مسجد وسیاست

مسجد وسیاست

دکتر یوسف قرضاوی

 سؤال : درباره مسأله مهمی با دوستان به مجادله پرداختیم و بعضی آن را اثبات وبرخی دیگر آن رانفی کردند و هیچ کدام از دو طرف نتوانست دیگری را قانع کند . نظر ما بر این شد که به خاطر اهمیت موضوع بخصوص در این عصر کنونی جنابعالی را داور خود قرار دهیم . مسأله مورد نزاع این است : که آیا جایز است مسجد را برای اهداف سیاسی به کار گرفت یا خیر ؟ دلیل جواز یا ممنوعیت آن چیست ؟ مرقوم فرمایید.

خداوند شما را موفق گرداند و مسلمانان از علم شما بهره مند گردند .

جواب :

 در عصر نبوت ، مسجد به عنوان جایگاه دعوت و مرکز حکومت به شمار می آمده است .

مسجد در عهد رسول خدا (ص) محور تمام فعالیتهای جامعه اسلامی بوده و تنها به عنوان یک مرکز تعلیم و تربیت ، کانون ادبی ، پارلمان شور و مشورت ، دیدار وملاقات و … به شمار می رفت . مسجد مرکز ورود سفرا و نمایندگان نواحی مختلف جزیره عربی بود و پیامبر گرامی (ص) در این مکان با سفرا و کاروانهای اعراب ملاقات می نمود و در آنجا به موعظه و سخنرانیهایی پیرامون مسائل دینی ، اجتماعی، سیاسی و… ، می پرداخت.

در عصر پیامبر گرامی (ص) جدایی و تمایزی میان آنچه که امروزه مردم آن را دین و یا سیاست می نامند ، وجود نداشته است . یعنی در عصر نبوت ، مکانی غیر از مسجد برای طرح مسائل سیاسی و حکومتی وجود نداشته است . به این معنی مکانی برای طرح مسائل دینی و مکانی برای طرح مسائل دنیایی باشد !!

 تفاوت مسجد در زمانهای شکوفایی اسلام و زمانهای رکود و عقب مانگی اسلام:

خلفای راشدین ، تابعین و تابع تابعین ، مسجد را مرکز تمام فعالیتهای خود و از جمله فعالیتهای سیاسی و غیر سیاسی به شمار می آورند . ابوبکر صدیق (رض) نخستین بیانیه مشهور خود را که در آن به بیان برنامه های سیاسی و استراتژیکی حکومت پرداخت ، در مسجد ایراد نمود که اینکه فرازی از آن بیانات مشهور ایشان که در مسجد ایراد گردید به استحضار می رساند :

(( ای مردم ، من به سرپرستی شما گماشته شدم در صورتی که از بهترین شما نیستم ، اگر مرا در مسیر حق یافتید ، یاریم دهید . اگر مرا بر باطل و ناحقی یافتید ، مرا راست گردانید .))

و باز در مسجد بود که عمر ابن خطاب هنگام به دست گرفتن زمام امور مسلمانان گفتند :

((ای مردم اگر هر کدام از شما از من کژی و انحرافی بیند مرا به سوی راستی هدایت نماید ))

یکی از نمازگزاران به نشانه اعتراض بر می خیزد و می گوید :

(( به خدا قسم اگر در تو کژی و انحرافی را مشاهده نماییم ، به وسیله شمشیرهایمان آن کژی و انحراف را راست خواهیم کرد .))

و عمر ابن خطاب (رض) در پاسخ آنان چنان گفتند :

(( سپاس خدایی که در میان رعیت عمر کسانی را قرار داده است که کژی و انحرافش را با لبه شمشیر راست خواهند نمود )).

مسجد در بهترین قرون این امت و در اعصار شکوفایی اسلام اینگونه بوده است ، ولی هنگامی که ستاره تمدن اسلامی به افول گرایید و مسلمانان در زمینه های گوناگون زندگی ، عقب ماندند ، به تبع آن ، مسجد هم تغییر یافت و منحصراً به مکانی برای فعالیتهای فردی از جمله : ادای نماز [و ختم و تهلیله ] و… محدود شد و خطبه ها و مواعظی که در آن ایراد می شد حالت رکود و بی روحی را داشت؛ زیرا که غالب آن خطبه ها از روی دیوانهای گذشته و تکراری و از پیش تعیین شده با عبارات تزئینی و کلمات مسجع ومرصع که همه آنها تنها حول یک موضوع یعنی تشویق به زهد و رهبانیت ،یاد مرگ،فتنه قبر و عذاب آخرت ، می چرخید، ایراد می گردید .

لذا از آن زمان که تن بی روح این امت ، جان تازه ای به خود گرفت و بعضی از مساجد به کیان و وظیفه خود راه یافت و بعضی از خطیبان و امامان جمعه به بحث درباره قضایا و مسائل عمومی مسلمانان پرداختند و بعضی از اوضاع کژ و منحرف را در زندگی این امت بویژه در رابطه با انحراف حکام عصر ، و ظلم نیرومندان بر ضعیفان ، ظلم توانگران بر فقیران ، سکوت عالمان  و حاکمان در مقابل نافرانیهای خداوند انتقاد نمودند و به روشنگری امت پرداختند ، گروهی از مردمان گفتند :

((خطیب ما وارد مسائل سیاسی شده است !))

مسجد وسیاست! عالم اسلامی را با سیاست چه کار !

سیاست مقبول و سیاست مردود :

نمی دانم چرا واژه ((سیاست )) به عنوان یک رذیله و یا یک جریمه به حساب می آید ؟! در حالی که سیاست از این جهت که یک دانش است به عنوان یکی از اشرف علوم به شمار آمده است و می آید و از این جهت که یک عمل و تجربه زندگی است ، به عنوان مهمترین شغل ها و حرفه ها به حساب می آید . شگفت اینجاست که بعضی از سیاستمداران که خود سراپا در مسائل سیاسی غوطه ورند ، می پرسند: آیا می توان مسجد را به نظور اهداف سیاسی به کار گرفت ؟! هر گاه سیاست مطابق با اصول اسلام و در چارچوب احکام و ارزشهای اسلامی قرار گیرد ، در ذات خود نه قبیح است و نه مذموم. سیاست مردود ، عبارت است از سیاست (( ماکیاولی )) که شخص معتقد باشد به اینکه :هدف وسیله را توجیه می کند و نسبت به مسائل اخلاقی و ارزشهای دینی و قضایای حلال و حرام هیچ گونه تعهد و التزامی نداشته باشد ، اما سیاستی که مربوط به تدبیر و اداره امور عمومی مردم است و در راستای تحقق مصالح و دفع مفاسد و اقامه موازین قسط و عدالت در میان امت باشد ، همگام با دین در خط واحدی قرار دارد و برای ما مسلمانان چنین سیاستی جزئی از دین ماست ؛ زیرا اسلام عبارت است از عقیده ،عبادت،اخلاق، حکومت و نظامی که شامل تمام زندگی مسلمانان باشد .

رسالت مسجد همانگونه که اسلام صحیح و واقعی خواهان آن است ، نمی تواند از سیاست به آن مفهومی که بیان شد ، دور باشد. مسجرد برای امور مسلمانان و برای تمام آنچه که به خیر و صلاح دین و دنیای آنان می انجامد ، وضع شده است ودر این مرکز که مردم با حقایق اسلامی و واقعیات شریعت در تمام امور زندگی خود اعم از معنوی، فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و… آشنا می شوند .

بنابراین تعلیم و تعلم چنان مواردی ، از واجبات ضروری اسلام است که همان نصیحت و خیر خواهی است ،می باشد . و پیامبر گرامی (ص) تمام ذین را نصیحت قرار داده است آنجا که میفرماید :

((کمال دین نصیحت و خیر اندیشی است .گفتند برای ه کسی ؟فرمود :برای خدا و برای کتابش و رسولش و برای پیشوای مسلمانان و برای همه مسلمانان))

 تعلیم وتعلم اینگونه موارد در حقیقت همدیگر را به حق سفارش نمودن و همدیگر را به شکیبایی توصیه کردن است و قرآن کریم چنین توصیه هایی را شرط ذستگاری انسانها از زیان دنیا و قیامت قرار داده است .

((ΎóÇyèø۹$#ur ÇÊÈ   ¨bÎ) z`»|¡SM}$# ’Å"s۹ AŽô£äz ÇËÈ   žwÎ) tûïÏ%©!$# (#qãZtB#uä (#qè=ÏJtãur ÏM»ysÎ=»¢Á۹$# (#öq|¹#uqs?ur Èd,ysø۹$$Î/ (#öq|¹#uqs?ur Ύö۹¢Á۹$$Î/ ÇÌÈ   )) عصر

کپی آدرس کپی آدرس