مجلس بیست و چهارم از بیانات امام عبدالقادر گ

مجلس بیست و چهارم از بیانات امام عبدالقادر گیلانی

امام عبدالقادر گیلانی / مترجم:محمد جعفر مهدوی

بامداد روز یکشنبه چهارم ذی الحجه سال ۵۴۵ ه . ق، شیخ عبدالقادر در مدرسه چنین فرمودند:

هوای نفس و آرزوها و آمال خویش را، در امور مربوط به خدا و اراده او شرکت ندهید. تقوی داشته باشید. یکی از اولیاء درود خدا بر او باد گفته است: رضایت مخلوق را در رضایت خالق بجوئید؛ نه رضایت خالق را در رضایت خلق. آنکه را که باید به امر خداوند بشکنی، بشکن؛ و آنکه را باید درمان نمایی به درمانش بپرداز. تسلیم بودن در برابر خواست و مشیت حق را از بندگان صالح یاد بگیر.

علم به عمل بستگی دارد، تنها به مجرد حفظ کردن و برای دیگران بازگو نمودن کسی عالم نمی شود. اول بیاموز و خود عمل کن سپس به تعلیم دیگران بپرداز. هرگاه علم آموختی و بدان عمل نمودی، علم خود معرف تو می شود، هر چند خاموش باشی زبان عملت گویا می شود. پس با زبان علم مع العمل با مردم سخن بگوی، تا گفتارت مورد قبول واقع شود. یکی از بزرگان درود خدا بر او باد گفته: هرکس نگاهش بتو سودی نرساند گفتارش نیز برایت سودمند نخواهد بود. عالم عامل هم برای خویش نافع است هم برای دیگران. خدای عزوجل مرا متناسب با ظرفیت کسانیکه نزد من حاضر می شوند گویا گردانیده است؛ اگر غیر از این بود هر آینه میان من و شما دشمنی روی می داد. من خود را در راه نصیحت شما وقف کرده ام اما چیزی در اختیارم نیست وگرنه آن را از شما منع نمی کردم. تنها چیزی که از من ساخته است،پند و اندرز است، که صرفا" برای رضای خدا، نه خوشایند نفس، انجام می دهم. با مقدرات الهی سازگار باشید، و در غیر اینصورت شما را در هم خواهد شکست؛ با اتکاء به اراده و خواست خداوند راه زندگی را بپیمائید و در اختیار او باشید تا شما را مشمول رحمت خود کرده و در معیت خویش بدارد.

آغاز کار قوم، کسب روزی مشروع است و آن هم به قدر نیاز. این تا زمانی است که به مرحله توکل برسی، و بر تمام جوارح و قلبت مهر توکل زده شود. آنگاه بدون رنج و زحمت روزی گوارا به سویت سرازیر می شود. مقربین در آخرت به لباس نعم بهشتی ملبس می شوند همچنانکه در دنیا بدون درخواست به بهره های معین خویش رسیده اند که البته این بخاطر توافق وتسلیم آنان در برابر مشیت و اراده خدا میسر و ممکن شده است. خداوند اجر هر بنده ای را به تمامی می دهد، زیرا ستم به ساحت مقدس راه ندارد.

(یا غلام) بقدر همت خود از مواهب حق برخوردار می شوی، پس با جان و دل از غیر خدا ببر تا به مقام قرب رسی. از خود و غیر خود فانی شو در اینصورت پرده های میان تو و خالق برداشته می شود. کسی گفت چگونه بمیرم و فانی گردم؟ گفتم مرگ در راه خدا ترک متابعت نفس و هوای طبع است و دوری از عادات و دنباله روی مردم و توجه نکردن به اسباب ضاهری.

از شریک نمودن خلق با خالق و در خواست نیاز از آنان اجتناب نما حوائج خویش را تنها از ذات حق طلب کن تمام اعمالت را خالصانه برای لقاء الله انجام ده، نه به جهت کسب نعمت. به خواست و مقدرات حق راضی باش که هرگاه بر این شیوه بودی از خود بریده و مرده، و بدو پیوسته و زنده ای. خدای را در دل جای دهید که هرگونه می خواهد در آن دخل و تصرف کند و به کعبه قرب خویش نایلش سازد آگاه بر اسرارش نماید دائم الذکرش گرداند و از غفلت بازش دارد.

کلید بهشت چه امروز و چه فردا کلمه طیبه (لا اله الا الله و محمد رسول الله ) است؛ اما مشروط به قطع علاقه از خود و غیر کردن و جز بخدا، به چیزی اعتنا نکردن، و اجرای تمامی اوامر شرع. بدان که جنت قوم راستان قرب حق است، و آتش دوزخشان بعد از حق. جز این بهشت آرزویی ندارندو غیر از این آتش آنان را خوفی نه.کدام آتش است که ایشان از آن بترسند؟ در حالیکه آتش دوزخ از مومن می ترسد و از وی می گریزد. چگونه آتش دوزخ از محبین و مخلصین نهراسد؟ چه نیکوست حال مومنین در دنیا و آخرت. در دنیا همینکه احساس کرد که خدا از او راضی است دیگر به هیچ چیز نمی نگرد،و به کسی اعتنایی ندارد هرجا افتاد برداشته و بر کشیده می شود هر جا بنگرد نور خدا می بیند. تیرگی و ظلمت برایش مطرح نیست تمام اشاراتش بسوی خداست و تمام اعتمادش بدو، و در کلیه امور به او متوکل می شود.

از آزار مومن بپرهیز زیرا آزار مومن بسان سمی مهلک اذیت کننده را نابود می کند و او را به تنگدستی و رنج گرفتار می سازد. ای نادان به شناخت خدا و بی اطلاع از باطن خواص او خود را به سم غیبت آنان مسموم مگردان چون غیبت مردان حق به منزله سم کشنده است. برحذر باش از آزار و اذیت و غیبت مردان خدا و از رفتار سوء با آنان خودداری کن.

ای منافق شک و نفاق بر قلبت چیره شده و ظاهر و باطنت را پوشانده توحید واخلاص را در تمام احوال رعایت کن تا بدینوسیله معالجه شده و بیماری شک و نفاق از تو بدور شود. چه بسیار از شما که از حدود شریعت تجاوز می کنید و لباس تقوا را پاره می نمائید و لباس توحید را آلوده می سازید و نور ایمان را در دلهای خود خاموش می گردانید و در تمام گفتار و رفتارتان بغض الهی مشهود است.

هرگاه یکی از شما عبادتی انجام داد با خودپرستی همراه است و به منظور ستایش خلق انجام شده است. هر کس از شما خواهان بندگی خداست ابتدا باید از مردم کناره گیری کند و از اینکه مردم عبادت او را مشاهده کنند ناخشنود باشد. زیرا اگر عبادت به قصد جلب توجه مردم انجام شود آن عبادت باطل است. پیغمبر اکرم (ص) فرموده اند: (علیکم بالعزله فانها عباده وانها داب الصالحین من قبلکم ) بر شما لازم است تنهایی گزینید چون آن عبادت است و شیوه صالحان پیش از شما.

برشما لازم است ابتدا ایمان آورده سپس یقین حاصل کرده و بدنبال آن در ذات حق عزوجل فنا شوید. و این ممکن نخواهد بود مگر با رعایت حدود شرع و اجرای دستورات رسول اکرم(ص) و متابعت از قرآن. هرکس اعتقادی غیر از این داشته باشد بزرگوار نمی باشد زیرا این دستور عین دستور قرآن و امر رسول است.

گرویدنت به خدا الزامی است، زیرا گرایش بخدا نیاز آخرت را تأمین می کند و در حیات و ممات محفوظت می دارد و در تمام احوال در برابر هر گزندی از تو دفاع می نماید. برتوست که از ظلمت بعد به نور قرب بپیوندی تا دستت را گرفته و در پیشگاه حق عزوجل قرار دهد. عمل مبتنی بر اخلاص بسان بالی است که می توان به وسیله آن بسوی خداوند پرواز کرد.

ای پشیمنه پوش اول باطن را و سپس قلبت را بیارای، و در پایان بدن را ملبس به صوف نما. آغاز زهد بدین طریق است باید از باطن شروع کرد، آنگاه بظاهر رسید . نه اینکه ظاهر را در اولویت قرار دهی چون مسلم است که بمجرد صافی شدن باطن اثرات آن به قلب و ظاهر نیز می رسد ظواهر از قبیل: طرز لباس پوشیدن خوراک وسایر احوال. اول باید درون خانه را ساخت آنگاه به در و پنجره پرداخت؛ چه خانه بی در و پیکر جهت سکنی مناسب نیست. ظاهر بدون باطن و مخلوق بدون خالق وجود ندارد.

ای کسیکه دنیا را بدون آخرت و خلق را بدون خالق تصور نموده ای و تمام توجهت بدان است آگاه باش، آنچه که بدان گرویده ای برایت سودمند نخواهد بود. این طرز فکر کالایی است که خریدار ندارد بلکه در روز قیامت وبال گردنت می شود. اینها کالای نفاق و ریاء و معاصی است که در بازار آخرت ارزش و بهایی ندارند.

کلمه اسلام مشتق از سلم است، پس هرکس از سر صحت و صفا به اسلام گروید و خود را به خدای عزوجل تسلیم کردو بر او اعتماد نمود و تمام نیرو و توان خویش را فراموش نمود می تواند ادعای اسلام و مسلمانی نماید.از آنچه که در اختیار داری در راه خداوند انفاق کن. عبادت و بندگی خدای را با اخلاص بجای آور، زیرا هر عملی که مخلصانه نباشدمانند پوست بدون مغز یا چوب خشک بی ثمر و یا صورت بی جان است. و اینگونه اعمال همانا اعمال منافقان و ریاکاران است.

(یا غلام) مردم عموما" وسیله اند، خداوند متعال آفریدگار است و صانع و تمامی کارها در ید قدرت او. هرکس این معنی را دریافت از وابستگی به خلق نجات می یابد.توجه بخلق بگاه حاجت و نیازمندی چیزی جز رنج و زحمت در پی ندارد؛ آگاهی بقدرت خداوند شادکامی و نعمت را بدنبال دارد. تو از طریق مستقیم مردان حق کناره گرفته ای رابطه ای میان تو و آنان وجود ندارد، صرفا" به رأی و نظر خود اکتفاء کرده ای و از وجود استاد ماهری که پرورشت داده و به راه راست هدایت نماید محرومی. ای دور شده از راه راست، ای بازیچه شیطان، ای بنده هوی و هوس، وای بر تو !! بدرستی لال شده ای! دست استغاثه بسوی خدای بردار و از او بخواه که هدایتت نماید با قدم های پشیمانی و عذرخواهی بسوی او برگرد تا از دست دشمنان رهایت کرده از گرداب هلاکت در دریای شهوات نجات دهد به عاقبت آنچه که گرفتار آنی بیندیش شاید ترک آنها برایت آسان شود تو در سایه درخت غفلت آرمیده ای، از زیر این درخت شوم خارج شو تو که نور خورشید را دیده ای و راه را شناخته ای بدان که درخت غفلت با آب جهل آبیاری می شود اما درخت بیداری از آب تفکر سیراب می گردد و درخت محبت با آب موافقت پرورش می یابد.

(یا غلام) تو به برخی از بهانه ها متعذر می شوی که بیانگر کودکی و نوجوانی توست اگر چه سن و سالت به چهل رسیده یا از آن نیز تجاوز کرده است! کارهایی را انجام می دهی که بواقع بازی کودکانه است . از همنشینی نادان و خلوت با زنان و کودکان اجتناب نما . با پیرمردان پرهیزکار مصاحبت کن از جوانان نادان بگریز . در چنان مسیری قرار بگیر که اگر یکی از آنان به تو نزدیک شد قادر باشی بسان طبیبی به مداوای او بپردازی. برای مردم مانند پدری مهربان باش. بر طاعت و عبادت بیفزای، زیرا عبادت خداوند یاد اوست. پیغمبر اکرم (ص) فرموده است: (من اطاع الله عزوجل فقد ذکره و ان قلت صلاته و صیامه و قرأته القران،و من عصاه فقد نسیه و ان کثرت صلاته و صیامه و قرأته القرآن) (هرکس خدای را فرمانبرداری کند همیشه بیاد خداست هرچند نماز و روزه و قرائت قرآنش زیاد باشد و هرکس نافرمان باشد خدا را فراموش می کند هر چند نماز و روزه و قرائت قرآنش زیاد باشد)

مومن نسبت بخدا فرمانبردار، با او موافق، و در برابر مقدراتش صابر است. در زمینه خورد و خوراک و لباس و تمامی احوال خود را در اختیار خدا می داند؛ اما منافق هیچگاه بدین امور مبالات نمی کند.

(یا غلام) در باره و پیرامون نفس خویش کاملا" بیندیش و بدان که در چه حالی. تو صادق و صدیق نیستی، تو شناسا بذات حق و راضی به امرش نیستی، در حالیکه مدعی معرفت خداوندی بگو علامت آن چیست؟ چه چیز از انوار معرفت در دلت جای گرفته است؟ نشان اولیاء الله و ابدال و انبیاء کدام است؟ تصور می کنی هرکس چیزی ادعا کرد فورا" از وی می پذیرند و مطالبه گواه و شاهد نمی کنند؟ دینار ادعایش را بر محک تجربه نمی زنند؟!

از آثار و علائم عارف آن است که بر تمام سختیها و آلام صابر است و به جمیع مقدرات الهی راضی و شاکر.

(یا غلام) خدادوستی و مردم دوستی در یک قلب جمع نمی شود ^{(مقصود شیخ از این نوع محبت و دوستی نسبت به مردم که جمع آن را با خدا دوستی ممتنع می داند همانا اتکاء و اتکال داشتن بدانان و قرار دادن صفات و خصوصیاتی است برای ایشان که منحصرا" خاص حضرت احدیت می باشد مثلا عده ای گمان می کنند با فریاد رس قرار دادن بزرگان دین نسبت بدانان احترام قائل شده اند در حالیکه با این عمل برای خداوند انباز شریک و قرار داده اند. مترجم.}       

خدای عزوجل فرموده است:{ مَّا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَیْنِ فِی جَوْفِهِ} احزاب/۴ {‏ خداوند دو دل را در درون کسی قرار نداده است}

مهر دنیا و آخرت و خلق و خالق یکجا جمع نمی شود اشیا فانی و زوال پذیر دنیوی را ترک کن تا آنچه جاودانی و سرمدی است نصیبت گردد. جان و مالت را فدا کن و بهشت را بدست آور خدای عزوجل می فرماید:{ إِنَّ اللّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّهَ } توبه/۱۱۱ {  بیگمان خداوند ( کالای ) جان و مال مؤمنان را به ( بهای ) بهشت خریداری می‌کند .} سپس از هرچه غیر خداست کناره گیر تا مقام قرب برایت حاصل شود و توفیق و موفقیت دنیا و آخرت را کسب نمایی.

ای دوستدار خدا با مقدرات حق به هر سوی که اراده اوست هم سویی کن. قلبت را که مسکن قرب است از آلودگیها پاک کن ماسوای خدای را از دل بروب بر درگاهش با شمشر توحید و اخلاص بنشین و از ورود غیر بدان جلوگیری نما و جز برای مهر خدا در دل را به روی کس مگشا، حتی گوشه ای از زوایای آن را به غیر خدا واگذار منما. ای بازیگران من اهل بازی نیستم ای طالبان پوست نزد من جز مغز چیزی نیست نزد من اخلاص به دور از ریا، صدق بدون کذب وجود دارد. خدای عزوجل تقوا و اخلاص دل را می نگرد نه ظاهر گفتار و رفتار را .خداوند فرموده:لن ینال الله لحومها و لادماوها و لکن یناله التقوی منکم (گوشت و خون او بخدا نمی رسد آنچه به پیشگاه خدا می رسد تقوای شماست)سوره حج آیه ۳۷ .

ای بنی آدم آنچه که در دنیا و آخرت است برای شما آفریده شده است پس سپاس و شکر شما کجاست؟ تقوا و پرهیزکاری و خدمتگذاری شما کدام است؟ روح اعمال اخلاص است به اعمال بدون روح نپردازید (ربنا آتنا فی الدنیا حسنه و فی الآخره حسنه و قنا عذاب النار) آمین.

____________________________________________________

منبع:فتح الربانی

مولف:امام عبدالقادر گیلانی

مترجم:محمد جعفر مهدوی

انتشارات:نشر احسان ۱۳۸۶