شفاعت و انواع آن

شفاعت و انواع آن

نویسنده: محمد احمدیان

?

شفاعت و انواع آن تدبر در قرآن( ۲۴)

?”یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَ یَوْمٌ لَا بَیْعٌ فِیهِ وَلَا خُلَّهٌ وَلَا شَفَاعَهٌ ۗ وَالْکَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ”
( بقره/۲۵۴)
(اى کسانى که ایمان آورده‌اید، از آنچه به شما روزى داده‌ایم انفاق کنید، پیش از آنکه روزى فرا رسد که در آن نه داد و ستدى است و نه دوستى و نه شفاعتى. و کافران خود ستمکارانند.)

☀️نکات قابل تأمل در آیه:
مقدمه
شفاعت یکی از موضوعات قرآنی است، که اختلاف پذیر و آراء متفاوتی را در خود جای داده است، و این تفاوت برداشت و تفسیر از آیات، از ویژگیهای آیات متشابه قرآنی می باشد.

۱⃣نکته ی اول:
معنی شفاعت:شفاعت در لغت به معنی؛خواهشگری، مداخله، میانجیگری، وساطت، عفوخواهی، التماس، خواهش،پادرمیانی.

شفاعت از نظر اصطلاحی: هر گاه کسی به تنهایی از انجام کاری یا عملی نتوان باشد، برای گره گشایی، کسی یا چیزی را به عنوان حامی یا تقویت کننده بکار گیرد؛ اصطلاحا این کار را” شفاعت”؛ و فرد حامی یا پشتیبان را” شفیع” گویند.

۲⃣نکته ی دوم:
– شفاعت برای چیست؟
طبق تعریف فوق، شفاعت یا برای گره گشایی در کار کسی است، یا وساطت در امری مربوط به کسی؛ بر اساس آیات قرآن چون نهایت و سرانجام امور در قیامت از آن خداوند است، لذا شفاعت مختص ذات اوست:
“قُلْ لِلَّهِ الشَّفَاعَهُ جَمِیعًا ۖ لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۖ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ”
( زمر/۴۴)

۳⃣نکته ی سوم:
آیاتی که نفی شفاعت می کنند،آیاتی هستند که به صراحت اعلام می دارند که این گونه افراد حق شفاعت ندارند:
✅ الف: مجرمین خاص:
– کسانی که اهل نماز نبوده اند.
– کسانی که به مسکین طعام نداده اند.
– کسانی که غرق در گمراهی بودند.
– کسانی که قیامت را تکذیب کردند.
( مدثر/ ۴۲ تا ۴۸)

✅ ب- گروه دوم، کسانی که از دادن انفاق خودداری کردند.( بقره/۲۵۴)

✅ج- کسانی که خوف قیامت دارند، اما در انجام عمل صالح، کوتاهی می کنند.
( انعام/۵۱)

۴⃣نکته ی چهارم :
طبق آیات قرآن هر چندشفاعت مختص به خداوند است، اما با شرایط خاص، آن را به کسانی واگذار می کند:
☑️۱- شفاعت اختصاصی پیامبران( ص)
( بقره/۲۵۵- یونس/۳- سبأ/۲۳)
☑️۲- شفاعت اختصاص به کسانی که خداوند از آنان راضی است( مشفوع له):( انبیاء/۲۸)
☑️۳- شفاعت اختصاص به کسی که خداوند از او راضی باشد( شافع):
( طه/۱۰۹)
☑️۴- شفاعت اختصاص به کسی که دارای بصیرت بوده و به کلمه ی ” توحید” شهادت دهد:( زخرف/۸۶).

۵⃣نکته ی پنجم:
اصل شفاعت به عنوان یک قاعده ی کلی در قرآن مطرح شده است؛ اصل و اساس آن نفی نشده است؛ اما چرا خداوند امر وساطت و میانجیگران را به شافعان واگذار نموده جای بحث دارد و می تواند دلایل زیادی داشته باشد:

✔️الف – تکریم انبیاء و صالحان در قیامت.
✔️ب – بخشیدن بخشی از اراده ی الهی در قیامت – به روال دنیا- به اشخاصی که خداوند خود صلاح می داند.

۶⃣نکته ی ششم:
شروط شفاعت
چون شفاعت واگذاری بخشی از اراده ی خداوندی در قیامت به انبیاء و صالحان است؛ لذا با توجه به آیات دارای شرایطی است که عبارتند از:

✅ شرط اول: شفاعت، به اجازه ی خداوند باشد.
✅شرط دوم: درخواست شافعین و حدود شفاعت، خارج از ضوابط خداوند نباشد.
شرط سوم: خداوند از “مشفوع له” راضی باشد.

۷⃣نکته ی هفتم:
شفاعت در چه مقاطعی صورت می گیرد؟
امام فخررازی در تفسیر آیه ی (۲۸) سوره ی انبیاء می گوید: پاداش و ثواب حق ” عبد” است، و عدل الهی مقتضی این است که این حق پاداش را ساقط نکند. از طرفی ” مجازات ” حق خداوند است، بنابراین ” شفاعت” درخواست ساقط نمودن حق مجازات الهی است؛ لذا در سه مقطع شفاعت ضرورت پیدا می کند:

☑️۱- شفاعت پیامبر( ص) و سایر انبیاء( ع) برای خاتمه دادن محاکمه، در صحرای محشر؛

☑️۲- شفاعت بعد از داوری و صدور حکم از طرف پروردگار، در راستا عفو مجرمان؛

☑️۳- شفاعت برای خروج مجرمان صاحب ایمان از جهنم، قبل از سپری نمودن دوره ی جرم؛

مطالب مرتبط: شفاعت چیست؟ شفیع کیست؟

✍? سقز: محمد احمدیان
شهریور ۱۴۰۱
@ahmadian_saqqez