اخوان المسلمین و آینده سیاسی آن
اخوان المسلمین و آینده سیاسی آن در گفتگو با دکتر ابوالفتوح
اخیرا مباحث زیادی درباره مواضع دکتر عبدالمنعم ابوالفتوح از رهبران برجسته جماعت اخوان‌المسلمین و عضو سابق دفتر ارشاد؛ چه در زمینه استعفایش از عضویت در جماعت اخوان یا نامزدی او برای سمت ریاست‌جمهوری مطرح شده است. علاوه بر این، حرف و حدیث‌های زیادی نیز در محافل مختلف درباره اخراج وی از دفتر ارشاد در نتیجه انتقادات وی از جماعت اخوان شنیده می‌شود. از همین رو ما دیداری را با وی ترتیب دادیم تا ضمن آشنایی با دیدگاه‌های وی درباره چشم‌انداز آینده جماعت اخوان، از او بخواهیم که مواضع خود را برای ما تشریح کند.
گفته شد دکتر عبدالمنعم ابوالفتوح استعفای خود را از جماعت اخوان ارایه کرده است. سپس وی این مساله را تکذیب کرد و پس از آن بار دیگر نیز گفته شد شما استعفا داده‌اید. اما باز هم تکذیب کردید. داستان این استعفای شما چیست؟
من استعفا نداده‌ام. با وجود اینکه، هر عضوی می‌تواند استعفا دهد، اما من نمی‌توانم و درست نیست که این کار را بکنم چرا که جماعت اخوان خانه من است و من با دستان خودم آن را بنا کرده‌ام. پس چطور ترکش کنم؟ . کل داستان این است که در جریان یک برنامه تلویزیونی، از من درباره نامزدی برای تصدی سمت ریاست‌جمهوری پرسیدند و من هم گفتم قصد دارم خودم را نامزد کنم؛ البته به صورت مستقل و نه به عنوان نماینده جماعت اخوان یا هر حزب دیگری. من به نمایندگی از مصر و مصری‌ها نامزد خواهم شد و من دوست دارم جماعت اخوان از کشمکش‌های حزبی به دور باشد. من از جماعت اخوان استعفا نداده‌ام و نخواهم داد. هر کس هم می‌خواهد استعفا دهد، باید استعفانامه‌اش را به من بدهد و نه هیچ شخص و طرف دیگری و مطمئن هم باشید که من بلافاصله با آن مخالفت خواهم کرد.
پس چرا وقتی که دکتر ابراهیم زعفرانی و هیثم ابوخلیل استعفا دادند، چنین حکمی ندادید؟
ما همین کار را کردیم و به محض اطلاع، با استعفای برادران عزیزمان دکتر ابراهیم زعفرانی و مهندس هیثم ابوخلیل مخالفت کردیم و امیدوارم آنها نیز این نظر ما را قبول کنند.
سوای از مساله استعفا، آیا تصمیمی برای نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری اتخاذ کرده‌اید؟
هنوز دارم درباره‌اش فکر می‌کنم.
زمان زیادی است که فکر می‌کنید ماراتون آغاز شده است.
می‌خندد. نمی‌دانم، تفاوت زیادی بین این دو مساله است که نامزد مورد نظر برای تحقق آرمان‌ها و خواسته‌های شخصی‌اش در زمینه ارتقای پست و منصب تلاش کند یا اینکه به منظور خدمت به وطن پا به چنین عرصه‌ای بگذارد. از آنجایی که این مساله یک خدمت است، باید خوب فکر کرد، اندیشید، جست‌وجو و مشورت کرد و در نهایت برای نامزدی یا عدم نامزدی تصمیم گرفت.
دکتر عبدالمنعم چه زمانی این تصمیم خود و دلایل اتخاذ آن را اعلام خواهد کرد؟
این مساله به امنیت و آرامش کشور و حفظ انقلاب و موفقیت کامل آن بستگی دارد. تمامی شهروندان با اخلاص باید فکر رقابت بر سر پست و منصب را از سرشان بیرون کنند؛ حال چه کرسی ریاست‌جمهوری باشد و چه کرسی پارلمانی. همه ما باید در کنار هم برای حفظ انقلاب مردمی مصر و موفقیت آن تلاش کنیم. من فکر می‌کنم وظیفه من و دیگران این است که در وهله اول زمینه موفقیت انقلاب مصر را فراهم کنیم.
راهکارهای موفقیت انقلاب چیست؟
نخستین گام موفقیت انقلاب مصر با براندازی رژیم سابق و قانون اساسی آن برداشته شد، اما مصر نیازمند آرامش و آزادی از طریق سازوکار و موسسات حقوقی است؛ حال چه با اعطای آزادی به تمامی احزاب و لغو قانون وضعیت فوق‌العاده و چه با تخلیه بازداشتگاه‌های مصر و انحلال دادگاه‌های نظامی و تدوین قانون اساسی جدید کشور که به ما اطمینان دهد در یک کشور آزاد و عدالت‌محور زندگی می‌کنیم. این دو مولفه از عناصر اصلی هر جامعه‌ای است و باعث برقراری آرامش در داخل و خارج و جذب سرمایه‌ها می‌شود.
در حالی که ماراتون انتخابات ریاست‌جمهوری آغاز شده است، شما از آرامش سخن می‌گویید!
من و دکتر محمد سلیم العوا از همان روز اول خواستار این بودیم که مدت زمان دوره ریاست‌جمهوری به دو سال کاهش یابد و شورای ریاست با حضور پنج نفر از اعضای دادگاه فرجام‌خواهی و پنج نفر از اعضای شورای‌عالی اداری و یک نماینده شورای‌عالی نظامی تشکیل شود و در کنار آن، دولت تکنوکرات مانند دولت دکتر عصام شرف تشکیل یابد و ضمن تدوین قانون اساسی جدید، زمینه را برای برگزاری انتخابات آماده کند تا برخی طرف‌ها نتوانند چنین ادعایی را مطرح کنند که تنها طرف ذی‌نفع انتخابات آتی مصر، اعضای باقیمانده حزب ملی و جماعت اخوان‌المسلمین هستند اما چنین اتفاقی روی نداد.
نامزدهای متعددی از عزم خود برای کاندیداتوری در انتخابات ریاست‌جمهوری خبر داده‌اند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به عمرو موسی و دکتر محمد البرادعی اشاره کرد. اگر این دو نفر عملا وارد رقابت شوند، شما به چه کسی رای می‌دهید؟
من هر دو نفر را انسان‌های ارزشمندی می‌دانم، اما دوست دارم نامزد دیگری غیر از آنها در انتخابات شرکت کند و به وی رای بدهم. من نه به البرادعی رای می‌دهم و نه به عمرو موسی، و زمانی که باب کاندیداتوری باز می‌شود، من انتظار دارم مصر شاهد حضور افراد باتجربه‌تری باشد.
چرا حاضر نیستید به هیچ کدام از آنها رای دهید؟
به یکسری دلایلی که تنها به خودم مربوط می‌شود و در عین حال، این دلایل به مسایل شخصی من ارتباط ندارد. رای‌گیری به صورت مخفیانه برگزار خواهد شد اما من رای خودم را اعلام کردم و نیازی هم به ذکر دلیل آن نمی‌بینم.
خب، شما دنبال چه ویژگی‌هایی هستید و آیا آن کسی که شما دنبال وی هستید، در انتخابات نامزد خواهد شد؟
می‌خندد. این همان سوالی است که انتظارش را داشتم.
به نظرم مصر نیازمند کسی است که یک نامزد اصیل، ملی‌گرا و پایبند به ارزش‌های مقدس مصری، ارزش‌های دینی، اعم از اسلامی و مسیحی بوده و از طبقه ملی‌گرایان میانه‌رو – که جناحی بزرگ در مصر به شمار می‌روند – باشد. وی باید نماینده رفتار و تاریخ مصری‌ها باشد و در عین حال، از رژیم فاسد ۳۰ سال گذشته مصر دور بوده و در غارت مصر و به گرسنگی کشیده شدن ملت دستی نداشته باشد. وی نباید شخصی تندرو در جریان راست یا چپ باشد.
آیا در میان مصری‌ها چنین کسی هست که شرایط مذکور را داشته باشد و شما آرزوی نامزدی وی را داشته باشید ولی وی نامزد نشده باشد؟
اگر شرایط سنی و روی آوردن به مباحث فکری نبود، من از «طارق بشری» می‌خواستم که خودش را نامزد کند. وی آراسته به ارزش‌های ملی و اخلاقی است. بیشترین نوشته‌های وی مربوط به «جماعت ملی شامل مسیحیان و مسلمانان» است و من امیدوارم امثال وی برای انتخابات ریاست‌جمهوری نامزد شوند.
برگردیم به بحث جماعت اخوان و فعالیت حزبی. آیا شما طرفدار تاسیس یک حزب برای جماعت اخوان هستید یا از شرکت چند نامزد از سوی آن حمایت می‌کنید؟
نامزدها باید به صورت مستقل وارد انتخابات شوند و جماعت اخوان به عنوان یک جنبش اسلامی نباید وارد کشمکش‌های سیاسی بر سر قدرت شود؛ حال چه بحث ریاست‌جمهوری باشد و چه بحث پارلمان. این دو مساله با هم تفاوت دارند که اعضای اخوان به عنوان یک شهروند مصری و در چارچوب حق شهروندی خود در انتخابات نامزد شوند یا اینکه جماعت اخوان خود آنها را برای انتخابات نامزد کند. اخوان باید به عنوان یک هیات اسلامی جامع به فعالیت‌های تبلیغی و تربیتی و مبارزاتی خود در دفاع از ارزش‌های کلی جامعه (مانند آزادی‌های عمومی، سلامت انتخابات، توسعه و عدالت) ادامه دهد و در کشمکش‌های سیاسی از هیچ طرف خاصی طرفداری نکند.
من از جماعت اخوان خواستم که این بار هیچ کدام از اعضای آن در انتخابات نامزد نشود، اما اعضای این جماعت حق دارند به صورت فردی و در قالب حق شخصی، خود را به عنوان نامزد انتخابات معرفی کنند.
آیا همین نظرات شخصی و انتقادات شما از جماعت اخوان باعث طرد شما و دکتر محمد حبیب از دفتر ارشاد نشد؟
با صداقت تمام باید بگویم بعید نیست. من عذرم را بیان کرده و اعلام کردم که می‌خواهم عرصه را برای جوانان باز کنم. من حدود ۲۳ سال در دفتر ارشاد عضویت داشتم. آیا لازم است که ادامه بدهم؟ عرصه برای فعالیت‌های تبلیغی و تربیتی جلوی من باز است و این حرف‌ها صحت ندارد.
قبل از اینکه از دکتر ابوالفتوح درباره رقابت جماعت اخوان در انتخابات پارلمانی گذشته بپرسم، به من گفت که حتما سوال خواهی کرد که پس چرا شما در انتخابات پارلمانی شرکت کردید و آیا در انتخابات آتی نیز رقابت خواهید کرد؟
وی خود به این سوالش پاسخ داده و گفت: «ما از سال ۱۹۸۴ و به خاطر شرایط تحمیلی رژیم سابق و فاسد مصر علیه جماعت، مجبور شدیم چنین رویه‌ای را در پیش بگیریم. ما از سال ۱۹۵۲ تا انقلاب مردمی ممنوع‌الفعالیت بودیم و از همین رو، بدون هیچ هدف و برنامه خاصی مجبور شدیم تعدادی از اعضای خود را در پارلمان و شورای مشورتی کاندیدا کنیم تا از این مراجع به عنوان تریبونی برای بیان نظرات و اهداف خود استفاده کنیم.»
آیا جماعت اخوان پس از انتخابات دستخوش تغییر و تحولات شده است؟
هر جماعت و تشکیلاتی باید تغییر و تحول پیدا کند و جماعت اخوان نیز از این قاعده مستثنا نیست و باید تغییر پیدا کند چرا که یک جنبش قانونی و نه ممنوع‌الفعالیت است. این جماعت باید به عنوان یک هیات یا جماعت اسلامی جامع دارای شاخه در تمامی استان‌ها به ثبت رسیده و تمامی درآمدها و هزینه‌های آن تحت نظارت دیوان مرکزی محاسبات باشد چرا که به حول و قوه الهی، اموال ما از منابع مشروع تامین شده و در راه‌های مشروع نیز خرج می‌شود. امروزه تمامی اعضای ما افرادی سرشناس هستند و کمک‌های ما نیز طبق رسیدهای معتبر در یک بانک جمع‌آوری می‌شوند.
آیا این تغییرات جدی است؟
بله، رهبر کنونی جماعت اخوان و دیگر دوستان وی نیز در این راستا تلاش می‌کنند و ما از آن با عنوان «توسعه» یاد می‌کنیم. هدف ما در وهله اول باید مشروعیت‌بخشی به جماعت اخوان و ثبت قانونی آن باشد؛ نه توسعه این اقدامات. اما این مساله نیاز به بازنگری در معادلات در سایه تحولات جاری در جامعه مصری دارد و ما نباید بدون بررسی و اطلاع از وضعیت آن، اجازه برگزاری هیچ‌گونه تجمع سیاسی یا دینی یا فرهنگی را بدهیم.
از زمان آغاز انقلاب و باز شدن دریچه‌های آزادی، مردم نسبت به جماعت اخوان نوعی احساس نگرانی می‌کنند. با وجود اینکه اخوان اعلام کرده است که این بار نامزدی را برای تصدی سمت ریاست‌جمهوری معرفی نخواهد کرد، اکثریت مردم نسبت به این جنبش احساس ترس و نگرانی دارند.
اما سوال این است که چه چیزی باعث ترس مردم از حاکم شدن یک رییس اسلامگرا بر آنها می‌شود؟آیا آنها می‌ترسند رییس‌جمهور یا دولت به مبانی اسلامی که مبانی متمدنانه‌ای هستند، پایبند باشند؟ من فکر می‌کنم که ترس واقعی ناشی از فضای حاکم بر کشور در دوره رژیم سابق است که باعث ایجاد این باور در میان مردم شده که رییس‌جمهور آینده نیز دیکتاتور منشانه بر تمامی امور سیطره خواهد داشت اما چنین مساله‌ای اتفاق نخواهد افتاد و رییس‌جمهور آینده باید بداند وظیفه دارد خدمتگزار ملت مصر و حافظ خواسته‌ها و اراده ملت باشد.
از دیگر مسایل جنجال‌برانگیز و مورد اختلاف، تشکیلات سری جماعت اخوان‌المسلمین است؟
من به صراحت اعلام می‌کنم جماعت اخوان‌المسلمین تشکیلات سری و زیرزمینی نداشته و ندارد و نخواهد داشت. تشکیلات سری باید اهداف سری هم داشته باشد، ولی اخوان از زمان تشکیل خود تا سال‌های پرفراز و نشیب از ۱۹۵۲ تا اوایل دهه ۷۰ و تاکنون، هرگز اهداف مخفیانه‌ای نداشته و از ابزارهای مخفیانه نیز استفاده نکرده است. در سایه ظلم و ستم و خفقان، ما همه به عضویت در اخوان اذعان می‌کردیم و سرویس‌های امنیتی و جامعه مصری اعضای اخوان را می‌شناختند، اما اینکه دولت حاکم مانع از فعالیت ما می‌شد و فعالیت ما را ممنوع اعلام کرده بود؛ دیگر گناه ما نیست.
سرمایه لازم برای فعالیت‌های جماعت اخوان از چه راهی تامین می‌شود؟
از طریق کمک‌ها و حق اشتراک‌های اعضای مصری جماعت. ما از خارج مصر کمکی دریافت نمی‌کنیم. من و دیگر اعضای اخوان آمادگی این را داریم که اسباب و اثاثیه منزل‌مان را بفروشیم تا فعالیت‌های تبلیغی‌مان ادامه پیدا کند. حق اشتراک اعضا اکثرا دو الی پنج درصد از درآمد آنها را تشکیل می‌دهد و این مساله به تصمیم شورای مشورتی اخوان بستگی دارد.
دانشجویان عضو جماعت اخوان با ظاهر شیک و آراسته در ملاء عام حاضر می‌شوند و مدرن‌ترین تلفن‌های همراه را در دست دارند و برنامه‌های جماعت را تنظیم می‌کنند. این مسایلی که درباره اخوان مطرح می‌کنند، ناشی از برداشت و تفکر نادرست است. شخصی که در جماعت اخوان عضویت پیدا می‌کند، به خاطر خدا عضو آن می‌شود نه به خاطر سود و منفعت.
گفته می‌شود قبطی‌ها جماعت اخوان را قبضه کرده‌اند؟
شاید این ادعاها در حال حاضر خریدار داشته باشد، اما پس از ثبت حقوقی رسمی جماعت و برگزاری انتخابات در مقابل دیدگان عموم، این قبیل شایعات دیگر ارزش خود را از دست خواهند داد.
منبع: الاهرام
