هدف نزول قرآن چیست ؟

چرا و با چه هدفی خداوند قرآن کریم را برای
انسان نازل کرده است ؟!

ظاهـــر و باطـــن قرآن :

قرآن از پنج زاویه  :

               الف)  داستان پیامبران یا تاریخ پیشینیان
…………………………………….. (۳۳%)

                 ب)  آخرت و رستاخیز یا آینده بهشتی و جهنمی پس از
مرگ ……………. (۳۲%)

                 ج)  نقد حال معاصرین نزول قرآن
…………………………………………. (۱۵%)

                  د)  طبیعت و ارائه آیات آفاق و انفس
……………………………………… (۱۵%)

                  ه)  شریعت
…………………………………………………………………..
(۵%)

و با استفاده از معانیِ چهـار کلمه
اساسی  :

دیـــــن » :

۱-    فرمانروایی

۲-  
 فرمانبرداری

۳-   آیین و مذهب

۴-  
 جزا و سزا

عبـــادت » :

۱-      بردگی و بندگی

۲-     
 فرمانبرداری

۳-      پرستش

ربّ   
» :

۱-     
پروردگارِ مهربان و مهرورز

۲-     
مالک و خداوندِ نگهدار

۳-     
فرمانروا و صاحب اختیار

۴-     
فریادرس و پناهگاه

الــــــه » :

۱-     
معبودِ فرمانروا

۲-     
معبودِ فریادرس

در سه موضوع اصلی خدا،خلقت و هدایت  ، برای دو هدف و منظور نازل شده است  :

۱. فریادرسی را خاص خدا دانستن(  )

و تقویت بُعد فردی- روحی با دُعا و متعلقات
آن ( تزکـــیه نفس )

۲. 
فرمانروایی را خاص خدا دانستن(  )

و سر و سامان دادن به زندگی جمعی و بُعد
دنیوی از قبیل تنظیم خانواده و مسائل حقوقی- حیاتی جامعه و اداره کشور ، با حکم «
بما أنزل الله » و « اولی الامر » ، یعنی شناخت قانون و احترام به آن. (تعلیم
کتــاب و حکــمت)

و این است معنی شهادت « لا اله الا الله » :
نیست فریادرس و فرمانروایـی جُز الله !

ایمان و عمل صالح :

در قرآن از ایمــان و عمــل شایـسته به
عنوان دو بال پرواز سخن رفته است .

ایمانی که در قرآن به صورت مفصّل بیان شده و
بیش از ۹۵% قرآن، توضیح آن است،همان شناخت دو حقیقت مذکور و اقرار قلبی و لفظی ای
است که عمل آن را ثابت میکند.علما به این بخش از قرآن، توحید،عقیده و یا جهان بینی
میگویند.

و همانطور که قبلا اشاره شد تنها کمتر از ۵%
از قرآن مربوط به نماز، زکات، روزه، حج، جهاد و سایر اعمال نیک است.که علما به این
بخش از قرآن،احکام،فقه،شریعت و یا ایدئولوژی میگویند.

دیدیم که تقریبا ۹۵% قرآن، به تبیین ایمان و
اصلاح باور، به عنوان ریشه و اساس و بصورت مفصّل و مدلّل و متنوع میپردازد. و
اعمالی چون نماز و روزه را وقتی مفید میداند که فرد،جهان بینی قرآنی داشته باشد. و
اینکه کمتر از ۵% ،آن هم به صورت ضمنی و متصل 
به ریشه،به اعمال صالح پرداخته است، به این خاطر است که بدانیم هدف و وسیله
چیست ؟ اول و دوم کدام است؟ و بدین خاطر نیست که عمل اهمیت کمتری دارد.نه. بلکه
عمل نیک، میوه ی ایمان است.

اما برای اینکه این میوه،نیک و واقعی باشد،
باید ریشه نیز نیک و واقعی باشد.میوه بدون ریشه ، میوه نیست.

اما براستی این ایمان از کجا و چگونه حاصل
می شود ؟!

و چــگونه و با چه هدفـی قرآن کــریم نازل
شده است ؟!

علم ، جایگاه و نقش آن در قرآن :

همه ما می دانیم که در پنج آیه اول نزول
قرآن سخن از علم رفته است و بعد می دانیم که علم در قرآن به کسب علم درباره « لا
اله الا الله » آمده است :

« فأعلم انه لا اله الا الله » ( محمد ۱۹ )

از این رو پیش نیاز ایمان، علم است و اگر
این علم نبود ، آنگاه کتاب آسمانی و ایمان قرآنی و عمل نیک هم نبود .

خداوند (ج) چون می دانست که انسانهای عوام
فریب می توانند با ظاهرنمایی و تظاهر به تزکیه و دم زدن از ایمان و عمل صالح، هر
دینی که دلشان بخواهد را در بین مردم شایع و مشروع کنند! با قرآن و کلام نورانی و
علمی خود راه را برای کسانی که حقیقت را بخواهند روشن نموده است و آنها را آگاه
میکند که علمِ کسبِ ایمانِ نجات بخش و عمل نیک ، تنها در گرو هدایت و فرمایشات
باری تعالی است و بس.

از این رو قرآن را با تشویق بر علم آموزی
کلید می زند تا راه را از چاه و حق را از باطل و هدایت را از هوا و هوس ، جدا کند
و برای مردم علیه خدا حجت و بهانه ای نباشد. 

بر این اساس ما سه وظیفه داریم :

۱. کسب علم و حقیقت از قرآن ( یَتْلُو
عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ  )

۲. تزکیه خود با ایمان (نپذیرفتن هیچ
فرمانروا و فریادرسی غیر از الله)، و اعمال و اخلاق نیک (نماز،اخلاق،دعوت، و…) (
وَ یُزَکِّیهِمْ  ) 

۳. اصلاح جامعه با اصلاح قانون و احیای بیعت
و شورا. ( وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ )

از این رو روشن می شود که ؛

اول : تلاوت قرآن ( برای کسب صحیح علـــــمِ
ایمان و عمل نیک )

دوم : تزکیه ( با کسب ایمـــــان و عمــــل
نیک )

سوم : یادگیری کتاب و حکمت ( یا فراگیری
قواعد کلی و نیز طریقه درست پیاده کردن آن قواعد در اداره جامعه )

ما می بینیم که مردم به وفور اعمالی را
انجام میدهند که به ظن خود نیک میپندارند درحالیکه هیچ دلیل قرآنی ندارند و با
اهداف رسالت پیامبران در تعارض هستند و لذا در دل این جامعه چیزی جُز
ترس،نگرانی،بیماری،زنگ و خرافات وجود ندارد و زندگیشان پر از دروغ،تملق،خیانت،ظلم
و شرک است.از نگاه قرآن،چون ایمان  ندارند،
قلبهای سالم و آرام و زندگی پاک و یکتاپرستانه هم وجود ندارد.

بیان و اسلوبی که قرآن برای راهنمایی انسان
دارد، بیانی ادبی،داستانی،انتقادی،احساسی،حماسی و در عین حال ساده، روشن و کامل
است.

قرآن فرا زمانی و فرا مکانی است از این رو ،
کلی است و عقل انسان را فرامیخواند تا به تفکر و تدبر در آن بپردازد و البته خدا
آن را هنرمندانه قابل فهم فرستاده است.

کلیاتی است که راسخ و خردمند،با استفاده از
فرمول های آن، مسائل زیادی را در رابطه با موضوع فرمول ها،حل میکند.

نتیجه :

آنچه از این بررسی،استفاده میشود این است که
ما باید اول ایمان و عقاید را به وسیله قرآن که کتاب علم و هدایت ، رحمت و شفا است
تصحیح کنیم. اینکه ما موظفیم هر روز بخشی از قرآن را بخوانیم بدین خاطر است که با
آیات محکم آن،هر روز قلب خود را جلا بدهیم و یادآور وظایف سه گانه خود (علم آموزی
از قرآن ، ایمان و تزکیه ، فراگیری قواعد دینی و طریقه درست پیاده کردن آنها )
شویم تا شیطان موفق به اغفال ما نشود.

با خواندن خود قرآن، همزمان هم تزکیه نفس
حاصل میشود و هم تعلیم کتاب و حکمت.

آنچه که در راستای اطاعت و پیروی و اقتدای
پیامبراعظم است،بیشتر مربوط به الگو بودن وی در ۹۵% ایمان ، و بعضاً الهامات غیبی
ای است که جزئیات و توضیحات آن ۵% مناسک و شریعت قرآن است و در احادیت متفق القول
و سنت مشهور پیامبر(ص) آمده است.

در بخشِ توحید و عقاید ، اصول ، میزان و
معیار فقط قرآن است و بس، و پیامبر(ص)، فقط الگو، مبیّن و مصداق عملی و عینی جهان
بینیِ قرآن است.

اما در بخش ایدئولوژی و مناسک ، اگر پیامبر
(ص) چیزی به احکامِ شریعت دین اسلام کم و زیاد کند بر سه وجه است :

۱. یا فهم درست وی از فرمول و قواعد کلی
آیات بوده است.

(در این صورت، پیامبر آنچه لازم بوده را
تبیین نموده و غیرازاین، فقط استنباط حکم مسائل جدید روز – مانند صلح و جنگ و
اقتصاد و سیاست و … – از اصولِ قرآن و سنت، برای اولی الامر مطرح است) 

۲. یا الهام غیبی ( مثلاً اسراء و معراج )
در جهت توضیح مسائل مربوط بوده است.

(در این صورت مجالی برای غیر نبی نیست)

۳. و یا احیاء و تکمیل سنن ثابت شریعت های
پیشین بخصوص آیین ابراهیمی بوده است.

(در این صورت نیز، این تبیین محدود به خاتم
النبیین میشود)

در هر صورت از دیدگاه آخرین و کاملترین سروش
آسمانی،رستگاری فردی،در گرو اعتصام به قرآن و تمسک به سنت نبوی است و لا غیر. و
رستگاری جمعی در گرو آن دو + اولی الامر.  

———————————————

پاورقی ها :

  .
مراجعه نمایید به کتاب « نظم قرآن » جلد۱، انتشارات قلم و سایت یکی از اولیای خدا
، جناب مهندس عبدالعلی بازرگان : www.bazargan.com/Abdolali ، و کتاب « الفوزالکبیر فی اصول التفسیر
» باب اول، تألیف امام شاه ولی الله دهلوی، انتشارات صدیقی زاهدان

 .
برای مطالعه بیشتر در این زمینه می توانید کتاب 
« اصطلاحات چهارگانه در قرآن » نویسنده : امام ابوالأعلی مودودی ، ترجمه :
سامان یوسفی نژاد ، نشر احسان را تهیه نمایید.

و  یا
کتابِ « هسته قرآن » ، ( نگاهی جامع تر به اصطلاحات چهارگانه امام مودودی ) ، را
در گوگل جستجو کنید.

 .
مراجعه نمایید به سه آیه اول سوره مبارکه « الأعلى » :

 سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَى ﴿۱﴾ الَّذِی
خَلَقَ فَسَوَّى ﴿۲﴾ وَالَّذِی قَدَّرَ فَهَدَى ﴿۳﴾

 .
مراجعه نمایید به کتاب « بندگی خدا » (بخش سوم : مختصری در توحید و برخی مسائل آن،
صفحه ۱۲۲ ) نشر احسان، و کتاب« اسماء الحسنی» 
مبحثِ اسماء مرتبط با الوهیت، صفحه ۲۸۹، مرکز پخش سنندج،پاساژ عزتی،کتابفروشی
امام غزالی ، و رساله توحید یا مصطلحات اربعه ی عارف،فیلسوف و فقیه معاصر استاد شهید
ناصر سبحانی ، در سایت ذیل : www.ehyaweb.com   ( پایگاه اطلاع رسانی احیاء
جوانان اهل سنت تالش )

 .
برای نمونه به آیات زیر مراجعه نمایید :

( 
جن ۲۰ تا ۲۲ ، فاطر ۱۳و۱۴ ، احقاف ۴ تا ۶ ، غافر ۶۰ ، بقره ۱۸۶ ، اعراف ۱۹۴
، رعد ۱۴ ، نمل ۶۲ و۶۳ ، عنکبوت ۴۱و۴۲ ، زمر ۳ و۸ و ۳۶ و ۳۸، یونس ۱۸و۱۰۶و۱۰۷ ،
فرقان ۱۷ و۱۸ ، حج ۷۳ ، انعام۱۷و۶۳ و۶۴ ، اسرا ۵۶ و ۵۷ و صدها آیه دیگر )

 .
مراجعه نمایید به سوره های بقره آیه ۱۵۱و ۱۲۹ ،آل عمران ۱۶۴ ، جمعه ۲ :

در این هر چهار آیه سه وظیفه اصلی پیامبران
به وضوح بیان گردیده است :

(a  خواندن آیات قرآن (
یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ  )

 (b تزکیه نفس ( وَ یُزَکِّیهِمْ  ) 

(c  یاددادن کتاب و حکمت (
وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ )

 . (
شوری ۲۱ ، یوسف ۴۰ و صدها آیه دیگر)

 .
به عنوان نمونه مراجعه نمایید به سوره « التین » :

لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِی أَحْسَنِ
تَقْوِیمٍ ﴿۴﴾ ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِینَ ﴿۵﴾ إِلَّا الَّذِینَ
آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُونٍ ﴿۶﴾  

 .  جهت
مطالعه بیشتر در این زمینه می توانید به جلد اول ِکتاب « حجت الله البالغه » قسمت
قواعد کلی، اثر امام شاه ولی الله دهلوی نشر شیخ الاسلام احمد جام، و کتاب «
بازسازی باورها » تهیه و تدوین : محمد عزیزی ، مراجعه نمایید.

برای تهیه این کتاب از جیمیل یا آدرس زیر
کمک بخواهید :

Bazsazy1386@gmail.com

مریوان،پاساژ عدالت، کتابفروشی اندیشه