جایگاه بیت المقدس در اعتقادات مسلمانان و صه

جایگاه
بیت المقدس در اعتقادات مسلمانان و صهیونیستها

فلسطین
از لحاظ جغرافیایی قلب جهان عرب، سرزمین کوچکی است در شرق دریای مدیترانه که همچون
پلی سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا را به هم متصل می کند و بیت المقدس پایتخت آن در
طول تاریخ همواره از تقدس خاصی نزد مسلمانان، مسیحیان برخوردار بوده است. هر چند
یهودیان غاصب قدس را به زبان عبری “اورشلیم” نامیده اند ولی اصل آن
“اورسلم” است که عربهای یبوسی آن را در مورد قدس بکار می بردند. این اسم
دو بخش دارد، “اور” یعنی شهر و “سالم” یعنی صلح، پس قدس
“شهر صلح”، آنرا دارالسلام و قریه السلام و همینطور یبوس، ایلیاء و بیت
المقدس نیز نامیده اند.(۱)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱-
کتاب سفر سندباد به قدس – دکتر عماد زکی- مترجم مینو اخوان فرد

بیت
المقدس در دل و دیده مسلمانان عزیر است. نماز بیت المقدس و عبادت، بیتوته، روزه گرفتن
و دفن شدن در آنجا از پاداش و فضیلتی بس فراوان برخوردار است. برای درک جایگاه
اعتقادی و تقدس آن نزد مسلمانان باید از چند زوایه بدان نگریست:

الف)
قدس مهبط وحی الهی:

قدس
سرزمینی است که تاریخ کهن و سرشار از معنویات دارد و چهره های محبوب و پاکی در این
سرزمین مدفونند. ابراهیم خلیل الله (ع) پیامبر بت شکن خدا و منادی توحید، لوط (ع)
برادر زاده ابراهیم، اسحاق (ع)، داود (ع)، موسی کلیم الله (ع) که قبرش در جوار بیت
المقدس و شرق آنست، اسماعیل ذبیح الله (ع)، مریم (س)، یوسف صدیق(ع)، سلیمان (ع)
پسر داود، که حکومت و سلطنتی الهی داشت و صدها چهره برجسته از پیامبران و اوصیاء و
قدسیان که به این سرزمین ملکوتی حرمت و قداستی بزرگ بخشیده اند و در خاک این دیار
گام نهاده و توحید را تبلیغ و خدا را پرستش نمودند و قرآن از تمامی آنها با تکریم
و تعظیم فراوان یاد کرده و ستوده است. در این سرزمین بود که خدا با موسی (ع) سخن
گفت و عیسی (ع) پا به هستی گذاشت و در گهواره لب به سخن گشود و خدا او را به سوی
خود برد. مریم (س) در این سرزمین رحلت نمود و هاجر به این اقلیم هجرت کرد، و مهمتر
از همه اینها قدس قبله نخست مسلمانان به شمار می رود.

ب)
معراج رسول خدا (ص):

“سبحان
الذی اسری بعبده لیلا من المسجد الحرام الی المسجد الاقصی الذی بارکنا حوله لنریه
من آیاتنا انه هو السمیع البصیر”

شبی
جبرئبل، امین الهی با مرکب آسمانی “براق” بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد.
رسول خدا (ص) به براق نشست و به سوی بیت المقدس پرواز نمودند این سفر را “سفر
اسراء” نامیده اند. براق در بیت المقدس فرود آمد و پیامبر پیاده شد و در مسجد
الاقصی دو رکعت نماز بجای آورد و آنگاه بر صخره بیت المقدس ایستاده و همراه جبرئیل
عروج نمودند. این سفر را “سفر معراج” گویند. بدین ترتیب قدس و مسجد
الاقصی جزئی از مقدسات مسلمانان شد و پیامبر (ص) سفارش نمودند در آن نماز گزارند و
آنرا حفظ کنند.(۱)

ــــــــــــــــــــــــــــ

۱-
تاریخ سیاسی اسلام “سیره رسول خدا”- جلد اول- رسول جعفریان- چاپ ۱۳۷۳-
سازمان چاپ و انتشارات ص ۴۱۸

ج)
قدس نخستین قبله گاه مسلمانان:

بعد
از بعثت پیامبر اکرم (ص) مسلمانان قدس را قبله خود دانسته و نماز را به جانب قدس
می خواندند. اما طعنه یهود بر رسول خدا گران آمد و خاطر مبارکش را آزرده ساخت.
خداونى در آیه مبارک ۱۴۴ از سوره بقره: “قد نری تقلب وجهک فی السماء…”
به پیامبر خویش فرمود:”نگریستنت را به اطراف آسمان می بینیم تو را به سوی
قبله ای که می پسندی می گردانیم. پس روی به جانب مسجد الحرام کن، و هر کجای که
باشید روی بدان جانب کنید”. این تغییر قبله بر یهودیان گران آمد زیرا این امر
شکستی بر آنان و استقلالی بر مسلمین بود.

یهود
مایل بودند قبله مسلمین دوباره به بیت المقدس بر گردد به همین دلیل عده ای از
اشراف یهود نزد رسول خدا رفته و از ایشان خواستند قبله را به سمت بیت المقدس
برگداند. حتی یهودیان پیشنهاد کردند:”اگر قبله را باز گرداند از او پیروی
خواهند کرد “اما وحی الهی” و لئن اتبعت اهواء هم من بعد ما جاءک من العلم
انک اذا لمن الظالمین” (۱۴۵- بقره) تکلیف مسلمین را روشن ساخت که:”برای
اهل کتاب هر برهان و نشانه ای که بیاوری از قبله تو پیروی نخواهد کرد و تو نیز از
قبله آنها پیروی نمی کنی و آنها هم پیرو قبله یکدیگر نخواهند بود، هر گاه پس از
آگاهی پی خواهشهای ایشان بروی از ستمکاران خواهی بود.” به مؤمنان نیز اطمینان
داده شد که با تغییر قبله، اعمال گذشته آنان ضایع نشده و طبعا” نیازی به
اعاده نیست.

این
رخداد که پس از گذشت شانزده یا هفده ماه از هجرت روی داد نشان از بحران روابط
مسلمین و یهودیان دارد. در ضمن باید دانست که تغییر قبله به کعبه زمینه جدیدی برای
جذب اعراب بوجود آمد. اما بعدها یهودیان مسلمان شده ای مثل کعب الاخبار می کوشیدند
تا فضیلت بیت المقدس را بیش از کعبه نشان دهند ولی این امر مورد انکار امامان شیعه
به عنوان حافظان سنت اصیل اسلام قرار گرفت چنانچه با آیات فراوان قرآن درباره کعبه
نیز ناسازگار بود.

(امام
باقر (ع) این نقل کعب الاخبار را که هر صبحگاه بر بیت المقدس سجده می کند را سخن
کذب دانستند. در جریان فتح مکه شخصی نزد رسول خدا آمد و گفت: نذر کرده است پس از
فتح مکه در بیت المقدس نماز بگذارد حضرت فرمودند: همین جا کنار کعبه نماز بخوان
ثوابش بیشتر است.(۱)

ــــــــــــــــــــــــ

۱-
همان ص ۴۲۰

د)
آزادی قدس توسط مسلمانها و وجود آثار اسلامی:

زمانی
که خبر دعوت پیامبر (ص) در همه نقاط جزیره العرب پیچید و عربها زیر پرچم اسلام
متحده شدند، سپاهیان اسلام برای آزادسازی جهان از ستم ایرانیان و رومیان آن زمان
رهسپار گشتند. سپاه مسلمانان به سرزمین شام رسید که آن را فتح کند و از حاکمیت
رومیان آزاد سازد. در وادی یرموک جنگ سرنوشت سازی میان مسلمانان رومیان در گرفت
دمشق بدست فرمانده مسلمانان ابوعبیده بن جراح فتح شد. فرمان خلیفه فرستاده و نظرش
را درباره شهری که باید بعد از دمشق فتح شود پرسید:”بی درنگ به سوی بیت
المقدس حرکت کنید.”

سپاه
اسلام به سوی قدس حرکت کرد و در فصل زمستان به آنجا رسید و قدس را به مدت چهارده
ماه در محاصره گرفت. هنگامی که کار بر اهالی قدس سخت شد از “بطریق”
مسیحی خواستند که دیدار فرمانده سپاه اسلام برود و از خواسته های او آگاه شود.
“بطریق” روی “باروی قدس” ایستاد و به یکی از سربازان گفت که
به فرمانده سپاه اطلاع دهد که “بطریق” تقاضای دیدار او را دارد. سرباز
شتابان رفت و ابوعبیده را از درخواست “بطریق” آگاه کرد. ابوعبیده بن جراح
به همراه جانشینش خالد بن ولید به ملاقات “بطریق” رفتند. وقتی به
“باروهای قدس” رسیدند “بطریق” خواسته های سپاه اسلام را از
ابو عبیده جویا شد. ابوعبیده گفت که ارتش آزادیبخش اسلام می خواهد وارد قدس شود و
از حاکمیت رومیان آن را آزاد سازد و ساکنان آن را به اسلام دعوت کند.

“بطریق”
پرسید: اگر نپذیریم مسلمان شویم چه؟- ابوعبیده گفت: ما شما را وادار نمی کنیم که
مسلمان شوید ولی تصمیم داریم وارد قدس شویم و آنرا آزاد کنیم. ما از شما و کلیساها
و معابدتان حمایت خواهیم کرد زیرا اسلام به ما دستور میدهد که به ادیان آسمانی دیگر
احترام بگذاریم- بطریق گفت: ما قومی هستیم که خونریزی را دوست نداریم و حکومت
عربهای اهل مدارا را بر حکومت رومیان غاصب ترجیح می دهیم. پس به خلیفه عمر بن خطاب
پیغام دهید که بیاید و کلیدهای قدس را تحویل بگیرد. در آن هنگام مسلمانان شادی
کردند و تکبیر گفتند و دریافتند که قدس دوباره عربی شده است همانگونه که در آغاز
تاریخ بود.

وقتی
عمربن خطاب دریافت که اهالی قصد دارند کلیدهای شهر را به او تحویل دهند بار سفر
بست و به اردوی اسلام پیوست. هنگامی که اهالی قدس از ورود عمربن خطاب آگاه شدند
یکی از دروازه ها را باز کردند و نزد وی آمده و از وی درخواست کردند که به آنها
امان بدهد و متعهد شود که از آنان و کلیساهایشان حمایت کند. خلیفه مسلمانان خواسته
های آنان را پذیرفت و گفت که ایمن به شهر خویش باز گردید به شما قول می دهم. آنان
به قدس باز گشته و دروازه ها را گشودند، چون اطمینان داشتند که مسلمانان به آنها
خیانت نمی کنند.

روز
بعد عمربن خطاب به شهر قدس پای نهاد. او و سپاهیانش از کلیسای قیامت دیدار کردند و
پیمان صلحی مبان او و “بطریق” مسیحی بسته شد که “عهدنامه عمر”
نام گرفت.(*)

وقت
نماز عمر از “بطریق” خواست تا جایی را برای بنای مسجد الاقصی به او نشان
دهد. “بطریق” او را به محلی برد و عمر فرمان داد که مسلمانان مسجد را در
آنجا بسازند به این ترتیب مسجدی از چوب ساختند که “مسجد عمر” نام
گرفت.(۱)

ــــــــــــــــــــ

*
در سال ۱۵ هجری ۶۳۶ میلادی این عهدنامه منعقد گردید:

“این
امانی که بنده خدا عمر به اهلی ایلیاء می دهد، آنان و اموال و کلیساها و صلیبهاشان
درا مان هستند. کلیساهای آنان به مسکن یا ویرانه بدل نخواهد شد و آنان وادار به
تغییر دین نخواهند شد. و با آن هیچ یهودیی ساکن نخواهد شد و اهالی ایلیاء هم مانند
اهالی شهرهای دیگر متعهد به پرداخت جزیه می شوند و باید رومیان و راهزنان را بیرون
کنند.

۱-
کتاب سفر سندباد به قدس

در
زمان حکومت سلسله بنی امیه، بین عباس و فاطمیان شهر بیت المقدس بخاطر قداستی که
برای مسیحیان داشته مرکز توجه زائران بوده است. در سال ۱۰۱۷ میلادی بیت المقدس به
تصرف ترکهای سلجوقی در آمد، آنها از همکاری با سیل روان زائران مسیحی بیت المقدس
امتناع می کردند در نتیجه این درگیریها و نزاعها “پاپ اربان Pope Urban ” در سال ۱۰۹۵ میلادی مسیحیان را دعوت به جهد نمود (جنگهای
صلیبی) تا مکانهای قدس را آزاد نمایند. آثار برجسته بجا مانده از دوره اعراب را می
توان در بیت المقدس در گنبد صخره، حفاریهای اطراف حرم الشریف و اریحا یافت.(۱)

ـــــــــــــــــــــ

۱-
کتاب اسراییل- نیل تیلبری چاپ سنگاپور- ۱۹۹۲ مترجم موسسه تحقیقات و پژوهشهای سیاسی
علمی ندا

*
مسجد قبه الصخره:

مسجد
بزرگی که گنبد زیبا و مطلای آن زیر نور خورشید می درخشد. ساختمان مسجد هشت ضلعی با
هشت دیوار و طول هر دیوار ۲۰ متر و ارتفاع آن ۱۰ متر. پنجره های مسجد دارای شیشه
های رنگارنگ زیبا و ارتفاع گنبد از زمین حدود ۲۰ متر می باشد. عبدالملک بن مروان
خلیفه پنجم اموی در سال ۷۲ هجری (۶۹۱ میلادی) این مسجد را ساخت و محل آنرا بالای
صخره مقدس (*) انتخاب کرد. جایی که پیامبر (ص) در سفر اسراء و معراج از آن عروج
کرد. (۱) بر قطعه ای از یک ستون مرمرین در جنوب غربی صخره “قدم محمد”
قرار دارد که جای پای حضرت محمد (ص) است در شبی که به معراج رفت گویند ۲۰۰۰ سال
پیش از خلقت آدم فرشتگان صخره را زیارت کردند و کشتی نوج پس از طوفان در آنجا مقام
یافت، صخره یکی از سنگهای بهشت است، و از اینجاست که اسرافیل صور خود را خواهد
دمید، صخره میان زمین و آسمان معلق است. اگر چه به سبب بناهای اطراف این امر به
چشم آدمی نمی آید، تا زمان حضرت محمد (ص) همه پیامبران در اینجا نماز می گزاردند،
موسی بر امر خدا آن را قبله قرار داد و غیره.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

*
صخره مقدس: طول این صخره ۱۸ متر و عرض آن ۱۳ متر است

۱-
کتاب سفر سندباد به قدس

مواضع
مختلف صخره و اطراف آنرا به پیامبران مختلف نسبت می دهند (محراب سلیمان، مقام
خلیل، مقام خضر، محراب داود و …). در ۱۰۹۹ صلیبیون وارد بیت المقدس شدند و قبه
الصخره به “کلیسای شهسواران پرستشگاه”، تبدیل شد و داخل و خارج آن را با
نقاشیها و تصاویر قدیسین مسیحی بیاراستند و صلیب بزرگی بر بالای گنبد نصب کردند. در
۵۸۲ هجری قمری (۱۱۸۷ م) صلاح الدین ایوبی در بیت المقدس تغییراتی داد. در زمان
سلطان سلیمان قانونی (پادشاه عثمانی) بنای قبه الصخره کاملا” تجدید شد و در
زمان سلاطین عثمانی گنبد مطلا گردید در سال ۱۹۶۴ مجددا” تجدید بنا گردید.(۱)

ـــــــــــــــــــــــــ

۱- کتاب
تاریخ اورشلیم – دکتر سید جعفر حمیدی- انتشارات امیرکبیر- ۱۳۶۴ -صص ۱۷ و ۱۸

*
مسجد الاقصی:

مسجدی
با عظمت وسیع و با شکوه به طول ۸۰ متر و عرض ۵۵ متر و درون آن دهها ستون با طاقهای
زیبا وجود دارد. مسجد الاقصی را عبد الملک بن مروان خلیفه اموی بعد از اتمام مسجد قبه
الصخره فرمان ساختمان را صادر کرد. محل ساختمان را در جای “مسجد عمر” که
آنرا هنگام فتح قدس بنا کرده بود انتخاب کرد. ولی عبد الملک بن مروان پیش از آنکه
ساختمان مسجد الاقصی به پایان برسد. مرد و پسرش ولیدبن عبد الملک آن را به پایان
رساند. در سال ۱۹۶۹ یک آتش سوری در مسجد الاقصی بدست یهودیان صورت گرفت که آثار آن
آتش سوزی هنوز برجاست.

لازم
به ذکر است که در کنار دیوار غربی مسجد دیوار براق (دیوار ندبه یهودیان) قرار دارد
و یهودیان معتقدند سنگ بنای این دیوار از معبد سلیمان آورده شده است و برای
یهودیان مقدس است. آنها ادعا می کنند که معبد سلیمان زیر این دیوار است به همین
دلیل می خواهند مسجد الاقصی را ویران کنند و زیر آن را حفاری کنند تا به معبدی که
ادعا می کنند آنجاست برسند. در حالی که معبد قبل از میلاد مسیح (ع) کاملا”
ویران شده است.(۱)

ـــــــــــــــــــــ

۱-
همان کتاب سفر سندباد به قدس

سرگذشت
قدس

تاریخ
زندگی انسانی در این سرزمین که ما امروز آنرا فلسطین می نامیم به بیش از ۵۰۰ هزار
سال قبل برگردد. بخاطر موقعیت جغرافیایی این منطقه که بین آفریقا و آسیا و همچنین
در حاشیه اروپا قرار گرفته همواره اقوام مختلفی در آن سکونت یافته و یا از آن
مهاجرت نموده اند که همین مسئله تاریخ آنرا با پیچیدگی مواجه ساخته است. و یافتن
دقیق تاریخ اولین انسانهایی که در این سرزمین می زیسته اند مسأله ای است که باب آن
اختلافات بسیاری وجود دارد که به چند دوره تاریخی آن در ذیل اشاره می شود:

*
عصر حجر (۶۰۰.۰۰۰ تا ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد:کشف اسکلتهای انسانی متعلق به این عصر
نشانگر وجود حیات در این سرزمین بوده. مردمانی در کنار رودخانه ها و دریاچه ها می
زیسته اند. در آن زمان که اروپا دچار عصر یخبندان بوده این سرزمین دوره خشک و
مرطوبی را پشت سر می گذاشته است. چادرنشیان به تدریج در این سرزمین سکنی گزیدند و
با رام کردن حیوانات و کشت و زرع غلات، شیوه های جدیدی از زندیگی را توسعه دادند.
بدین ترتیب در این سرزمین مهارتهای جدید و سازمانهای اجتماعی شکل گرفتند.

*
عصر مس و برنز (از ۴۰۰۰ تا ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد):به تدریج دهکده هایی در نزدیکی
رودخانه ها بوجود آمد و جای اردوهای موقت را گرفت. در مصر و ناحیه واقع در بین دو
رودخانه بین النهرین که امروزه، عراق قسمتی از آن را تشکیل می دهد امپراطوریهایی
پا گرفتند در حالیکه سرزمینی که آن را کنعان می نامیدند همچنان یک سرزمینی پراکنده
و بی سرو ته باقی ماند. در حدود ۱۸۰۰ قبل ازمیلاد حضرت ابراهیم گروهی از
چادرنشینان را از ناحیه بین دو رودخانه بین النهرین به کوههای کنعان هدایت کرد.(۱)

ـــــــــــــــــــــــ

‍‍۱ـ
کتاب اسراییل- نیل تیلبری

در
دوره کنعانیان در حدود ۱۸۰۵ حضرت ابراهیم (ع) که احتمالا” از عربهای
“اموری” مؤسس دولت بابلی در عراق بود به بلاد شام مهاجرت کرد و پس از
مدتی در “شکیم” نابلس در فلسطین مستقر شد و چند نکشید که به بئرسبع آمد.
در حدود سال ۱۷۹۴ قبل از میلاد حضرت ابراهیم (ع) صاحب فرزندی بنام اسماعیل شد.
اسماعیل جد اعراب عدنانی است و کسی است که فلسطین و پیامبر (که به عدنانیان نسب می
برد) و مسلمانان را به یکدیگر پیوند داد. زیرا با کمک پدرش کعبه شریف را بنا کرد.
حدود ۱۴ سال پس از تولد اسماعیل (ع) حضرت ابراهیم از زن اولش سارا صاحب فرزند دومی
بنام اسحاق شد. اسحاق بعدها پدر یعقوب (ع) شد که به “اسراییل” ملقب
گردید و این لقب بر تمام اعقاب او اطلاق شد… یعقوب و پسرانش که بیش از ده نفر شده
بودند در حدود سال ۱۶۵۶ قبل از میلاد به سبب قحطی از فلسطین به مصر مهاجرت کردند.
در مصر فراعنه آنها را به بردگی گرفتند و آنها پس از اقامتی ۴۰۰ ساله به سر کردگی
حضرت موسی (ع) ناگزیر مصر را ترک کردند و به فلسطین آمدند (۱) موسی (ع) نتوانست
مهاجرین بنی اسراییل را به این سرزمین برساند ولیکن با راهنمایی یوشع مابقی بنی
اسراییل به این سرزمین آمدند. تقریبا” این امر مسلمی است که مهاجرین بنی
اسراییل تمام این سرزمین را فتح نکردند بلکه تنها پاره ای از مناطق کوهستانی را از
دست کنعانیان گرفتند. در حالیکه فلسطینیان قدیم “کرت” Crete و دشت
ساحلی را در تسخیر خود داشتند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱-
کتاب تاریخ نوین فلسطین- انتشارات امیرکبیر- دکتر عبد الوهاب کتالی-صص ۱۷ و ۱۸

*
عصر آهن (۱۲۰۰ تا ۵۸۶ ق.م)

فلسطینیان
و کنعانیان استفاده از آهن را توسعه داده و بیشتر این سرزمین را در کنترل خود در
آوردند. این عمل فلسطینی ها کنعانیان، بنی اسراییل را مجبور ساخت تا سیستم قبیله
ای بدون انسجام خود را به یک پادشاهی متمرکز تبدیل نمایند. اولین پادشاه آنها
“شائول” Saul بوده است که پایتخت خود را در Geva قرار
داد. دوران حکومت وی تقریبا” از ۱۰۲۳ تا ۱۰۰۴ قبل از میلاد بود. پسرش حضرت
داود که وی را به فرزندی پذیرفته بود جانشین وی گردید. وی تقریبا” از ۱۰۰۴ تا
۹۶۵ قبل از میلاد حکومت را بر عهده داشت. حضرت داود بیت المقدس را تسخیر نمود و
ضمن پایتخت قرار دادن آن صندوقی موسوم به Ark Of The Convnant را در
آن قرار داد که معتقد بودند این صندوق حاوی چندین لوح است که ده فرمان موسی بر آن
نوشته شده است. سپس تقریبا” از ۹۶۵ تا ۹۲۸ قبل از میلاد حضرت سلیمان موفقیتهای
پدرش را اساس پیشرفت خود قرار داد. وی بخاطر مهارتهای ادبی خود مورد توجه قرار
گرفت. دوره پادشاهی حضرت سلیمان اغلب به عنوان عصر طلایی اسراییل مطرح می شود که
تقریبا” در سال ۹۵۰ قبل از میلاد اولین معبد در بیت المقدس (هیکل اول ) ساخته
شد.

بعد
از مرگ حضرت سلیمان پادشاهی به دو گروه یعنی “اسراییل” و
“یهودا” Judah تقسیم شد. در حدود سال ۷۲۱ قبل از میلاد آشوریان (امروز در
کردستان در شرق عراق زندگی می کنند) اسراییل را مورد تجاوز قرار داده و آن را
تسخیر نمودند. در نتیجه این تهاجم اسراییل ها پراکنده شدند و به ده قبیله گمنام
تبدیل گشتند. حدود سال ۵۸۶ قبل از میلاد نیز بابلیان یهودا را تسخیر نموده و بیت
المقدس را با اولین معبد آن ویران نمودند.(۱)

ـــــــــــــــــــــ

۱-
کتاب اسراییل- نیل تیلبری

*
عهد ایراینان:

قوم
یهودا به بابل تبعید ولیکن در سال ۵۳۸ قبل از میلاد سیروس (کورش) پادشاه ایران که
سال قبلش بابل را فتح کرده بود که به آنها اجازه داد به موطن خود برگردند. در یک
مراسم مذهبی بیت المقدس و معبد آن (هیکل دوم) از نوساخته شد (کتاب عهد عتیق زکریات
به تصورات بازساری پرداخته است. همچنین عزیز و نحیما به بازسازی بیت المقدس و معبد
آن پرداخته اند).(۱)

ـــــــــــــــــــــــــ

۱-
همان

*
دوران هلنیستیک:

با
شکست امپراطوری ایران بدست اسکندر و مرگ زود هنگان وی. امپراطوری اسکندر بین
فرماندهانش تقسیم شده و سلوکوس کنترل سرزیمین فلسطین را بدست گرفت. از زمان تبعید
یهودیان، کاهنان اعظم بسیاری از وظایفی را که در گذشته به عهده پادشاهان بود دارا
شدند. سلوکی ها برای تضمین سلطه خود می بایست این قدرت کاهن اعظیم را نیز تحت
کنترل خود در می آوردند ولیکن گسترش نفوذ آنها بر مذهب زاینده شورشی بود که در سال
۱۶۷ قبل از میلاد آنرا برادران مکابیان Maccabean در زمان حکومت
آنتیوکوس چهارم نموده بودند. مکابیان سلسله ها یمونیان را به راه انداخته و سلطه
یهود را بر تمام فلسطین و بلندیهای جولان و ساحل شرقی گسترش دادند. این دوره را
نیز دوره طلایی دیگر یهودیان می دانند که شاید بتوان آنرا با امپراطوری داود نبی و
سلیمان قابل قیاس دانست.(۱)

ـــــــــــــــــــــــــــــ

۱-
همان

*
دوره روم (۶۳ ق.م تا ۳۲۴ ب.م):

فلسطین
به یک قلمرو دولت روم تبدیل شد چرا که درگیریهای داخلی قدرت این سرزمین را تضعیف
ساخته و از اینرو کارایی آن به عنوان حایل بین روم و دشمنان روم کاهش یافت ولیکن اداره
این منطقه از طرف دولت روم به “هیرودیس” کبیر واگذار شد.” Herod The Great ” ولی با مرگ هیرودیس و بی کفایتی پسرش دولت روم، خود کنترل
این سرزمین را بدست گرفت. دوره تصدی عیسی بضرانی (۲۷ تا ۳۰ میلادی) عامل مهمی در
بوجود آمدن یک شورش مذهبی و سیاسی شدید گردید. این شورش تقریبا” در سال ۶۶
میلادی به اولین انقلاب منتهی شد. بعد از شورش مذهبی و سیاسی شدید گردید. این شورش
تقریبا” در سال ۶۶ میلادی به اولین انقلاب منتهی شد. بعد از محاصره طولانی
بیت المقدس در سال ۷۰ میلادی “تیتوس” Titus
فرمانده رومی از سد دیوار شهر گذشت و پس از فتح معبد آنرا ویران ساخت. با ویران
ساختن این معبد مراسم نیایش و قربانی برای یهودیان غیرممکن گردید بنابراین تئوری
جدید “جامعه یهودیها تنها با تبعیت از یک قانون مشترک می توانند همچنان با
یکدیگر منسجم باقی بمانند” را ارائه نمودند و به این ترتیب “رییع یوحنان
بن زکی” مجمع قضایی عالی به نام “سن هدرین” Sanhedrin (شورای
عالی مذهبی اسراییل در اورشلیم قدیم که مرکب از ۷۱ عضو بوده و در کلیه امور مذهبی
و جنایی و مدنی صلاحیت قضایی داشته اند) را مجددا” در Yaline تأسیس
نمود. در چند قرن بعدی تمام قوانین شفاهی مربوط به زندگی یهود توسط گروهی در
مجموعه ای بنام “تلمود” جمع آوری شد (مجموعه قوانین شرعی و عرفی).
بدنبال ویران ساختن معبد بسیاری از یهودیان به بردگی فروخته شده و یا به کشورهای
خارجی در سرتاسر جهان تبعید شدند. ولی بیت المقدس همچنان به عنوان مرکز فلسطین
باقی ماند. اما امپراطوری “هادریان” Hadrian تصمیم
گرفت این شهر را بطور کامل ویران نماید. زیرا این شهر مرکز توجه آرزوها و آرمانهای
ناسیونالیستی تازه ای قرار گرفته بود. این ویران سازی منجر به قیام دیگری گردید
(از سال ۱۳۲ تا ۱۳۵ م). رهبر این قیام را “بار کوخبا” Bar Kochba به عهده داشته است. وی برای مدت کمی حکومت کرد ولی رومی ها
بالاخرخ توانستند وی را شکست داده و Aelia Capitolina را به روی
ویرانه های شهر بیت المقدس ساختند. از ورود یهودیان به شهر جدید ممانعت به عمل آمد
و آنها به منطقه “جلیل” Galilee و بلندیهای
جولان Golan نقل مکان کردند.(۱)

ـــــــــــــــــــــــــ

۱-
همان

*
دروه بیزانس (۳۲۴ تا ۶۴۰ م):

در
سال ۳۳۰ میلادی امپراطوری کنستانتین با گرویدن به کیش جدید مسیحیت را به رسمیت
شناخت و آنرا حمایت نمود و به تبع آن برخی از مکانها که به دوران حیات حضرت عیسی
مسیح مربوط می شد را تقدیس کرد و همین سیاستها عامل توجه مردم به این مکانها و جذب
زائران زیادی به این سرزمین مقدس شد و با ورود آنها پیشرفت عظیمی حاصل شد مثل
کلیساها، صومعه های متعدد و توسعه شهری. بعنوان مثال وسعت بیت المقدس گسترش یافت و
به همان اندازه ای رسید که در حکومت “هیرودیس کبیر” بوده است. از دیگر
اتفاقات مهم این دوره قیام سامریها در سال ۵۲۹ میلادی و دیگر تهاجم ایرانیان به
این سرزمین و چپاول و غارت بیت المقدس در سال ۶۱۴ میلادی می باشد.(۱)

ـــــــــــــــــــــــ

۱-
همان

*
دروه اعراب بدوی نخستین (۶۴۰ تا ۱۰۹۹ میلادی):

فلسطین
از هفتصد سال قبل از ورود مسلمین بعنوان جزئی از منطقه شام زیر سلطه حکومت رومیان
بوده و در زمانی طلوع اسلام در اثر محاریات پی در پی که بین روم و ایران در می
گرفت وضع بسیار آشفته و متزلزلی داشت. مسلمین با نشاط و تازه نفس به آسانی این
سرزمین را از دست رومیان گرفتند. پیغمبر اکرم (ص) در اواخر عمر خود لشکری به ریاست
“اسامه بن زید” برای فتح شام تهیه دید ولی قبل از آنکه لشکر حرکت کند
حضرت وفات نمودند سپس ابوبکر به این منظور لشکری اعزام نمود و به آنها دستور داد
“از جنایت و تندوری اجتناب کنید، نباید بچه ها و پیر مردان و زمان را بکشید،
اعضای بدن کسی را قطع نکنید، درختان را نبرید و نسوزانید، حیوانات را بی جهت
نکشید” این لشکر قسمت های جنوبی شامات را گرفتند و بعد قسمتهای شمالی هم جزء
متصرفات اسلامی در آمد.(۱)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱-
کتاب اسراییل و قدس عزیز- هاشمی رفسنجانی- انتشارات آزادی قم

*
جنگهای صلیبی (۱۰۹۹ تا ۱۲۹۱ میلادی):

صلیبیون
در پانزدهم ژوئن ۱۰۹۹ میلادی بیت المقدس را اشغال نمودند و تمام ساکنان مسلمان آن
را قتل عام نمودند.

*
دوره مملوکها (۱۲۹۱ تا ۱۵۱۷ میلادی):از آنجایی که مملوکها در مصر مشغول مبارزه برای کسب
قدرت و و دفاع از سوریه در مقابل مغولها بودند. فلسطین بار کود و عقب ماندگی مواجه
گشت و مناطق مسکونی یهودیان از نو ساخته شد.(۱)

ـــــــــــــــــــــــ

۱-
کتاب اسراییل- نیل تیلبری

دوره
عثمانیان (۱۵۱۷ تا ۱۹۱۸ میلادی):ترکهای عثمانی در سال ۱۵۱۷ به رهبری سلطان سلیم اول توانستند
در جنگی مملوکیان به پیروزی برسند و در سال ۱۴۵۳ قسطنطنیه را اشغال کنند. آنها مصر
را به فلسطین متصل کردند تا امپراطوری خود را در آفریقا گسترش دهند. سلطان دوم
عثمانی به نام “سلیمان والامقام” به خاطر ساخت مجدد دیواره های عثمانی
نشانه هایی از ضعف و سستی را از خود نشان داد و در سال ۱۸۳۸ اولین کنسولگری انگلیس
در بیت المقدس افتتاح شد و به مدافع یهودیان و دروزیها در سوریه و فلسطین تبدیل
شد.

در
سال ۱۸۹۳ “سر موسی مونت فیو” Sir Moses Monte Fiore یهودی
در لندن پیشنهادی مبنی بر تشکیل کشور اسراییل ارائه داد که بسیاری از مسیحیان ذی
نفوذ از پیشنهادهای وی حمایت کردند. در سال ۱۸۷۸ گروهی از یهودیان بومی بیت المقدس
Beteh Tigwa اولین مستعمره یهودیان را تشکیل دادند و گروهی از یهودیان روسیه
در سال ۱۸۸۲ به فلسطین مهاجرت نمودند.(۱)

ـــــــــــــــــــــــ

۱-
همان

*
حکومت قیمومت انگلیس (۱۹۱۹ تا ۱۹۴۸ میلادی):از جمله اتفاقات این دوره می توان به
موارد ذیل اشاره کرد: بیانیه پالفوره، ملاقاتهای حیم وایزمن و امیر فیصل در
کنفرانس صلح پاریس، سومین موج مهاجرت که بین سالهای ۱۹۱۹ تا ۱۹۲۸ جمعیت یهودیان
یهودیان فلسطین را تقریبا” به سه برابر رساند و تشکیل تشکلهای یهودی موسوم یه
“جنبش پیشروان” در سال ۱۹۲۳، هیستادروت، اتحادیه جهان کارگرانی یهود و
هاگانا، همچنین چهارمین موج مهاجرت طی ۱۹۲۴ تا ۱۹۲۸ میلادی می باشد. همچنین تهاجم
به منطقه ای در شرق رودخانه اردن توسط امیر فیصل، استقلا اردن هاشمی در سال ۱۹۴۶،
قتل عام حبرون در سال ۱۹۲۹ توسط افراطیون یهودی، پنجمین موج مهاجرت در سال ۱۹۳۳،
اتخاذ برنامه “بیلت مور” Biltmore در سال ۱۹۴۲
توسط کنفرانس صهیونیستهای آمریکا.

*
تجزیه و پایان حکومت قیومت انگلیس و جنگ اعراب و اسراییل:بعد از پایان جنگ دوم جهانی
فلسطین تنها منطقه ای بود که انگلیس همچنان در آن درگیر مبارزه مسلحانه بوده است.
انگلیس از سازمان ملل درخواست کرد که مجمع عمومی با تشکیل یک جلسه ویژه در مورد
آینده فلسطین تصمیم بگیرد. از ۲۸ آوریل تا ۱۵ مه ۱۹۴۷ سازمان ملل متحد جلسات
متعددی را برای رسیدگی به مسأله فلسطین برگزار کرد و تصمیم گرفتن کمیته ای بنام
کمیته مخصوص ملل متحده فلسطین تشکیل شود. بنا به تصمیم و توصیه گروه، اکثریت اعضای
کمیته سازمان ملل متحده در ۲۹ نوامبر ۱۹۴۸ رأی به تقسیم سیاسی و و حدت اقتصادی
فلسطین داد. طبق نظری مزبور کشور فلسطین به دو منطقه عرب و یهود تقسیم می شد که
شهر اورشلیم (بیت المقدس) به هیچ یک از مناطق تعلق نداشت و تحت اداره سرپرستی
شورای قیمویت سازمان ملل متحد قرار می گرفت.(۱) به این ترتیب اولین گام سازمان ملل
متحد در سال ۱۹۴۷ با صدور قطعنامه ۱۸۱ برداشته شد.(۲)

کمیته
فوق توانست طرح نظام وپژه بیت المقدس را آماده کند و آنرا در تاریخ ۱۹۴۸.۴.۲۱ به
شورای عمومی سازمان ملل متحد تقدیم کرده و خواستار رهنمودهای سازمان ملل برای به
رسمیت شناختن آن به شکل نهایی گردید و بر ضرورت منصوب ساختن یک حاکم و زمامدار
برای شهر تاکید کرد.(۳) مقارن با این اوضاع در سال ۱۹۴۸، جنگهای خونینی بین
مسلمانان و یهودیان درگرفت که دست کم ۲۵۰۰ نفر کشته داشت.(۴)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱-
تاریخ اورشلیم صص ۲۵۹ – ۲۶۰

۲-
القدس- القرارات الدولیه المامله ۱۹۴۷- ۱۹۹۷

ناشر:
مرکز الاسراء للمواستات و البحوث- چاپ بیروت

۳-
همان

۴-
تاریخ اورشلیم

در
پانزدهم مه ۱۹۴۸ آخرین نیروهای اشغالگر انگلیس را ترک کردند و بدین طریق به حکومت
قیومیت این کشور خاتمه دادند. روز قبل از ترک آخرین نیروهای انگلیسی بن گورین
اولین نخست وزیر دولت یهود اسراییل اعلام استقلال کرد و بلافاصله عملیاتهای خشونت
بار علیه فلسطینیها افزایش یافت. پیش از این نیروهایی از مصر، اردن، عراق، لبنان،
سوریه و عربستان سعودی در منطقه نفوذ کردند و بدین ترتیب اولین جنگ بین اعراب و
اسراییل آغاز شد. در پایان ماه مه ۱۹۴۹ یک آتش بس با ابتکار سازمان ملل متحد به
اجرا گذاشته شد. در این زمان نیروهای اسراییل قسمت عمده فلسطین از جمله مقداری از
ناحیه ای که برای کشور عرب در نظر گرفته شده بود و همچنین غرب بیت المقدس را در
کنترل خود داشتند. نوار غزه به اشغال نیروهای مصری در آمده بود و ما بقی منطقه از
جمله شرق بیت المقدس و شهر قدیمی بیت المقدس نیز به اشغال نیروهای اردن در آمد.
باید به این مساله توجه داشت که در این زمان اردن در سازمان ملل عضویت نداشته است
در این زمان سازمان ملل متحد اسراییل را به عنوان یک کشور به رسمیت شناخت ولی
کشورهای عرب و چندین کشور دیگر استقلال اسراییل را به رسمیت نشناختند حتی بیشتر
کشورها با اعلام بیت المقدس به عنوان پایتخت کشور مستقل اسراییل مخالفت کردند و از
مستقر شدن سفارتخانه های خود در این شهر امتناع ورزیدند.

شورای
عمومی سازمان ملل در آن زمان سرگرم تصویب طرح آتش بس و مشغول بررسی به رسمیت
شناختن اعلام آرامش به منظور متوقف ساختن جنگ در بیت المقدس بود و نتوانست طرح
نظام بین المللی بیت المقدس را مورد تصویب قرار دهد.

از
این رو شورای امنیت به دولت قیمومیت انگلستان توصیه نمود استاندار بی طرفی برای
اداره بیت المقدس منصوب نماید بدین ترتیب یک آمریکایی بنام “هارولد
ایفانز” برای این مأموریت برگزیده شد. وی زمانیکه از دستیابی به یک راه حل
مسالمت آمیز بین دو طرف شکست خورد این منصب را رها کرده و جای خود را به “کنت
برنادت” که یک میانجی بین الملی بود داد.(۱) انعکاس جنگ بین اعراب و اسراییل
در دنیا شدت گرفت. شورای امنیت سازمان ملل در هشتم مه ۱۹۴۸ “کنت فولکه
برنادت” رییس صلیب سرخ سوئد را مأمور وساطت بین طرفین نمود که با پافشاری و
کوشش زیاد جنگ را برای مدتی متوقف ساخت. برنادت در تاریخ ۱۹۴۸.۷.۸ پیشنهادهایی
برای پیشگیری از تضییع حق اعراب به سازمان ملل ارائه نمود.(۲) که در آن آمده بود:
“شهر بیت المقدس در منطقه عربی واقع شده است و هرگونه تلاش برای جدا کردن
سیاسی یا …” (۳) به همین خاطر وی روز بعد توسط تروریستهای صهیونیست به قتل
رسید. و دکتر “رالف جاتن پانچ” آمریکایی به جای وی منصوب گردید.(۴)

ــــــــــــــــــ

۱-
القدس.. ص ۲

۲-
تاریخ اورشلیم ص ۲۶۳

۳-
القدس.. ص ۲

۴-
تاریخ اورشلیم – ص ۲۶۳

وی
موفق شد آرامشی را میان دو طرف در شهر بیت المقدس بوجود آورد و کشورهای عربی با
این امر در فضای ناشی از بوجود آمدن کمیته آشتی که در پی مصوبه شماره ۱۹۴ مورخ
۱۹۴۸.۱۲.۱۱ بوجود آمده بود موافقت نمودند. از وظایف این کمیته پی ریزی یک نظام بین
المللی دائمی در شهر بیت المقدس بعد از موافقت کشورهای عربی با پاسداری از وحدت
شهر بود در حالیکه موضعگیری یهودیان بر پایه قبول وضعیت موجود بود. چرا که در آن
زمان بر بخش اعظم شهر سیطره داشتند. یهودیان بر این نکته تأکید می کردند که نظام
بین المللی تنها در مورد اماکن مقدسه شهر در بخش باستانی تحت کنترل ارتش اردن اجرا
گردد.