل سکونتشان را اداره کند. واژه “دیازپورا”
Diaspora
اگر چه برای توصیف پراکنده شدن مردم یهود در جهان بکار برده شده، امّا در حال حاضر
برای بیان وضعیت مردمی که از سرزمین اصلی خود دور شده اند، بکارمی رود و معمولاً
شامل یک هویت قومی گسترده می شود که آرزوی بازگشت به سرزمین اصلی خود را دارند.
دورافتادگان از سرزمین مادری، در گذشته در موطن خود تحت  فشار بوده اند، امّا درغربت آنرا فراموش نکرده
اند. آنها به دلایل مختلف وبدون در نظرداشتن موقعیت فعلی خود در کشور میزبان، درک
و احساس ملّی قدرتمندی نسبت به سرزمین مادری دارند.

کردها بزرگترین ملتی هستند که درچنین شرایطی بسرمی برند.
بیشتر کردها تحت تأثیر روشها و سیاستهای خشونت آمیز سرزمین اصلی شان بوده و با آن
زندگی کرده اند و به همین علت از سرزمین خود دور افتاده اند. من مورد کردها را به
عنوان واحد مطالعه  وآزمون نیروهایی
برگزیده ام که نوعی ناسیونالیسم از فاصله دور را ایجاد و حمایت کرده اند .

 

۱)      شکل گیری
دیازپورا:

کردستان متعلق به سنت های سرزمینی کردها است ، سرزمینی که
هیچگاه به تنهایی به کردها تعلق نداشته است. در طول قرن ۱۶ میلادی، کردستان  میان امپراطوری ایران وعثمانی تقسیم شده بود و
مجدداً بعد از پایان جنگ جهانی اوّل با جدا شدن از امپراطوری عثمانی ، میان
کشورهای ترکیه، ایران ، عراق و سوریه تقسیم شد.

امروز نیمی از جامعه کردها در مرزهای داخلی ترکیه زندگی می
کنند. عدم امنیت وتهدید علیه کردها در ترکیه همواره نقش بزرگی در ایجاد دیازپورای
کردی بازی کرده است که در مورد آن بحث خواهم کرد.

کردهای بدون دولت، هیچوقت جایی برای دولت خود نداشته اند تا
بتوانند سرزمین تاریخی خود را تحت کنترل و حاکمیت درآورند.ترکیه با در نظر داشتن
آنکه همه ساکنان ترکیه ترک هستند، به شدت تصور وجود هویت های قومی دیگر در مرزهای
این کشور را رد کرده است.(۱)

درعراق، دولت توتالیتر این تصور را که کردها می توانند حق
اداره مناطق خودشان را داشته باشند، هرگز نپذیرفته است.(۲) ازدهه ۱۹۲۰ میلادی،
ترکیه درمقابل اقلیت کرد خود، فعالانه سیاست حذف آنها را اجراکرده است. مثلاً در
سال ۱۹۲۴، قانون اساسی ترکیه تغییر یافت تا با ممنوعیت نامگذاری  اسامی کردی برای کودکان کرد یا جلوگیری ازهرگونه
آموزش کردی در مدارس، امکان استفاده از زبانهای غیر ترکی را ازمیان ببرد. کردهای
مهاجرامروز، نتیجه مستقیم سیاستهای ملت سازی (ترکیه و کشورهای هم جوار)هستند. مردم
کرد در حال حاضر مردمی دور افتاده از سرزمین خود هستند . بنابراین شگفت انگیز نیست
که کردها در برابر اقدامات ترکیه در دهه ۱۹۳۰ میلادی دست به مقاومت زدند. مقاومتی
که نتیجه سیاستهای خشونت آمیز دولت ترکیه بود. درسال۱۹۳۴ میلادی، دولت ترکیه قانون
Resettlement   را به تصویب رساند که هدف اولیه آن اجرای
سیاست یکسان سازی مردم فرهنگهای دیگر با فرهنگ ترکیه بود. قانونی که در ابتدا برای
یکسان سازی کردها بود. درنتیجه اجرای این قانون، تعداد زیادی از قبایل کرد به
اجبار از شرق ترکیه رانده شدند. سیاستهای فعلی ترکیه و عراق منجر به جابه جایی های
نامطلوب جمعیتی شده است وچند میلیون کرد را زیر فشار قرارداده تا سرزمین خود را
ترک کنند. در مجموع روشها و سیاست های ملّت سازی، تعداد زیادی از مردم کرد را
مجبور به زندگی در دیارغربت کرده است. مردم کرد نمی توانند میراث و فرهنگ  کردی خود را در سرزمین سنتی کردستان آشکار
نمایند، اگرچه دردولتهای لیبرال غربی، فرصت هایی برای این کار یافته اند. این
امربه پیدایش دیازپورای کردی با حضور جوامعی از کردها که در کشورهای اروپایی زندگی
می کنند، انجامید است. مورد کردها نشان می دهد که چگونه جامعه دیازپورایی (مهاجر)
می تواند شکل بگیرد. یه طور کلی، جامعه دیازپورایی ( مهاجرنشین ) اغلب از آوارگان
جنگی شکل گرفته است. در نتیجه مهاجرت اجباری از سرزمین مادری، گروههای مهاجر،
ناسیونالیسم ویژه ای را بوجود آورده اند که می توان آنرا “ترانس
نشنالیسم” یا ناسیونالیسم انتقالی نامید. 

 

۲)      ملل پراکنده
:

مردم کرد متأسفانه همیشه مجبور بوده اند افراد خود را بگونه
ای بار بیاورند که هرگز کردستان را ترک نکنند. این تناقض که چگونه مردم پراکنده
شده کرد می توانند تشکیل دهنده یک ملّت باشند؟ در ابتدا قابل درک به نظر نمی رسد.
برای پاسخ به این سئوال، من ابتدا فاکتورهایی را مورد بحث قرار می دهم که به تشکیل
جامعه دیازپورایی (مهاجر) می انجامد.

 

۱-۲) تشکیل ناسیونالیسم انتقالی:

مارتین وان برونسن می نویسد” نسل دوم بچه های کارگران
مهاجر که در اروپا متولد و بزرگ شده اند علاقه بسیار زیادتری به نسبت والدین خود
به هویت کرد و سیاست کردی دارند.۴ ادعایی که غیر ممکن به نظر می رسد. آیاکردهایی
که در آلمان رشد کرده، آلمانی صحبت می کنند و مشارکت در فرهنگ آلمانی دارند، نمی
خواهند خود را ازکردهایی که در سرزمین اصلی بزرگ شده اند، کمتر “کرد”
بدانند؟

به نظرمن، سه دلیل برای بیان اینکه نسل دوم مهاجر بیشتر از
والدین خود ناسیونالیست هستند وجود دارد. همین دلایل نیز در واقع پاسخ این سئوال
است که چرا ناسیونالیسم انتقالی بوجود آمد وعمل هم می کند؟

دلیل اول آن است که مشکلات روز افزون  همگرایی در جامعه مدرن ، مهاجران را وادار می
کند که  علاقه کمتری به جذب کامل یا حتی
بخشی از فرهنگ  جامعه جدید داشته باشند.
همگرایی لزوماً سخت نیست ، بلکه کافی است به عنوان امری دشوار یا ناخواسته تلقی
شود. اینکه”آنها”نمی خواهند “ما ” را بپذیرند، اعتقاد فرد
مهاجری است که تنها بی میلی یا اکراه خود را نسبت به همگرایی برجسته می کند. چنین
فردی زیر فشار جامعه ای بوده که او را نمی پذیرد. جامعه ای که به نوبه خود او را
وادار می کند تا کشور میزبان جدید خود را نیز نپذیرد و به جای دیگری یعنی سرزمینی
که از آن مهاجرت کرده است (مثلا به کردستان موطن اصلی کردها) نظرداشته باشد .

نسل دوم مهاجران به دلایلی، بسیارعلاقه مند به بازگشت به
سرزمین مادری خود هستند. یک مهاجر نسل دومی، با آگاهی کامل از موقعیت خود به عنوان
“دیگری” بزرگ می شود . او می بیند که خشونت والدنیش، هم مربوط به
سرزمینی است که از آن  مهاجرت کرده و هم به
محل سکونت جدیدش ارتباط می یابد، از این رو معتقد است که وجود یک دولت برای مردم
او، همه آنچه را که او و والدنیش در معرض آن بوده اند را حل خواهد کرد. علاوه
برآن، همزمان که او رشد می کند، اخبارسرزمین خود را می شنود که یک هویت قومی شکل
گرفته است. او همواره آگاه و بیدار می شود، در نتیجه حس ناسیونالیستی بیشتری دارد
و امیدوار می شود که یک روز به سرزمین خود باز می گردد. من اعتقاد دارم که تصور
بازگشت در ابتدا یک خیال است. یک کرد دور افتاده ومهاجر برای مشارکت و حضور در
دیازپورای کردها، لازم نیست که بخواهد به کردستان برگردد. او تنها نیازمند آن است
که معتقد باشد وجود کردستان مستقل، برای همه مردم سودمند است. دومین دلیل برای
وجود ناسیونالیسم انتقالی همان است که برای وجودناسیونالیسم وجود دارد. یک ملّت
برای زنده نگهداشتن تأثیرات پراکنده ناشی از مهاجرت ، باید همه منابع موثر خودشان
را ثبت و ضبط نمایند. آنتونی اسمیت
Antony Smith سه منبع را که
فرد بوسیله آنها می تواند عمق اهمیت یک ناسیونالیسم را بررسی کند، ارائه کرده
است.۱۲

به اعتقاد من ما می توانیم این سه منبع را همزمان برای
بررسی توانایی یک ملّت در حفظ و نگهداری خود هنگامیکه در گستره جهانی پراکنده می
شود، نام ببریم. سه منبع مذکورعبارتند از:

۱-      مجموعه
خاطرات گذشته ، مخصوصاً وجود یک دوره طلایی.

۲-      اعتقادات
مذهبی و تصور اینکه جامعه مورد نظر برگزیده هستند.

۳-      سرزمین
اجدادی .

جامعه مهاجر از سرزمین اجدای دور افتاده است. امّا اسطوره ی
وجود آن، به آنها استواری می بخشد و مرکز ثقل همبستگی آنها است. علاوه برآن،
چنانکه جاشوا کالدور رابینسون
J.Kaldor Robinson اشاره می کند،
جامعه مهاجر می تواند همدیگر را به شکلهای مختلف در چهارچوب یک ملّت مجزا
دربربگیرد.۷ آنها می توانند داستان “این ملت” را بسرایند و بر گستردگی
ملّت خود با نپیوستن به جامعه جدید (میزبان) تاکید کنند. حتی سنتها را دوباره
بیافرینند. مهمترازهمه، ممکن است که جوامع مهاجر بر اندیشه و عمل ناسیونالیستی در
سرزمین مادری خود تأثیر بگذارند.

 

در نهایت باید گفت تکنولوژی ماشینی است که ناسیونالیسم
مهاجران را پیش می برد. ایده های دیگر در موردتأثیرگذاری ناسیونالیسم انتقالی وجود
آنرا اثبات می کنند، امّا تکنولوژی چگونگی وجود آنرا بیان می کند. ارتباطات سریع
جهانی بقدری گسترده است که به شکل موثری راه جوامع را برای برقراری ارتباط بازسازی
می کنند. چاپ و نشر مطبوعات، ارتباطات را در چهارچوب یک جامعه شکل می دهند، امّا
تلویزیون، رادیو و اینترنت ارتباطات را به طور کامل در شبکه های گسترده اطلاعات
انتقال می دهند. برای درک کامل اینکه تکنولوژی چگونه جوامع مهاجر را قادر به
رشدکرده است، با بررسی شبکه هایی که زیر مجموعه روابط انسانی اند، از یک روش بسیار
انتزاعی استفاده می کنم .

 

۲-۲ محلی گرایی مجدد:

انسانها اغلب دارای ارتباطاتی هستند. افرادی هستند که
اطلاعات را باهم باشتراک می گذارند، امّا در سالهای اخیر تعداد ارتباطات هر فرد در
هر درجه ای بطور مداوم افزایش یافته است و نسبت آن بین ۴۰۰ تا ۱۰۰۰ مورد ارتباط
برای هر فرد برآورد شده است.۱۳ آنچه بیشتر از افزایش یک ارتباط ساده اهمیت دارد آن
است که مردم اکنون توانایی حفظ  ارتباط
بادیگری را بدون توجه به بعد مسافت یافته اند. در برقراری ارتباط گسترده و سریع
جهانی، انسانها موقعیت شبکه های ارتباطی اجتماعی فرد را با دیگری مشخص و روشن کرده
اند .

شبکه های اجتماعی با شخصیت اطرافیان، یعنی گروههایی که به
صورت گسترده بهم پیوسته اند و با ارتباط از دور مشخص شده اند. عامل جغرافیا
درایجاد یک شبکه اجتماعی، نقش موثری دارد و محدودیتهای چغرافیایی، شبکه های
اجتماعی را از ساختار متفاوتی برخودارمی کنند. دو دوست احتمال دارد که دوست سومی
هم داشته باشند. گروههای دوستی با قرارگرفتن در کنار یکدیگر، خوشه ای در شبکه را
دربرمی گیرند، به گونه ایکه هر یک از اعضای خوشه نسبت به دیگری شناخت و آگاهی دارد
(بدون توجه به اینکه هر یک اعضای خوشه در کجا زندگی می کنند) این همسایگی یا
همجواری اکنون نیز در شبکه های اجتماعی وجود دارد و احتمالاً برای همیشه وجود
خواهدداشت، هر چند ارتباطات از دور در سالهای اخیر به شکلی دراماتیک تغییر کرده
اند.  نمودار شماره یک ، نشان می دهد که یک
شبکه اجتماعی در حدود ۲۰۰ سال پیش چگونه بوده است. در صورتیکه نمودار شماره ۲ یک
شبکه اجتماعی مدرن را نشان میدهد. مقایسه این دو نمودار تغیرات ایجاد شده در
ساختار شبکه ای اجتماعی را بیان می کند . اولین تغییری که در یکصد سال گذشته روی
داده افرایش شمار زیادی از ارتباطات از دوراست. انسانها اکنون می توانند با دیگران
به صورت نامحدود و فارغ از فاصله های فیزیکی ارتباط برقرارکنند. این امر موقعیتی
را ایجاد می کند که در آن مردم دوستان زیادی در خارج از همسایگی خود خواهند داشت و
می توانند اطلاعات خود را به سرعت در جامعه منتشر کنند. بدون اینکه به جزئیات
موضوع وارد شوم، این امر نشاندهنده آن است که ساختار جدید شبکه های اجتماعی،
سرعت  انتقال اطلاعات را به شکل گسترده ای
بهبود بخشیده اند.۱و ۸

ساختار جدید شبکه های اجتماعی به طور گسترده جوامع مهاجر را
تحت تأثیر قرار می دهند. در ابتدا فاصله های کوتاه میان افراد، به اعضای دیازپورا
امکان درک یکدیگر را می دهند. ساختار شبکه ای، شرایطی فراهم می کند که اطلاعات به
سرعت در میان دیازپورا منتشر شود و در خلال آن، اعضا به آسانی با دوستانشان و با
گذشته سرزمین مادری ارتباط پیدا می کنند. این مهم است که ساختار جدید شبکه های
اجتماعی، در واقع عضو دیازپورا را قادر می سازند تا از جامعه جدید بگریزند و تحت تأثیر
سرزمین خود باشند. حتی اگر یک عضو دیازپورا تمام ارتباط خود را با جامعه و سرزمین
مادری  قطع کند، ارتباطات محلی با
همسایگان؛ او را در تماس با حوادث سرزمین مادری قرارمی دهد. چون هر عضو شبکه (به
صورت مجازی)تنها چند قدم با دیگری فاصله دارد، ارتباط در جامعه از نزدیک و به سرعت
بر قرارمی شود و از این طریق ایده ها به سرعت بسیج میشوند. یک اندیشه می تواند
محدود شود، امّا اندیشه محدودشده، به آسانی و به صورت کامل در ارتباط متقابل با
جامعه منتشر شود. علاوه برآن، از وقتی جامعه دیازپورایی به صورت آزاد با مردم در
سرزمین مادری خود ارتباط بر قرارکرده است، دو گروه توانسته اند اهداف مورد توافق
خود را حفظ نمایند و به کمک این ارتباط نزدیک اندیشه های دیازپورایی مجال یافته تا
سیاستها وگفتگوهای سرزمین مادری را تحت تأثیر قراردهد. از یک نظر، ارتباطات در
دیازپورا را میتوان با ارتباطات در یک حوزه پژوهشی مشخص مقایسه کرد، زیرا دو شبکه
ویژگیهای اساسی مشابه با هم دارند. اندیشه های جدید در یک حوزه پژوهشی سریع منتشر
می شود، از این رو نظریه برخی از پژوهشگران بیشتر و رساتر از دیگران شنیده می شود.
این دو ادعا درمورد دیازپورا نیز به یکسان صادق است. علاوه برآن اعضای دیازپورا
برای کسب مشروعیّت خود مبارزه می کنند.

تکنولوژی از راههای دیگر، بیش از بازسازی شبکه های اجتماعی،
به ناسیونالیسم انتقالی یاری می رساند. از آنجا که کردها فاقد دولت ملی بوده
اند،زبان استاندارد کردی نیز فرصت رشد پیدا نکرده است. در سالهای اخیر، برخی
ازپایگاههای اینترنتی کردی به سرعت رشدکرده اند. بسیاری از مقالات روزنامه ای و
علمی در مورد موسیقی کردی؛ تبلیغات سیاسی، اخبار و مجموعه کتابها (به زبان کردی)
در حال حاضر به صورت آنلاین بر روی شبکه اینترنت هستند و هرکس می تواند آنها را دریافت
نماید. جالبتر آنکه، گسترش ادبیات کردی در اینترنت ممکن است به شکل گیری زبان
استاندارد کردی بیانجامد. در این زمینه، تکنولوژی بسیاری از جنبه های جنبش
ناسیونالیستی را نامتمرکز می کند. ناسیونالیسم لزوماً پدیده ای محلی نیست، اینترنت
مشخصاً به هر کس اجازه می دهد تا با علاقه خود و بدون توجه به موقعیت فیزیکی
(جغرافیایی) در آن مشارکت داشته باشد.

 

۳)      تأثیرات
دیازپورا:

تا اینجا دیدگاههایی را در مورد شکل  گیری دیازپورا را مطرح کردم. اینکه چرا جوامع
دیازپورایی وجود دارند و چگونه می توانند تاثیر گذارباشند. دراینجا با بررسی مورد
کردها، از تأثیرات احتمالی ناسیونالیسم در دیازپورا بحث می کنم.

 

۱-۳) تأثیر بر سرزمین مادری:

در ایجاد ارتباط متقابل و گسترده جهانی چنانکه در بالا
اشاره کردم، تعجب ندارد که جوامع مهاجر در دیازپورا تاثیر گسترده ای
برگفتاروسیاستهای سرزمین مادری خود داشته باشند. این موضوع یقیناً در مورد کردهای
مهاجر نیز صادق است.

یک فرد کرد در دیازپورا، با استفاده از تکنولوژی ارتباطی
درگفتگوهای ملی خود مشارکت می کند. او ممکن است نامه الکترونیک بنویسد و در سایت
های مختلف اینترنتی منتشر نماید، یا از امکانات رادیو و تلویزیون های اینترنتی
استفاده کند وآنرا در معرض دید دیگران قرار دهد. به این ترتیب او به ایجاد گفتگوی
ناسونالیستی کمک می کند، در واقع او بازیگری مجازی در یک بازی دشوار است. البته
جوامع مهاجر در معرض تهدید مشابه جامعه مادر خود قرارندارند. بنابراین دو گروه ، بحث
های متفاوتی را دامن می زنند. “ژول دموس”((
Jolle Demmers
می نویسد که گروههای بومی (در سرزمین مادری) احتمالاً حالاتی چون ترس، گرسنگی ،
درد، استرس و نگرانی را تجربه می کنند، همچنانکه از لحاظ فیزیکی نیز در درگیری و
بحران زندگی می کنند. همزمان گروههای مهاجر احتمالاً احساس عصبانیت ، عجزو بیگانگی
می کنند.۵ این تفاوت بر دیدگاه و تلقی های دو گروه تأثیر می گذارد، بنابراین اهداف
و آروزهای آنها متفاوت است ، امّا در واقع به علت وجود ارتباط گسترده میان آنها،
بهم پیوسته اند. اینگونه است که جامعه اصلی توسط جامعه مهاجر بازسازی می شود. روی
هم رفته، در غیاب وجود تهدید برای امنیت فرد، تحقق حداکثر ایده آلها آسانتر است.

از آنجا که جوامع مهاجر از خطر و تهدیدهای ناگهانی رها
هستند، رفتار آنها باعکس العمل های متقابل، آنی و خشونت آمیز پاسخ داده نمی شود.
بدیهی است که برآیند منطقی توسعه ناسیونالیسم ازدور در رفتار کشورهای پذیرنده
(دمکراتیک) نسبت به جامعه دیازپورا درک می شود.

 

۲-۳) تاثیر برکشور میزبان :

جوامع دیازپورا بیش ازتأثیر بر سیاستهای سرزمین مادری، بر
حکومت کشورهای میزبان خود تأثیرمی گذارند. در بررسی این امر، کردهای ساکن آلمان را
مورد بحث قرارمی دهم. عقد یک موافقت نامه دو جانبه بین آلمان و ترکیه در سال ۱۹۶۱
میلادی، اولین جرقه تأثیر کردهای مهاجر ترکیه در آلمان را روشن کرد. مشکل است که
بتوان تعداد دقیق جمعیت کردهای مقیم آلمان را تخمین زد؛ امّا “لیون”
Lyon
و “اوکارر”
Ucarer جمعیت کردها را حدود پانصد هزار نفر
برآوردکرده اند.۱۰ حزب کارگران کردستان ترکیه”
PKK
گروهی است که برای دستیابی به استقلال کردستان در سال ۱۹۷۸ تشکیل گردید. در مدتی
که
PKK زیر ضربات دولت ترکیه بود؛ آنها موفقیت های کمی را در داخل مرزهای
کردستان ترکیه بدست آوردند. دولت ترکیه تلاش های
PKK  را برای بسیج مردم با روشهای خشونت آمیز پاسخ
داد. از آنجا که آلمان یک کشور لیبرال دمکراسی است، دراوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی،
PKK  یک جنبش مجزای کردی درآلمان ایجاد کرد. از این
زمان تا سال ۱۹۹۳،
PKK با ارائه نمونه هایی از بحران و درگیری در
ترکیه و جلب افکارعمومی آلمان، بر دیالوگ آلمانی تأثیر گذاشت.
PKK
از طریق برپایی اعتصاب غذا، تظاهرات گسترده وحتی بستن بزرگراهها، تظاهرات اعتراضی
برپا کرد.
PKK ابتدا در کسب همراهی و همدلی در قضیه خودشان
موفق بود، با این حال در سال ۱۹۹۳
PKK  در نتیجه رفتارهای خشونت آمیز درآلمان توقیف
شد. دولت آلمان در ابتدا سیستم قانونی خود را برای برخورد حقوقی با اعضای
PKK
که در اعمال خشونت آمیز مشارکت داشتند بکار برد، امّا در سال ۱۹۹۳ کردها کنسولگری
ترکیه را در مونیخ اشغال کرده و تعدادی را به گروگان گرفتند. در کمتر از مدت شش
ماه،
PKK  به تعدادی از مراکز تجاری
ترکیه حمله کرد و دولت آلمان در پی آن تشکیلات
PKK  را به طورکلی غیرقانونی اعلام و توقیف کرد.

طبیعتا توقیف PKK برای اعمال
خشونت آمیز آنها کم بود و
PKK  در طول سه سال بعد از اعلام توقیف خود، عملیات
خود ودرگیری را به صورت واقعی شروع و افزایش داد. توقیف
PKK  ناخواسته بیانگر این است که یک کرد در آلمان در
مبارزه برای هویت کردی خود، مورد فشار قرارگرفته است. دیازپورای کردها در آلمان
تأثیر جامعه مهاجر را بر جامعه و ملّت میزبان نشان می دهد. زیرا نخست سیاست ها وخط
مشی های داخلی آلمان، در نتیجه فعالیت کردها در این کشورتغییر یافته است، دوم
اینکه کردهای آلمان سیاستهای بین المللی آلمان را نیز تحت تأثیر قرارداده و بر
روابط آلمان و ترکیه   فشار واردکرده اند.
هدف اساسی جوامع مهاجر، تأثیر گذاشتن بر سیاستهای کشور میزبان آنها است. مثلاً
یهودیان آمریکا در اوایل قرن بیستم میلادی به دولت آمریکا فشار آوردند تا از
یک  دولت مستقل یهودی حمایت کنند. با کسب
حمایت لازم ، گروههای مهاجر یهودی موفق شدند و توانستند بر سیاست های کشور میزبان
خود تأثیر گذارند .

 

۴)       نتیجه گیری
:

در بررسی تأثیرات جوامع مهاجر کردی درسالهای اخیر، ابتدا
نشان دادم که چگونه یک موقعیت خاص به تشکیل دیازپورا می انجامد. در اثر اجرای
سیاستهای ملّت سازی (در واقع یکسان سازی) کشورهایی که کردها در سرزمین مادریشان
تحت حاکمیت آنها قرار دارند، مردم کرد در سطح جهان پراکنده شده اند. به نظر من ؛
جوامع مهاجر نتیجه ناسیونالیسم متفاوت دیگری هستند. یعنی تقریباً درنهایت سیاست
تأسیس دولت – ملّت ها، همیشه به سیاست امحای اقلیت های ملی انجامیده است.۹ اگر
عملیات ملت سازی دولت ها، اقلیت های ملی را در سطح جهان پراکنده می کند، امّا
پراکنده شدن یک اقلیت خاص برای تشکیل جامعه دیازپورایی کافی نیست، بلکه مردم
پراکنده و رانده شده بایستی معتقد باشند که نمیتوانند به ملّت میزبان و جامعه جدید
شان بپیوندند. دوم اینکه ” منابع اصیل ” اقلیت قومی مهاجر یک ریشه
ارتباط میان مهاجران ایجاد می کند .

تصورسرزمین مادری، مهاجران را به سمت ناسیونالیسم انتقالی
می کشاند. در نهایت، تکنولوژی اجازه می دهد که مردم پراکنده شده، یک جامعه مهاجر
را با برپایی و بکارگیری شبکه های اجتماعی خود تشکیل دهند . اینگونه است که
مهاجران پراکنده ، یکدیگر را می یابند و متحد می شوند. بدون این ارتباط ها که
وسایل ارتباطی مدرن آنها را امکان پذیر ساخته است. گروههای مهاجر بخش عمده ای
ازتوان خود را از دست خواهند داد.

ظهور گروههای مهاجر، شیوه های شکل گیری ناسیونالیسم را
دوباره مطرح کرده است. دولت – ملّت ها هنوز پا برجایند امّا تنها بازیگران عرصه
سیاست جهانی نیستند. چون مردم بیشتر انعطاف پذیر شده اند، ناسیونالیسم از دور
احتمالاً گسترش می یابد.بنابراین در بررسی موضوع ناسیونالیسم ، ناسیونالیسم
انتقالی یک موضوع پذیرفته شده است.

 

 توضیحات مترجم:

۱-      در شرایط
کنونی و با توجه به تغییرات رویداده در ترکیه، این تصور دیگر چندان پذیرفته نیست.
در حال حاضر کردها هویت خود را قبولانده اند و می توانند از ویژگی های ملی و زبانی
خود بهره مند شوند.

۲-      اگر دولت
عراق تا قبل از آزادسازی و فروپاشی رژیم کهن آن چنین سیاست سرسختانه ای در برابر
کردها اجرا می کرد، در اثر عدم پذیرش مسالمت آمیز تغییرات و سرسختی  مورد حمله آمریکا و هم پیمانان آن قرار گرفت و
فروپاشید. این امر علیرغم وجود مشکلات زیاد موقعیت کردها را در عراق بسیار تغییر
داده است و باز هم تغییر می دهد.

۳-      لینک مقاله
به زبان انگلیسی:

 http://www.tamilnation.org/selfdetermination/nation/kurdish-diaspora.pdf

۵)منابع:

۱-            Wu,
Fang, Huberman, Bernardo A., Adamic, Lada A. and Joshua R. Tyler, 2004
,

Information Flow in Social Groups, PhysicaA, Vol. 337, pp
۳۲۷-۳۳۵
.

۲-            Anderson,
Benedict, 1991, Imagined Communities, Verso, London and New York, pp

۴-۴۶.

۳-            Anderson,
Benedict, 1992, Long-Distance Nationalism: world capitalism and the rise of
identity politics, The Wertheim Lecture 1992, Centre for Asian Studies,
University of Amsterdam, pp 1-14
.

۴-            Bruinessen,
Martin van, 2000, Transnational aspects of the Kurdish question, Working

paper, Robert Schuman Centre for Advanced Studies,
European University Institute,Florence
.

۵-            Demmers,
Jolle, 2002, Diaspora and Conflict: locality, long-distance nationalism, and

the delocalization of conflict dynamics, The
Public/Javnost Vol. 9, no. 1
.

۶-            Gellner,
Ernest, 1997, Nationalism, Phoenix, London, pp 1-36
.

۷-           

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

پاسخ دادن معادله امنیتی الزامی است . *

دکمه بازگشت به بالا