روش ها کنترل و مدیریت نوجوانان و جوانان در استفاده از اینترنت
روش ها کنترل و مدیریت نوجوانان و جوانان در استفاده از اینترنت
نویسنده: ابوالقاسم شکیبا
هر چند اینترنت محیطی است که به نوجوان کمک می‌کند تا فردی مستقل بوده و جهان اجتماعی مخصوص به خود را دارا باشد ، ولی این به این معنا نیست که والدین نبایستی خود را درگیر فعالیت‌های اینترنتی نوجوانانشان بکنند . بلکه دقیقاً عکس این گفته درست است . هرچند ممکن است همه‌ی فعالیت‌های نوجوان درست باشد ولی باز هم لازم است که والدین بر فعالیت‌های وی در اینترنت نظارت داشته باشند تا آنها از حد خویش تجاوز نکنند و همچنین از آزار و اذیت و سوءاستفاده دیگران مصون بمانند . منظور از درگیر شدن والدین فقط دفع مزاحمت‌ها نیست ، بلکه با هم بودن در اعمال کامپیوتری و فضای اینترنت می‌تواند یک فضای مجازی عالی را برای نوجوان به‌وجود آورد که با هم سرگرم شوند و چیزهای بیشتری در مورد یکدیگر بدانند . راهکارهای زیر می‌تواند در این زمینه به والدین کمک نماید.
۱- مسلط شدن بر اینترنت و ملحق شدن به فرزندان
مؤثرترین نظارت بر فعالیت‌های ارتباط اینترنتی نوجوانان این است که والدین چیزهایی را درباره اینترنت بدانند . لازم نیست شما شیفته‌ی کامپیوتر گردید ، ولی لازم است درباره آن مطالبی را بخوانید ومطالعاتی داشته باشید . با والدین دیگر دراین مورد بحث کرده و در فضای اینترنت به سیر و سیاحت پرداخته و به قسمت‌های مختلف آن سر بزنید . همچنین می‌توانید با فرزندتان در مورد روابط اینترنتی‌اش صحبت کنید و حتی در بعضی از فعالیت‌های اینترنتی به وی ملحق شده و با هم‌دیگر در سایت‌ها سفر کنید . از موتورهای جستجو استفاده کنید و صفحه وب خانگی بسازید . حتی می‌توانید با فرزندتان و دوستان وی در اتاق گفتگوی همزمان ارتباط برقرار کنید (البته برای مدتی کوتاه ، آن هم در صورتی که بتوانند حضور شما را تحمل نمایند) و موارد بیشمار دیگری که شما می‌توانید انجام دهید.
۲-صحبت کردن با آنها
یک هشدار قدیمی که می‌گوید: « آیا می‌دانید که بچه‌های شما الآن کجایند؟» در فضای اینترنت هم مثل جهان واقعی کاربرد دارد . با آنها در مورد استفاده از اینترنت صحبت کنید. از آنها بپرسید معمولاً به چه سایت‌هایی سر می‌زنند . برای اینکه کلام شما لحن اتهامی نداشته باشد از آنها بپرسید که چه سایت‌هایی را دوست دارند و چرا . در کنار آنها پشت کامپیوتر بنشینید و اجازه دهید آنها شما را به سایت‌ها ببرند . کنجکاوی والدینی خود را حفظ کنید ، امّا با روشی که با فرزندتان همسو و همخو و هم‌سلیقه باشید . از آنها درباره دوستان اینترنتی‌شان و اینکه با آنها در چه موردی چه چیزی صحبت می‌کنند و چه کارهایی روی اینترنت انجام می‌دهند ، سئوال کنید . از بازجویی پرهیز کنید و در عوض خود را علاقه‌مند نشان دهید که می‌خواهید در مورد دوستان اینترنتی‌اش بیشتر بدانید.
۳- خوبی‌ها و بدی‌های اینترنت را تأییدکردن
ارتباط اینترنتی را بدنام نکنید ، چون این نگرش به نوجوانان هم انتقال می‌یابد . هم در مورد فواید اینترنت با آنان صحبت کنید و هم در مورد معایب آن . زندگی اینترنتی آنان را بپذیرید ولی خطرات آن را هم به آنها گوشزد کنید و آنان را آماده سازید که اگر با موقعیت‌ها و افراد مشکوکی روبه‌رو شدند بدانند که باید چه‌کار کنند .
۴- کامپیوتر را در مکانی قابل رؤیت قرار دهید.
تنهایی وسوسه‌انگیز است . کامپیوتر را باید در مکانی قرار داد که والدین بتوانند بر فرزندان نظارت داشته باشند. از قرار دادن کامپیوتر در اتاق خواب نوجوان پرهیز کنید . بهتر است آن را در هال قرار دهید چون نظارت را آسانتر می‌سازد و هم استفاده از کامپیوتر را به عنوان یک فعالیت خانوادگی تشویق می‌کند . یا حداقل بکوشید نوجوان ارتباط اینترنتی‌اش را در اتاق خواب با در بسته انجام ندهد . شما می‌توانید در‌ها را باز بگذارید طوری که صفحه نمایشگر از بیرون و هال دیده شود و هر از گاهی یک مرتبه در مقابل اتاق آنها توقف کنید و از اتفاقاتی که در جهان آنها می‌افتد ، باخبر شوید.
۵- قواعد منطقی وضع کنید.
والدین هرگز اجازه نمی‌دهند که فرزندشان تمام شب را در بیرون از خانه بگذراند یا هر فیلمی را تماشا کند و یا هر جا و هرطور که می‌خواهد رانندگی کند . والدین همیشه قوانینی را برای نوجوانان وضع می‌کنند . در جهان اینترنت هم شما می‌توانید قوانینی را وضع کنید . مثلاً در چه مواقعی و یا چه مدتی آنها می‌توانند خودشان را با اینترنت سرگرم سازند . آنها چه کارهایی را در فضای اینترنت می‌توانند انجام دهند و چه کارهایی را نمی‌توانند انجام دهند.
۶- استفاده‌ی متعادل از اینترنت را تشویق کنید .
فضای اینترنت بسیار وسیع و گسترده است ولی زندگی واقعی را هم نباید از یاد برد . نوجوانان را تشویق نمایید که در کنار استفاده از اینترنت به فعالیت‌های جهان واقعی هم توجه نشان دهند . اگر از بعضی از چیزها در اینترنت واقعاً لذت می‌برند ، روشی پیدا کنید تا آن را به زندگی واقعی و شخصی گسترش دهند . مثلاً استفاده از اینترنت برای پروژه‌های مدرسه ، صحبت کردن با تلفن و انجام دادن بعضی از کارهای دیگر با دوستان اینترنتی . هدف این اعمال پرهیز از گوشه‌گیری نوجوانان در فضای اینترنت و کشاندن آنها به طرف زندگی واقعی است . برای رسیدن به این هدف باید زندگی در فضای اینترنتی را با فضای واقعی ترکیب نمود و فعالیت‌های غیر اینترنتی نوجوان را گسترش داد . البته در مورد اصول ترکیب و یکپارچه‌سازی زندگی درون‌خطی و برون‌خطی به طور مفصل در قسمت «هماهنگی بین دنیای مجازی اینترنت با دنیای واقعی » مطالبی را در همین کتاب ملاحظه کردید .
۷- کنترل نرم‌افزاری
برنامه‌های تجاری مختلفی وجود دارد که فعالیت‌های نوجوانان را در اینترنت کنترل می‌کند این نرم‌افزارها می‌توانند سایت‌هایی را که فرزندانتان به آنها مراجعه کرده‌اند ذخیره نمایند و از دسترسی به سایت‌ها و برنامه‌های ویژه‌ای ممانعت کنند . همچنین این نرم‌افزارها قادرند از دریافت و نصب کردن (دانلود کردن) برنامه‌ها از اینترنت جلوگیری کنند و محدودیت‌هایی را برای مدت زمان استفاده از اینترنت در نظر بگیرند . البته والدینی که می‌خواهند این برنامه‌ها را نصب کنند ، مجبورند تا حدی اطلاعات در مورد کامپیوتر داشته باشند . با این وجود این برنامه‌ها همیشه کامل نیستند و روزنه‌هایی برای دور زدن این نرم‌افزارها وجود دارد . نوجوانان خبره و ماهر می‌توانند این برنامه‌ها را از پیش‌رو بردارند . بنابراین والدین باید پیکاری فنی با هوش فرزندانشان داشته باشند . نرم‌افزارهای کنترل والدینی فقط یک وسیله برای نظارت بهتر بر فعالیت‌های نوجوانان در اینترنت می‌باشند و هیچ‌گاه نمی‌توان آنها را جانشینی برای والدین محسوب کرد . در قسمت پالایش اینترنت به این نرم‌افزارها به‌طور مفصل‌تری پرداخته شد.
۸- کنترل اعتیاد به اینترنت
یانگ(۱۹۹۹) در کتابش تعدادی راهکار را برای والدین ارائه داده است تا آنها به فرزندانشان کمک نمایند که در دام اعتیاد به اینترنت گرفتار نشوند . والدین هرگز نباید سعی کنند که آنها از کامپیوتر استفاده نکنند و یا استفاده از آن را قدغن نمایند . زیرا چنین رفتاری باعث می‌شود که میل و هوس آنها به استفاده از اینترنت بیشتر شود . بنابراین همیشه مقداری وقت اینترنت برای آنها در نظر بگیرید تا هم از مزایای آن برخوردار شوند و هم به استفاده مخفی از اینترنت در کافی‌نت‌ها یا خانه دوستان روی نیاورند . بنابر اهمیت موضوع اعتیاد به اینترنت ، در این کتاب فصلی را به این موضوع اختصاص دادیم .
۹- سوءاستفاده از اینترنت را تنبیه کرده و استفاده صحیح را تشویق نمایید .
بیشتر والدین برای بدرفتاری بچه‌هایشان در جهان واقعی تنبیهاتی در نظر می‌گیرند . در مورد بدرفتاری‌های اینترنتی آنها هم باید به همین صورت عمل نمود . اگر والدین متوجه شدندکه فرزندشان دیگران را از طریق اینترنت مورد آزار و اذیت قرار می‌دهد و یا به بعضی سیستم‌ها آسیب وارد می‌کند و یا به جاهایی که نباید برود ، می‌رود و چیزهایی را که نباید بگوید ، می‌گوید باید او را تأدیب نمایند . والدین نباید این نگرش را داشته باشند که «آن فقط یک بازی است!» .همچنین والدین هرگز نباید به نوجوانان اجازه دهند تا با افراد دیگر در روی اینترنت ، همچون یک فرد خیالی رفتار کنند . اگر نوجوانی بتواند در جهان بی‌نام اینترنت نسبت به دیگران با دلسوزی و مروت و شفقت رفتار کند ، مطمئناً می‌تواند این اعمال و این صفات را در زندگی واقعی هم بکار ببرد .
نظارت بر فعالیت‌های فرزندان در اینترنت
نوجوانان گاهی اوقات نسبت به همه چیز از خود کنجکاوی نشان می‌دهند و ممکن است از اینترنت هم به این منظوراستفاده کنند که چیزهایی را که امکان مشاهده آنها در جاهای دیگر ممکن نیست در اینترنت بیابند ، چیزهایی مثل مطالب خطرناک ، مطالب و چیزهای دیگری راجع به مسایل جنسی ، غیراخلاقی اهانت آور یا غیر قابل پذیرش در سایر نقاط جهان.
داشتن میزان معینی از خلوت و تنهایی برای بچه‌ها لازم و ضروری به نظر می‌رسد ولی در عین حال آنان نیاز دارند که والدینشان بر زندگی روزمره آنان و فعالیت‌هایشان نظارت داشته باشند . در مورد اینترنت نیز شما باید با استفاده‌هایی که فرزندانتان از اینترنت می‌نمایند آشنا باشید ، از آنها بخواهید مکان‌هایی را که در اینترنت سر می‌زنند به شما نشان دهند و با روش‌هایی که آنان از اینترنت استفاده می‌کنند آشنا شوید . داشتن رابطه‌ای قوی و صمیمانه با فرزندانتان می‌تواند شما را قادر سازد که با آنان در مورد انواع مطالب ، افراد یا موقعیت‌هایی که ممکن است آنان سهواً یا عمداً در اینترنت با آنها برخورد نمایند بحث و گفتگو نمایید . گفتگوهای منظم و دوستانه در مورد انواع مسایلی که ممکن است برای آنان پیش بیاید مورد توصیه أکید روانشناسان و متخصصین تربیتی می‌باشد .
از سوی دیگر فرزندان نیز باید در صورت مواجه شدن با موارد نامناسب در اینترنت از گفتن آن با شما احساس راحتی بنمایند و بتوانند بدون خجالت زیاد آن را با شما در میان بگذارند . البته مطلوب‌تر این است که قبل از اینکه این مسایل برای آنان اتفاق بیفتد با آنان در این مورد گفتگو کرده و به آنان یادآور شوید که ممکن است آنها با مطالب یا تصاویر نگران‌کننده‌ای در اینترنت برخورد نمایند . گفتن این نکته حایز اهمیت می‌باشد چون در چنین مواقعی بچه‌ها خیال می‌کنند که اشتباهی مرتکب شده‌اند . دراین میان شناخت خطرات بالقوه اینترنت که کودکان و نوجوانان را تهدید می‌کند اولین گام برای محافظت از آنان است . این خطرات احتمالی در قسمت‌های قبل به‌صورت مجزا مورد بحث قرار گرفت ، ما در اینجا به بررسی علایمی می‌پردازیم که نشان دهنده سوءاستفاده بچه‌ها از اینترنت می‌باشد.
مرموز شدن
اگر متوجه شدید که فرزندتان هنگام استفاده از اینترنت دست به پنهان کاری می‌زند یا در خانه کمتر از کامپیوتر استفاده می‌کند و در عوض در کتابخانه‌ها ، کافی‌نت‌ها یا خانه دوستان از اینترنت استفاده می‌کند ، باید علت این اعمال وی را بررسی کنید . البته این رفتارها ممکن است شبیه رفتارهای ویژه سنین نوجوانی به نظر برسد ولی شما باید این موارد را با جدیت پیگیری کنید ، بویژه اگر این گونه رفتارها همزمان با تغییرات ناگهانی در رفتار باشند .
انتقال فایل‌ها به داخل دیسکت‌ها
اگر فرزندتان فایل‌ها و داده‌هایی را که از طریق اینترنت می‌گیرد به جای ذخیره در حافظه کامپیوتر که دسترسی به آنها برای دیگران آسانتر است در داخل فلاپی‌ها یا دیسکت‌های سخت ذخیره می‌کند ، حتماً دلیل این کار را بررسی کنید .
استفاده از نرم‌افزارهای مخصوص رمزدار کردن
کودکان و مخصوصاً نوجوانان ممکن است شروع به استفاده از نرم‌افزارهایی کنند که برای مخفی ساختن یا رمزدار کردن اطلاعات به کار می‌روند . این گفته به این معناست که کاربر می‌تواند هر فایل کامپیوتری را به نشانه‌های درهم ریخته غیرقابل خواندن تبدیل کند که فقط برای فردی قابل خواندن باشند که رمز آشکارسازی آنها را بلد باشد . اگر شما چنین فایل‌هایی را در کامپیوتر فرزندتان پیدا کردید و متوجه شدید که بر روی آنها رمزگذاری صورت گرفته است ، اهمیت دارد که بفهمید چرا فرزندتان چنین مسیری را طی می‌کند و چیزهایی را مخفی می سازد .
تغییر در رفتار
ممکن است کودکان و نوجوانان از طریق الفاظ و تصاویر نمایش داده شده مورد سوءاستفاده جنسی قرار بگیرند . قربانیانی که از طریق اینترنت مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند ممکن است علایمی مشابه با بچه‌هایی که در زندگی واقعی مورد سوءاستفاده جنسی قرار می‌گیرند ، از خود نشان دهند . برای مثال ، عزت نفس و اعتماد به نفس آنان ممکن است تحلیل برود ، ممکن است از خانواده کناره‌گیری نمایند ، مشکلاتی را در مدرسه بوجود آورند و حتی از خانه فرار کنند . همچنین ممکن است به بحث و جدل بپردازند و به نظر برسد که دشوارتر شده‌اند. بعضی از نوجوانان ممکن است دچار اضطراب ، اختلالات خواب و اختلال در تمرکز گردند و در بعضی نمونه‌ها تا حد افراط به نظافت و شستشوی خود بپردازند .
میزان استفاده مناسب کودکان و نوجوانان از اینترنت
استفاده بیش از حد از کامپیوتر و گذراندن زمان بیش از حد در اینترنت می‌تواند زیان‌ها و خطراتی را متوجه کودکان و نوجوانان سازد . بچه‌ها نیاز دارند اوقاتی از روز را در کنار سایر همسالان و یا بزرگسالان به فعالیت‌های اجتماعی بپردازند . افراط در استفاده از کامپیوتر چه به صورت بازی‌های رایانه‌ای و چه به صورت آن‌لاین بودن ( اتصال به اینترنت ) می‌تواند از برآورده سازی این نیاز جلوگیری نماید . نشستن مداوم بر روی صندلی و خیره شدن به صفحه نمایشگر کامپیوتر می‌تواند برای تمام افراد ، پیامدهای ناشی از کم تحرکی را نمایان سازد. این مورد در بچه‌ها می‌تواند نمود بسیار بیشتری داشته باشد زیرا آنها در سن رشد قرار دارند و فعالیت های بدنی به صورت ورزش ، بازی یا کار لازمه رشد بهنجار در آنان می‌باشد . ضمن اینکه در این گونه فعالیت‌ها رشد اجتماعی بچه‌ها نیز به علت تعامل با همسالان و هم بازیها نیز گسترش می یابد ، ارتباط و قوانین تعامل با یکدیگر را می‌آموزند ، اثرات خود محوری ، خود شیفتگی و نازپروردگی که مـمکن است محیط خانواده در آنها ایجاد کرده باشد کم رنگ می‌گردد . استفاده مفرط از کامپیوتر و اینترنت همچنین امکان دارد به پیشرفت تحصیلی و انجام کامل تکالیف دانش‌آموزان لطمه بزند . علاوه بر همه این‌ها استفاده بیش از حد از اینترنت به علت بالا رفتن هزینه اشتراک و هزینه استفاده از تلفن نیز می تواند از نـظر اقتصادی برای خانواده زیان‌آور باشد .
حال در این جا این سئوال پیش می‌آید که میزان استفاده مناسب بچه‌ها از اینتر نت یا کامپیوتر چه اندازه است ؟ در پاسخ به این سئوال باید گفت که هیچ قانون مطلقی در مورد اینکه تا چه اندازه استفاده از کامپیوتر و خصوصاً اینترنت افراط است و تا چه اندازه نیست ، وجود ندارد . پاسخ این سئوال از بچه‌ای بــه بـچه دیگر و از شرایط هفته‌ای تا هفته‌ای دیگر فرق می‌کند . هر خانواده‌ای با توجه به نوع استفاده فرزندشان از اینترنت (سرگرمی یا آموزشی یا انجام تکالیف) ، میزان فعالیت‌های جسمانی وی و میزان اوقات فراغتش باید برنامه‌ای برای او در زمینه تنظیم نمایند . همانطور که در بالا هم آمد والدین باید در برنامه‌ریزی خود در عین جدیت برای پیگیری آن ، با توجه به شرایط جاری انعطاف‌پذیری نیز نشان دهند . مثلاً اگر فرزندشان تکالیف و تحقیقات زیادی برای انجام در یک هفته دارد ، ممکن است لازم باشد در آن روزها استفاده بیشتری از کامپیوتر و اینترنت بنماید .
البته نکته دیگری را که نیز نباید از خاطر برد این است که کامپیوتر می‌تواند برای منظورهای مختلفی مورد استفاده قرار گیرد و این برای یک بچه خیلی ساده است که به سرعت از یک فعالیت به فعالیت دیگر مشغول شود و این ویژگی کامپیوتر خود باعث می‌شود والدین به سختی بفهمند که آیا فرزندشان واقعاً تکالیفش را انجام می‌دهد یا بازی می‌کند . برای اینکه دچار این مشکل نشویم نباید از نظارت و کنترل مرسوم غافل شویم . کنترل نامحسوس فرزندان می‌تواند ما را مطمئن سازد که آنها واقعاً همان کاری را در اینترنت انجام می‌دهند که باید انجام دهند .