۵- چگونه قرآن را خوب بخوانیم و بفهمیم؟ ۱۰دستور العمل‌‌‌‌ برای چگونگی عمل و فهم قرآن

۵- چگونه قرآن را خوب بخوانیم و بفهمیم؟ ۱۰دستور العمل‌‌‌‌ برای چگونگی عمل و فهم قرآن

نویسنده : استاد خرم مراد

 ۱۰ دستور العمل‌‌‌‌ برای چگونگی عمل و فهم قرآن

در رابطه با طرز عمل در چهارچوب اصول عمومی ذکر شده بالا، چند دستور العمل مفید خواهند بود.

مطالعه واژ‌‌‌‌‌‌‌ه‌‌‌‌ها

اول: قبل از همه سعی کنید به تعیین مفهوم کلماتی بپردازید که آنها را برای فهم متن، ضروری می‌‌‌دانید . (در این باره) از ترجمه یا تفسیر مختصری که در اختیار دارید، می‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانید راهنمایی کسب کنید. به لغت نامه هم نگاه کنید، اما معانی آن را کافی تلقی نکنید. ارتباط معنایی کلمه، در حالت کلی قرآن و دیدگاه جهانی آن بهترین راهنما برایتان خواهد بود.

ارتباط معنایی در متن

دوم: بعد از فهم کلمات و معانی مستقیم لغوی آنها، بخش قرآنی را  با توجه به ارتباط معنایی در متن بخوانید.و سعی بکنید که بفهمید که معنی آن چیست. قسمت‌های قبلی و بعدی را بخوانید. اگر در فهم دچار مشکل هستید، تمام سوره را بخوانید.

پیشینه تاریخی

سوم: هر چه می‌‌‌توانید به جمع آوری معلومات تاریخی مربوطه بپردازید، البته معلوماتی که به طور قطع مستند باشند. در این مورد احادیثی خواهید یافت که در آنها شأن نزول‌ها بیان شده‌اند. معلومات با ارزشی از آنها به دست خواهید آورد. البته سه مورد را در ذهن خود داشته باشید: نخست این که این احادیث وقایع هنگام نزول وحی را به طور کامل بیان نمی‌کنند، بلکه حالاتی در آنها بیان شده است که با آن زمان مربوط و قابل اطلاق تلقی شده است. دوم این که با توجه به نزول وحی، گواهی متن دارای اهمیت زیادی است. در هنگام قبول معلومات تاریخی نباید آن ( گواهی متن) را نادیده گرفت. سوم این که معلومات تاریخی نباید در زمان مطابقت دادن متن با وضعیت فعلی شما، در فهمتان مانع ایجاد کند.

اصل معانی

چهارم: بعد از درک معانی لغوی، تا آنجا که امکان داشته باشد، سعی کنید این را بفهمید که اولین شنوندگان آن، چه مفهومی از آن فهمیده‌اند. فهمیدن معنای لغوی می‌تواند کار آسانی باشد، اما پس از گذشت چهارده قرن، در زمینه یک فرهنگ دیگر، شناسایی اصل معانی کار مشکل و پیچیده‌ای است. اینجا جای بحث از این مشکلات نیست، من فقط به شما هشدار می‌دهم.

انطباق دادن بر وضعیت خود

پنجم: کار دوم شما این است که متن را با توجه به وضعیت خود بخوانید و بفهمید. این کار هم به همان میزان بزرگ است که تعیین اصل معانی. به ویژه اگر نمی‌خواهید که درگیر جستجوی معانی مدنظر خود از درون قرآن باشید. این نیست که من آنها را بی اهمیت قلمداد کنم، بلکه این امکان وجود ندارد که اینجا در این رابطه از مسائل پیچیده‌ی تعبیر بحث بکنیم. این عملی است که نه می‌توانید آن را نادیده بگیرید و نه از آن گریزی دارید. اگر شما فقط اصول اساسی را در نظر داشته باشید و آنها را رعایت کنید، یعنی با ذهنی باز به سوی قرآن بروید و سخنی را که به نظر خودتان صحیح است را از زبان قرآن بیان نکنید، می‌توانید از این گره‌ها در امان باشید. این امکان هم وجود دارد که به جای مسائل فقهی و اخلاقی پیچیده، به پیام ضروری زندگی خود توجه کنید. برخی اوقات این امکان وجود دارد، بلکه ضرورت می‌یابد که با توجه به اوضاع خود، برای درک مقصد و اهمیت حقیقی قرآن، اصطلاحات امروزی مورد استعمال قرار بگیرند. اما این کار تا آن حد انجام شود که معانی اصلی واضح مستقیماً برقرار بمانند و اصطلاحات اصلی در آن گم نشوند.

معانی دور از ذهن و غیر مربوط

ششم: به معانی دور از ذهن که یک انسان معمولی نتواند بفهمد نپردازید و به طرف معانی‌ای نروید که با زندگی شما و یا زندگی اولین ایمان آورندگان به قرآن ربطی نداشته باشد.

سطح علم و هوش

هفتم: در هرسطحی از علم و هوش هستید، در همان سطح، معانی قرآنی را فهم کنید. اما برای این که گمراه نشوید، سطح علمی اولین مخاطبان آن را نادیده نگیرید. چنین نباشد که قرآن را با مفهوم مدنظر خود شروع به خواندن بکنید.

علم موجود بشری

هشتم: هیچ گریزی از این حقیقت نیست که هرکس علم خود را در فهم قرآن مورد استفاده قرار خواهد داد. حقیقت این است که باید به این علم مجهز باشید که با معیارهای قرآنی به بررسی انتقادی مسائلی که قرآن بیان می‌کند، بتوانید بپردازید و از قرآن راهنمایی کسب کنید و آن را با بیان زمانه خود بتوانید بفهمید. باز تکرار می‌کنم که از دانش خود به هر ترتیب در فهم قرآن کمک  بگیرید. اما علم نوین را با قرآن مورد تأیید  قرار ندهید. تمام اکتشافات علمی عصر حاضر را با قرآن مورد پیشگویی قرار ندهید. بخصوص در مورد  تئوری‌های علوم تجربی با احتیاط عمل کنید. برای این که چنین کاری همانند سطح ماسه‌ زار تغییر می‌کند. خواندن انیشتین، کوپرنیک، نیچه و برگوسن با قرآن به همان اندازه اشتباه است که خواندن بقراط، افلاطون و ارسطو.

چیزی که نمی‌توانید بفهمید

نهم: بسیاری از کلمات و آیات قرآنی خواهند بود که با هر نوع کوشش نمی‌توانید آنها را بفهمید، چنین اتفاقی به این دلیل است که یا علم شما کافی نیست و یا آنها زیاد مشکل هستند. در این صورت مشکلات خود را در جایی بنویسید و جلو بروید. وقت خود را صرف مسائلی نکنید که در یک مرحله خاصی از استعداد شما بالاتر باشد.

سیره‌ی نبوی(ص)

برای فهمیدن و جذب قرآن تا آنجا که می‌توانید، باید به رسول اکرم(ص) نزدیک شوید. زندگی پاک ایشان بهترین تصویر قرآن است و برای پیام و مفهوم آن مطمئن‌‌ ترین راهنماست. این زندگی قرآن زنده است. اگر می‌خواهید قرآن را ببینید، رسول خدا( ص) را چنانکه ام المؤمنین عایشه صدیقه (رض) فرموده ببینید: کان خلقه القرآن : خلق ایشان قرآن بود. در برابر تفاسیر بزرگ ابن جریر، ابن کثیر، کشاف و رازی، سیره‌ی نبوی را بیشتر کمک حال خواهید دید. برای نزدیک شدن به حضرت رسول(ص)، اقوال ایشان، یعنی حدیث بخوانید و زندگی ایشان یعنی سیره را تا آنجا که می‌توانید مورد مطالعه قرار دهید. مشاهده خواهید کرد که اگر چه در قرآن زندگی نامه‌ی مفصل وجود ندارد، اما بهترین شکل از بیان سیره وجود دارد. دوم این که سعی کنید از سنت رسول خدا(ص) پیروی کنید. به این ترتیب ایشان و قرآن را درک خواهید کرد. افزون بر آن این که: تو خدا را دوست خواهی داشت و خدا تو را دوست خواهد داشت.( آل عمران:۳۱)

مقالات مرتبط:

۱- چگونه قرآن را خوب بخوانیم و بفهمیم؟ داشتن ذهن جستجوگر پرسشگر

۲- چگونه قرآن را خوب بخوانیم و بفهمیم؟ استفاده از کتاب های کمک مطالعه

۳- چگونه قرآن را خوب بخوانیم و بفهمیم؟ چهار مرحله مهم برای مطالعه تفصیلی قرآن

۴- چگونه قرآن را خوب بخوانیم و بفهمیم؟ یازده اصل مهم برای چگونگی فهم قرآن

——————————

نام کتاب: سفر به سوی قرآن/ مؤلف: استاد خرم مراد / ترجمه و تطبیق با نسخه دست نویس: نشر احسان