فراخوانی اسلام به کسب و کار

فراخوانی اسلام به کسب و کار

نوشته:‌ عبدالخالق احسان

اسلام دین شامل و فراگیری است که تمام جوانب زندگی انسانی را احاطه کرده و به تمام نیازمندی های انسانی پاسخ در خور می دهد و در اسلام هدف اصلی زندگی عبادت خداوند و رسیدن به سعادت اخروی می باشد، بازهم به زندگی دنیوی بی توجه نبوده و دنیا را وسیله قرار داده و به کسب و کار که در زندگی اهمیت ویژه دارد، اهتمام نموده و انسان ها را تشویق نموده تا با کسب و کار از زندگی لذت برده و به آرامش خاطر و سعادتمندانه زندگی را سپری کند و از نعمت های ارزشمند خداوندی در دنیا بهره مند شود.

پیامبران الهی که بهترین مخلوقات خداوند اند و به منظور دعوت انسان ها به بندگی خداوند مبعوث گردیده اند، به کسب و کار مشغول بوده و برای امرار معاش شان کار می کردند به عنوان نمونه حضرت داوود آهنگری و حضرت زکریا نجاری می نمودند و تمام پیامبران چوپانی کردند. چنانچه رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند:‌» همه پیامبران گوسفند چرانی کرده اند، پرسیده شد شما نیز ای رسول خدا؟ فرمودند: بلی من در بدل مقداری پول گوسفند ها را می چراندم». وقتی پیامبران علیهم السلام که با خداوند ارتباط مستقیم داشتند، برای زندگی شان کار می کردند، پس ما را چه شده که به فعالیت نمی پردازیم و همیشه عقب مانده هستیم و می بینیم که آمار گداها و بیکاران هر زوز بالا می رود.

کار و تلاش در قرآن:

خداوند در قرآن کریم، روزی را فضل خویش بر شمرده و از انسانها خواسته فضل الهی را در روی زمین بطلبند و در طلب رزق و روزی تلاش نمایند.

روز جمعه و موقع خطبه و نماز جمعه تجارت و کسب و کار ممنوع شده و خداوند متعال دستور می دهد که بعد از ادای نماز جمعه به زمین پراکنده شوید و در طلب روزی به کار و کسب بپردازید. { فَإِذَا قُضِیَتِ الصَّلَاهُ فَانتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّهِ وَاذْکُرُوا اللَّهَ کَثِیراً لَّعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ ‏} جمعه (۱۰)  ‏آنگاه که نماز خوانده شد ، در زمین پراکنده گردید و به دنبال رزق و روزی خدا بروید و خدای را ( با دل و زبان ) بسیار یاد کنید ، تا این که رستگار شوید .‏

عراک بن مالک رضی الله عنه وقتی از نماز جمعه فارغ می شد به دروازه مسجد می ایستاد و این دعا را زمزمه می کرد ( پروردگارا! دعوتت را اجابت کرده و نماز را خواندم وسپس طبق دستورت به زمین پراکنده شدم، پس از فضل خویش برایم روزی بده تو بهترین روزی دهندگان هستی) ابن ابی حاتم.

ازین آیه قرآنی دانسته می شود که بر ماست تا بعد از ادای فرایض به کار زندگی پرداخته و دنیای خویش را سروسامان دهیم.

حضرت عبدالله بن عباس روایت می کند که: بازار عکاظ، مجنه و ذوالمجاز بازارهای دوران جاهلیت بود و مسلمانان تجارت را در ایام حج درین بازارها گناه تصور می کردند که این آیه قرآنی نازل شد.{لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُواْ فَضْلاً مِّن رَّبِّکُمْ} بقره (۱۹۸) ‏گناهی بر شما نیست این که از فضل پروردگار خود برخوردار شوید ( و در ایّام حجّ به کسب و تجارت بپردازید ).

می بینیم که در ایام حج، روزهای گریه و توبه و انابت نیز تجارت و کسب و کار برای حاجی مجاز است وثابت می سازد که کسب و کار حلال از نظر قرآن نه تنها جواز دارد بلکه لازمی نیز می باشد؛ چون بدون کسب و کار امرار معیشت نا ممکن می گردد و محال است که انسان گرسنه توان عبادت خداوند را داشته باشد و در راه دعوت به سوی خیر  و نیکی تپ و تلاش به خرج دهد.

اهمیت کسب و کار در احادیث:

احادیث پیامبر صلی الله علیه وسلم به حیث تفسیر کننده قرآن نیز به کسب و کار اهمیت داده است و رسول خدا می فرماید: ( ما اکل احد طعاماً قط خیراً من ان یاکل من عمل یده و  ان نبی الله داود علیه السلام کان یاکل من عمل یده)بخاری. هیچ کس غذایی بهتر از غذایی که از دسترنج خود بدست آورده باشد، نخورده است و همانا پیامبر خدا داوود علیه السلام از دسترنج خود نان می خورد. این حدیث نبوی بهترین غذا را برای ما معرفی کرده اند و آن اینکه از دسترنج خودمان باشد نه اینکه دست به دامان دیگران بوده و بار دوش جامعه باشیم.

و در حدیث دیگری می فرمایند: معامله گر و تاجر صادق و امین با پیامبران، صدیقین و شهداء محشور می شوند. ترمذی. همراهی با این انسان های گرامی نزد خداوند آرزوی همه ماست، پس چرا با معامله صادقانه مصاحبت ایشان را از آن خود نکنیم؟

یکی از راه های خدمت برای افراد تهیدست جامعه ایجاد شغل و کاریابی می باشد و رسول معظم اسلام درین زمینه برای ما بهترین الگوست. امام ترمذی روایت می کند که یک بار مردی از انصار که قدرت کار داشت ولی کاری نمی یافت از مجبوریت پیش پیامبر خدا دست به گدایی دراز کرد. آن حضرت که چنین ذلتی را برای امت شان روادار نبودند، به فکر کاری مشروع برای وی شدند، از وی پرسیدند! در خانه چه داری؟ گفت:‌هیچ، جز یک پارچه ی که بخشی از آن را به عنوان فرش و قسمت دیگرش را به حیث روانداز به کار می گیریم و ظرفی که از آن آب می نوشیم. پیامبر صلی الله علیه وسلم آن را خواسته و خطاب به یاران گفتند: چه کسی این را از من می خرد؟ مردی گفت:‌ من به یک درهم خریدارم. فرمودند: چه کسی بدان می افزاید؟ ( دو یا سه باراین سخن را تکرار کردند) مردی گفت: من آن را به دو درهم می خرم. آن حضرت آن را به وی دادند و دو درهم را گرفته و به آن انصاری داده و فرمودند: با یکی طعام خریداری نموده و به فامیلت بده و با دیگری تیشه ی خریده و نزد من بیاورد! وی دستور آن حضرت را به جا کرده، تیشه را حاضر کرد. آن حضرت با دستان مبارک خود آن را دسته کردند و بعد فرمودند: برو هیزم جمع آورده و به فروش برسان! ترا پانزده روز نبینم! وی رفت هیزم جمع کرد و نیمش را برای فامیل غذا و نیمش را لباس خریداری کرد. پیامبر صلی الله علیه وسلم برایش فرمودند: این برایت بهتر است از این که روز قیامت سوال ، پیشانی ترا داغدار کرده باشد و در آن حال حاضرشوی.

می بینیم که پیامبر صلی الله علیه وسلم چقدر به مسئله کاریابی اهمیت داده و به صورت خیلی دقیق و کارشناسانه آن صحابه را به کارش مشغول کرده و از گدایی و فقر نجاتش دادند که امروزه ما خیلی نیازمندیم که از سیره پیامبر صلی الله علیه وسلم درس گرفته و زندگی خویش را سروسامان دهیم و برای کاریابی دیگران مخلصانه تلاش نموده و جامعه خویش را از فقر برهانیم؛ چون فقر یکی از عوامل انحراف جوامع به خصوص جوانان می باشد و رسول معظم اسلام در دعای های مأثور صبح و شام از فقر به خداوند پناه می جستند و ما هم باید صبح و شام از فقر به خداوند پناه بجوئیم و برای نجات و دوری از فقر کمر همت ببندیم و نیز رسول خدا می فرمایند: ( کاد الفقر ان یکون کفراً ) فقر انسان را به کفر می کشاند.

از خداوند می خواهیم به ما همت عالی ارزانی فرماید تا با کار و تلاش دست یازیم و برای ترقی و پیشرفت کشور خویش بکوشیم تا زندگی سعادت مندانه ی نصیب مان گردد.