هدف از دعوت دیگران بسوی دین چیست ؟

هدف از دعوت دیگران بسوی دین چیست ؟

نویسنده: دکتر عبدالله خاطر /مترجم: محمد ابراهیم کیانی درمیان

در دعوت مردم به سوی خدا دو هدف دنبال می‌شود:

هدف نخست: رفع مسئولیت از دعوتگر؛ ‌بر پایه‌ی این هدف می‌توانیم با انجام دعوت در پیشگاه خداوند در روز قیامت عذر بیاوریم که ما به مسئولیت خود عمل کرده‌ایم.

هدف دوم: بازگشت مردم به سوی خداوند؛ در این هدف انابت و بازگشت مردم به سوی پروردگار دنبال می‌شود تا خودشان به انجام این رسالت بزرگ الهی بپردازند.

قطعاً با انجام و عهده داری این مسئولیت بزرگ، در همین زندگی دنیا رستگار می‌شویم و جامعه‌ی ما بهبود می‌یابد و در نتیجه به جامعه‌ای صالح و نیک سیرت دست می‌یابیم. رسول خدا ص در حدیثی که امام بخاری / روایت کرده، مردم را به دو دسته‌ی صالح و مفسد دسته‌بندی و آنان را به کسانی تشبیه کرده است که عده‌ای از آنان در طبقه‌ی بالای یک کشتی و عده‌ای دیگر در طبقه‌ی پایین آن سوار هستند؛ آنان که در طبقه‌ی پایین هستند برای تأمین آب به سطح کشتی می‌روند و از دریا،‌آب بر می‌دارند. اما با اندیشه‌ی محدود و بشری خود می‌پندارند که اگر برای دستیابی به آب دریا در زیر کشتی سوراخی ایجاد کنند، کار خوبی کرده‌اند و دیگر همراهان خود را در طبقه‌ی بالا به سبب رفت و آمد برای تأمین آب نخواهند آزرد. حال اگر بالا نشین‌ها آنان را به خود و واگذارند و هیچ واکنشی نشان ندهند، قطعاً کشتی غرق خواهد شد. اما اگر آنان را از این کار (سوراخ‌کردن کشتی) بازدارند و دستشان را بگیرند، کشتی و کشتی‌نشینان نجات خواهند یافت و غرق نخواهند شد. آری، مثال گرفتن دست ظالم و فاسق نیز چنین است.

حدیث از این قرار است: «مثال کسی که حدود الهی را رعایت می‌کند و کسی که رعایت نمی‌کند، همانند قومی است که بر کشتی سوار شوند و به قید قرعه، عده‌ای در طبقه‌ی بالا و عده‌ای در پایین قرار گیرند؛ پایین نشینان برای تأمین آب بر بالانشینان بگذرند (و مجبور شوند به سطح کشتی بروند). آن گاه با خود بگویند: اگر ما در قسمت خود [در زیر کشتی] سوراخی ایجاد کنیم، دیگر بادنشینان را نخواهیم آزرد [و به آب هم خواهیم رسید]؛ اگر افراد طبقه‌ی بالا، اینها را به خود واگذارند و جلوی خواسته‌شان را نگیرند، همگی هلاک خواهند ‌شد و اگر دستشان را بگیرند [و آنان را از سوراخ کردن کشتی باز دارند]، ‌همگی نجات خواهند یافت». (روایت بخاری).

این حدیث به خوبی روشن می‌کند که پذیرش این امانت و تبلیغ این رسالت و همچنین امر به معروف و نهی از منکر، خیر و صلاح جامعه‌ای را در بر دارد که در حدیث به کشتی تشبیه شده است. آری، با پرداختن به این مسئولیت بزرگ و انجام این رسالت الهی، گویا به تبلیغ آنچه از سوی پروردگارمان به سوی ما فرستاده شده، پرداخته‌ایم و رساندن رسالتی را که به آن مأمور شده‌ایم و پیامبران به رساندن آن دستور داده شده‌اند، محقق ساخته‌ایم. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلرَّسُولُ بَلِّغۡ مَآ أُنزِلَ إِلَیۡکَ مِن رَّبِّکَۖ وَإِن لَّمۡ تَفۡعَلۡ فَمَا بَلَّغۡتَ رِسَالَتَهُۥ﴾ [المائده: ۶۷]. «ای پیامبر، آنچه را که از سوی پروردگارت بر تو نازل شده «به طور کامل و بدون هراس به مردم» برسان و اگر چنین نکنی «و مردم را به آنچه بر تو نازل کرده فرا نخوانی»، رسالت خدا را [به مردم] نرسانده‌ای…».

آری، اگر ما نیز وحی و کتاب و سنت را به مردم نرسانیم و تبلیغ نکنیم، رسالت الهی را به مردم نرسانده‌ایم. البته اگر این امانت را عهده‌دار شویم و رسالت را بر دوش گیریم، در زمره‌ی یاران خدا و یاوران دین خدا قرار خواهیم گرفت که به خداوند و وحی او روی آورده‌اند و از آن سر بر نمی‌تابند. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿…وَإِن تَتَوَلَّوۡاْ یَسۡتَبۡدِلۡ قَوۡمًا غَیۡرَکُمۡ ثُمَّ لَا یَکُونُوٓاْ أَمۡثَٰلَکُم﴾ [محمد: ۳۸]. «اگر شما [از بذل جان و مال در راه خدا] سر بتابید، مردمان دیگری را جایگزین شما می‌گرداند. که آن گاه آنان هرگز مانند شما نخواهند بود «و از فرمان خدا روی بر نخواهند تافت»».

ما می توانیم با به عهده گرفتن این رسالت و انجام این مسئولیت بزرگ،‍ بلند همّتی ارزشمند راد مردانی را به دست آوریم که خداوند آنان را در جرگه‌ی مؤمنان، ستوده و بدین سان توصیف کرده که از خدا می‌خواهند تا پیشوا و اسوه‌ی مؤمنان پرهیزگار قرار گیرند:﴿وَٱلَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَبۡ لَنَا مِنۡ أَزۡوَٰجِنَا وَذُرِّیَّٰتِنَا قُرَّهَ أَعۡیُنٖ وَٱجۡعَلۡنَا لِلۡمُتَّقِینَ إِمَامًا۷۴﴾ [الفرقان: ۷۴]. «و «بندگان خدای رحمان» کسانی هستند که می گویند: پروردگارا! همسران و فرزندانی به ما عطا فرما که [به سبب انجام طاعات و کارهای پسندیده] مایه‌ی روشنی چشمانمان گردند و ما را پیشوای پرهیزگاران گردان «تا در نیکی‌ها از ما سرمشق گیرند»».

آری، آنان دعا می‌کنند که بار خدایا! ما را [در دعوت و انجام نیکی‌ها] الگو و سرمشق مؤمنان پرهیزگار قرار بده. خود شما به این بلند نظری و بالا همّتی بنگرید.. ما نمی‌خواهیم تنها پیشوای فاسدان گمراه و یا حتی پیشوای صالحان باشیم و بس؛ بلکه نظری بلند‌تر داریم و می‌خواهیم الگو و پیشوای مؤمنان تقوا پیشه باشیم. ما با عهده‌دارشدن این رسالت از به رسول خدا ص سرمشق می‌گیریم که در طول زندگی خود با تمام وجود اندوه و سختی را در راه دعوت و رساندن دین به دیگران به دوش می‌کشید و حتی این غم و اندوه بزرگ در تمام وجودش، در حواس، در خون و در همه‌ی زندگی‌اش جریان یافته بود. آن حضرت ص سخت غمخوار مردم بود و اگر مردم دعوتش را نمی‌پذیرفتند، بسیار اندوهگین می‌شد، تا آنکه سرانجام خداوند به وی آرامش بخشید و فرمود:﴿فَلَعَلَّکَ بَٰخِعٞ نَّفۡسَکَ عَلَىٰٓ ءَاثَٰرِهِمۡ إِن لَّمۡ یُؤۡمِنُواْ بِهَٰذَا ٱلۡحَدِیثِ أَسَفًا۶﴾ [الکهف: ۶]. «نزدیک است خود را در پی آنان [که دعوتت نمی‌پذیرند، دق مرگ کنی و] از غم و اندوه اینکه آنان به این کلام ایمان نمی‌آورند، [خود را] هلاک سازی».

آری، این ویژگی رسول خدا ص بود که از غم و اندوهِ ایمان نیاوردن مردم، خویش را دق می‌کرد و به گونه‌ای بر مردم دل می‌سوخت که تا سر حد نابودی پیش رفته بود.