جلوه هایی از دعوت اسلامی امام مودودی

جلوه هایی از دعوت اسلامی امام مودودی

نهضت احیای مودودی در زندگی ملی و بین المللی ما آثار بسیار چشمگیری بجا گذاشته است که از ارزش والایی برخوردار است. او برای نخستین بار انتخاب نماینده اصلح را پیشنهاد کرد. قبل از آن، هر کاندیدایی از راه تقلب یا زور بیشتر رأی میآورد، نماینده مردم بود. بدین ترتیب، بدترین عناصر به عنوان نماینده مردم انتخاب میشدند و سرنوشت ملت را در دست میگرفتند.

وی برای پالایش زندگی سیاسی پیشنهاد کرد که به جای انتخاب کاندیدا تورها_ که برای انتخاب شدنشان دست به هر کار میزدند _ رای دهنده گان کاندیداها را با توجه به خصوصیات شایسته شان انتخاب کنند . این کار سطح آگاهی سیاسی مردم را نیز بالا میبرد. او همچنین تلاش کرد تا قوه مقننه به این شیوه شکل قانونی بدهد و از اینجا بود که نخستین ایده جمهوریت در پاکستان مطرح شد. وی رواج فساد، جناح بندی و رشوه در جمهوری های غربی و آمریکایی را ناشی از نامطلوب بودن جمهوری های آنان میدانست. به همین جهت است که فریب و پارتی بازی در آنها رواج دارد.

دومین تاثیر مودودی در عرصه زندگی سیاسی مردم پاکستان، تلفیق اخلاق و سیاست بود. افراد در آن زمان تحت تاثیر سیاست کشور های اروپایی سعی میکردند خود را از حضور در بازی سیاست بر حذر دارند. اما وی عملاً ثابت کرد که میتوان یک سیاست مدار راستگو، حق پرست و متعهد بود. به همین جهت رهبران ساسی بلند پایه نیز مجبور شدند همان ندای خدا پرستی و پای بندی به عهد و پیمان را سر دهند که او در بازار سیاست به آنان آموخت. هرچند که مردم ندای چنین رهبرانی را اینگونه تعبیر کردند که آنها روی زغالها طلا کوبی میکنند!!

حق گویی و استقامت برای حفظ اصول و نهراسیدن از اسارت و چوبه دار، الگوهایی هستند که وی در وادی بی اصول سیاست به صورت عملی ارایه داد. این الگوها چنان استثنایی بوند که راه روان و رهبران عرصه سیاست، ‌حتی قادر به تصور آنها نیز نبودند.

مودودی تاثیر خود را گذاشت. او از ادیبان بسیار بلند پایه بود و شیرینی ادب وی به حدی بود که هر کس نوشته های او را مطالعه میکرد، نه تنها احساس خستگی نمیکرد، بلکه میزان ذوق و شوق مطالعه او افزون تر می شد. ادبیات عالی او توانست تاثیر شگرف خود را بر زبان و لغت اردو نمایان کند. زبان و لغت اردو بعد از تاثیر پذیری از ادبیات مودودی، به ادب اصلاحی یا ادب اسلامی شهرت پیدا کرد. اما واقعیت این است که قلم مودودی تمام عرصه ادب و مطبوعات را متاثر ساخت. نویسندگان زیادی خود را وامدار ادبیات نوین او در عرصه نگارش میدانستند. جراید و مجله های فراوانی به حمایت از دیدگاه های او پا به عرصه وجود گذاشتند. شاعران جدیدی با سرود های دلربای خود در بزم شعر و ادب قدم گذاشتند. رایحه بسیار دل آویز و دلپذیری از ادب اسلامی تمام فضا را فراگرفت و هر شخص به فراخور استعداد آن را استشمام میکرد و لذت میبرد.

نهضت مودودی هر دو قشر روشنفکر جدید و سنت گرا و طلاب حوزه های علمیه را تحت تاثیر قرار داد. قشر جدید و تحصیل کرده پیش ترها دین را غیر ضروری یا یک رفتار خصوصی و فردی میدانستند که با مسائل اجتماعی جامعه سروکار ندارد. قشر سنتی و اکثر افراد حوزه های علمیه نیز بر این باور بودند که دین عبارت از یک سری عبادات خشک و یک گونه مراسمی است که انحراف یک سر مو از آن ضوابط و مقررات سنتی، برای سرنگونی انسان به دره هولناک آتش کافی است. مودودی این دو تصور را که افراطی و تفریطی بودند به اعتدال در آورد. دین عبارت است از زندگی به شیوه اسلامی. زندگی به شیوه اسلامی همان است که پیامبر(ص) آن را ارائه داد. تنها راه نجات این است که آن را عملاً در زندگی خود پیاده کنیم.

نهضت مودودی دانشجویانی را که در سیستم غلط نظام آموزش غربی به قشری سرکش ‌، طاغی و لاابالی شناخته میشدند، به یک قشر متعهد و متدین حامی ارزشهای اسلامی تبدیل کرد. در محیط دانشگاهی و مراکز آموزشی کشور(پاکستان) ،‌صدها هزار دانشجو و دانش آموز نه تنها زندگی خود را در قالب معیارها و ارزش های اسلامی درآوردند بلکه بر دیگران نیز تاثیر گذاردند.

دعوت مودودی در میان علما و روحانیون کشور نیز تاثیر مطلوبی بر جای گذاشت. قبل از این، جدالهای فرقه ای امکان طرح برنامه عملی برای مسلمانان نمیگذاشت. مودودی در چارچوب نفاذ شریعت اسلامی سعی کرد تا علما و روحانیون را متحد و منسجم کند. هر چند که عده ای به خاطر انحصار طلبی، حفظ هویت شخصی و سنفی نتوانستند به وحدت مطلوب برسند. اما هرگاه مقتضیات اجتماعی دین ایجاب میکرد و موضوعات عزت دین مطرح می شد، اکثریت قریب به اتفاق علما گرد هم جمع میشدند. در کار بسیار دشوار و انقلابی مانند تعیین نکات برجسته قانون اساسی، که قشر روشنفکر و تحصیل کرده مجلس ملی هم نتوانست آن را حل کند، علما و روحانیون دست جمعی این مشکل را حل کردند و برای حفظ موازین اسلامی و شرعی و قوانین کشور، نهایت تلاش و استقامت خود را به اثبات رساندند. قبل از این گفته میشد که «اگر دو ملا در یک جا باشند مرغ حرام می شود» اما امروز این گفته رواج پیدا کرده که در میان دو وزیر وزارت حرام میشود یا «میان دو مدیر رشوه حلال میگردد.»

خدماتی که مودودی برای ایجاد وحدت میان علما انجام داد، در تاریخ خواهد ماند. بهر حال این آگاهی که مقتضیات اسلامی از هر مقتضیات دیگری مقدم است و برای حفظ ارزشهای اسلامی هرچند موقت باید به تمام اختلافات خاتمه داده شود، از زحمات و فداکاری های اوست. در اثر تلاش بی وقفه مودودی برای اجرای شریعت اسلامی، علمای هر گروه و فرقه اسلامی این تلاش را آغاز کردند.

دعوت مودودی مقتضیات اخلاق، دیانت و امانت را نمایان کرد و این احساس را بوجود آورد که آن مقوله ها جزء ارکان دین هستند. تظاهر رهبران به این صفات متاثر از مقبولیت و رواج چنین دیدگاهی بود. گرایش و تمایل خدمت به مردم در جامعه امروز نیز زاییده زحمات و اندیشه های مودودی است. امروز اگر کم و بیش در گوشه و کنار کشور، (پاکستان) احساس خدمت به خلق پیدا شده است، مرهون تلاشی است که هواداران نهضت مودودی برای کمک رسانی به توده مردم انجام دادند که در نوع خود رکورد بی سابقه ای در این زمینه است. کمک رسانی و سرویس دهی رایگان ‌، خدمت بدون توقع پاداش مادی، خدمت بی اندازه و بدون وقفه در جامعه، نخست از جانب کسانی آغاز شد که به نحوی از مودودی و نهضت اسلامی او متاثر بودند. امروز احساس خدمت به مردم در جامعه (میان مسلمانان شبه قاره هند) از آثار و نتیجه گسترده استاد مودودی است.

شاعر میگوید:

قدی که به خدمت عَلَم شود              بهتر ز قامتی که به محراب خم شود

پایبندی به مقررات اجتماعی، قانون و آیین دوستی و استفاده از روش ها و شیوه های جمهوری که زمینه ساز استقرار امنیت در جامعه(پاکستان) هستند، نقش بسیار بسزایی میان خاص و عام دارند. گرایش به روش های مزبور در جامعه، حاصل زحمات و کوشش های بی وقفه مودودی است. وی شخصاً آیین پسند و به شدت پایبند قانون بود و تا سالها درس احترام به قانون را به هواداران و به مردم این مرز و بوم، (شبه قاره هند) آموخت و در این راستا آنان را تربیت کرد.

وی معتقد بود که تمام مشکلات با تفهیم و با استفاده از روشهای جمهوری و با منطق و دلیل باید حل و فصل شوند. زور، فشار و خشونت را او نه به رسمیت میشناخت و نه دیگران را در برابر چنین نیرویی توصیه به تسلیم میکرد. خود نیز در برابر چنین مسئله ای تسلیم نمی شد و چنین دلیلی را برای یک جامعه علمی و پیشرفته، معقول میدانست.

مودودی سالیان طولانی با زبان و قلم رسای خود حامیان نهضت” جماعت اسلامی” و پرچمداران دعوت اسلامی را به رعایت موازین جمهوری، برادری و برابری و پایبندی به قانون توصیه و تأکید میکرد. او بر این باور بود که انقلابات و تحول ها به هر روشی که تحقق پیدا کند،‌به وسیله همان ابزارها و روشها روبرو خواهند شد. انقلاب و دگرگونی که به وسیله اسلحه و با زور سرنیزه، به وجود بیاید، برای دوام آن نیازی به سرنیزه، خشونت و گروههای فشار نیست بلکه آگاهی توده ها مسئولیت حفاظت از آن را به عهده خواهند گرفت.

نهضت مودودی«جماعت اسلامی» طرفداران و هواداران بسیار زیادی در پاکستان دارد. علاوه بر این، توده ها در سراسر کشور در جاهای مختلف بزرگترین حامی و طرفدار نهضت او میباشند. بزرگترین و حامی نهضت او، ‌وجدان و شعور اجتماعی ملت مسلمان است که از مدتها قبل برای باز پس گرفتن عظمت و شأن و شکوه از دست رفته اسلام در تکاپو میباشد و آنان که برای نفاذ شریعت غرّای محمدی تصمیم قطعی گرفته اند، به وعده های شریعت اعتماد و اذعان دارند و برای آن جان و مال خود را فدا میکنند.

جویندگان و پویندگان راه حق که اجرای قوانین اسلام را نیک و شایسته و کشته شدگان در راه اسلام را شهید میدانند و با «رحمه الله علیهم» نام آنان را بر زبان می آورند، همه اینان خواهی نخواهی حامیان نهضت مودودی به حساب می آیند. ریشه های دعوت مودودی در ژرفای قلب و وجدان ملت مسلمانان و امت اسلامی چنان جای گیر شده است که به آسانی نمیتوان آنها را از جای برکند.

دومین عنصر موید نهضت مودودی، شعور روز افزون و وجدان آگاه توده های مسلمان است که حس اسلام خواهی آنان روز به روز در حال پیشرفت است و در نتیجه صدای روح پرور نفاذ شریعت به شیوه های گوناگونی از گوشه و کنار جهان اسلام شنیده می شود.

سومین عامل تایید کننده نهضت مودودی، کارنامه پیامبران صلی الله علیه و آله و سلم و نیز صالحان امت اسلامی و احترام فوق العاده مومنان نسبت به این کارنامه است. کارنامه پیامبران و صالحان و پاسداری از حرمت آن هرگز فراموش شدنی نیست و هر مسلمان خود را موظف به پاسداری از حرمت آن در هر زمانی میداند.

عنصر چهارم اعتماد و اذعان کسانی است که در این نهضت مشغول فعالیت و انجام وظیفه دینی و شرعی هستند. کارکنان و دست اندر کاران نهضت یقین دارند، فرشتگانی که به کمک حضرت ابراهیم شتافتند و بر فراز شعله های آتش دستِ نصرت را به سوی او دراز کردند، و نیز فرشتگانی که در بدر و حنین در مصاف با دشمنان از حریم دین خداوند دفاع کردند، این دعوت مقدس را بی یار و یاور نگذاشته به کمک آن خواهند شتافت. گذشته از اینها بزرگترین دلخوشی و امید این است که دعوت و تبلیغ اسلامی از دیدگاه خود حضرت حق ‌، از بهترین و پسندیده تر ین کارهای روی زمین است. مودودی در پناه چنین حامیانی کار دعوت اسلامی را آغاز کرد و تا واپسین لحظه های زندگی خود آن را ادامه داد و همواره چشم امید به آن هستی ارزنده دوخته بود که این کار از آن اوست. و واقعیت این است که در بدترین شرایط ممکن مددهای غیبی حضرت حق همواره رفیق راه و شامل حال مودودی بود.

آثار بین المللی

ابوالاعلی مودودی شخصیتی مشهور، برجسته و بین المللی داشت، آثار دعوت اسلامی اش علاوه بر کشور خود به بیشتر کشور های اسلامی و غیر اسلامی نیز صادر شد. او برای متشکل و منسجم کردن اسلام گرایان همواره تلاش میکرد. کتابها و مقالات او، آگاهی صحیح دینی را در میان میلیونها مردم شرق و غرب بوجود آورد. این خدمات ارزنده همچون صدقه جاریه ای هستند که همواره موجبات رفع درجات عالیه وی خواهند بود.

کسانی که در حال حاضر در هندوستان مشغول دعوت هستند ، تحت یک ارگان بسیار منظم و هماهنگ به نام ” جماعت  اسلامی هند ” بر اساس چهار اصل نیادین زیر فعالیت می کنند :

اصل اول : خاتمه دادن به تنش های فرقه ای طبقاتی .

اصل و دوم : اصلاح روابط اجمتماعی و معاشرت بر اساس ضوابط اسلامی و شر و گسترش مارف اسلامی .

اصل و سوم :تلاش برای اصلاح فکری قشر تحصیل کرده و روشنفکر و جهت دادن استعدادهای علمی آنان به سوی کارهای تحقیقاتی ؛ بخصوص ایجاد یک پدافند فکر یدر برار سیل فکرات نبیادکن لائیکی مانند ماتریالسیم ، الحاد ، فرقه رگائی ، سوسیالیم و کمونیسم .

اصل چهارم : فراگیری زبان هندی و شیوه نگارش آن بخصوص گویشهای محلی به منظور گسترش اهداف تبلیغی در هندوستان .

جماعت اسلامی هند با این چهار اصل مشغول انجام فعالیت های دینی است .

—————————————————–

منبع : زندگینامه سید ابوالاعلی مودودی

مولف : سعید اسعد گیلانی

مترجم : استاد نذیر احمد سلامی

انتشارات : نشر احسان ۱۳۸۰