تربیت اسره ای نزد اخوان المسلمین

تربیت اسره ای نزد
اخوان المسلمین

ابراهیم ساعدی

اسره در جماعت اخوان
المسلمین خشت اول ساختار این نهضت است ؛چنان که حلقه مناسب -ترین راهکار برای
تربیت متکامل فرد می باشد از آن رو که تربیت تمام ابعاد شخصیت فرد را پوشش داده و
او را در ساختاری اسلامی منطبق با آموخته های و سنت می پروراند .

از این جهت حلقه در
تاریخ این جماعت از اهمیت بس شایانی برخوردار است تا آنجا که یکی از محوری ترین
اهرم های را تشکیل می داده که این جماعت با اتکا به آن قامت افراشته است .

در بحث تربیت حلقوی در
جماعت اخوان المسلمین عمدتاً با مواد آتی روبرو می شویم :

۱-تاریخ نظام حلقات در
جماعت اخوان

۲-اهداف عمومی و خصوصی
حلقات .

۳-ارکان حلقه .

۴-شروط حلقه .

۵-آداب و مسؤلیت های
حلقه .

۶-برنامه ی حلقه .

۷-وسایل و ابزارهای
تربیتی در حلقه .

۸-اداره ی حلقه .

۹-مدیر حلقه .

و قبل از آن که راجع
به نخستین ماده از این مواد بحث کنیم باید به طور فشرده تعریفی از حلقه ارائه داده
و مبنای شرعی آن را در اسلام باز گوییم .

تعریف
حلقه :

حلقه واحد اولیه  تربیتی است که بر مبنای تعهد آرمانی و ارزشی
میان چند عضو هوادار اخوان به وجود آمده و از آنها خانواده ی کوچک عقیدتی می سازد
.این خانواده بر اساس پیمان ارتباط فکری میان چند برادر یا چند خواهر تشکیل گردیده
و به آنها امکان داده تا در بعد تئوری و عملی به سوی ارزشهای متعالی اسلام حرکت
کنند .

حلقه سپر مستحکمی برای
هر یک از اعضای منتسب به آن بوده و حکم دز پولادینی را دارد که عضو با قرار گرفتن
در پناه آن از آسیب های فکری روانی و اجتماعی محفوظ و مسون می گردد و با سلامت و
قوت کامل در ابعاد روحی و جسمی به سوی هدف های متعالی خود در زندگی گام بر می دارد
.

حلقه بر سه رکن مبتنی
است .

۱-تعارف :یعنی شناخت
اعضاء نسبت به هم .

۲-تفاهم اعضاء نسبت به
همدیگر بر اساس اخوت اسلامی .

۳-همبستگی و همیاری
میان اعضاء.

دومین مرشد اخوان
مرحوم حسن الهضیبی در مورد نظام حلقات می گوید :

«نظام حلقه هدفی جز
برآوردن عملی معانی اسلام در میان اعضاء اخوان را دنبال نمی کند پس هر گاه ایشان
اسلام را در درون خود پیاده کردند در این هنگام انتظار وعده ی الهی به پیروزی بر
ایشان معنی دارد »

مرشد اول امام حسن
البناء «رح»در باره ی نظام اسره می گوید :

«این نظام
به یاری خدا برای ما تماماً مفید و سودمند است نظام حلقات چون تصفیه خانه ای برای
دعوت اسلامی است که برادران با اخلاص را به این جماعت تحویل می دهد و آنان را از
هر نظر پاکسازی می کند نظام حلقات به جماعت اخوان امکان می دهد تا به ساده ترین
روش به تمام اعضای خود دسترسی داشته و ایشان را به سوی ارزشهای برین رهبری نماید
.نظام حلقات ارتباط میان اخوان را از سطح سخن پردازی  به سطح عمل ارتقا می بخشد پس اخوان باید برای
موفقیت این نظام سخت تلاش نمایند .»

با آنچه گفتیم مهمترین
شاخص های نظام حلقات به نحو آتی آشکار می شود :

۱-نظام حلقات نظام
اسلامی ای است که اعضای اخوان را به سوی ارزشهای برتر رهنمون می گردد .

۲-این نظام روابط
اسلامی میان اعضاء به عالی ترین شکل آن نمایان می گرداند

۳-این نظام برادری
اسلامی میان اعضا را از سطح تئوری به میدان عملی گذر می دهد .

۴-این نظام به لحاظ
اتکا به جمع آوری حق العضویت ها بنیاد سرمایه ی مالی اخوان را نیز تشکیل می دهد .

۵-این نظام وسیله ی
است برای دسترسی آسان تشکیلات به اعضا

۶-پیوستن به این نظام
بر هر کسی که به جماعت اخوان وابسته است الزامی است .

۷-این نظام حکم عصب
حیاتی جماعت اخوان را در بعد تربیت فردی و سازمان مالی و اجتماعی دارا می باشد .

مشروعیت
نظام حلقات در اسلام :

نظام حلقات به معنی ای
شرعی که از آن سخن خواهیم گفت ابتکار جماعت اخوان نبوده بلکه عمق استراتژیک دعوت
اسلامی می باشد که مرحله ی دعوت «دار ارقم بن ابی 
الارقم » در مکه را تمثیل می کند .

اصالت شرعی حلقات را
می توانیم از خلال اهداف ارکان و آداب آن درک کنیم و قعاً ما در همه ی این ابعاد
اصول شرعی را که پشتیبان نظام حلقات است می توانیم بیابیم .

زیرا نخستین هدف حلقه
کار در جهت ساختن شخصیت اسلامی متکامل برای فرد 
و تربیه و بنای او بر طبق آداب و ارزشهای اسلامی است .

شکی نیست که مهمترین
پهلو های این شخصیت ابعاد عقیدتی ،عبادی ،اخلاقی و فرهنگی آن می باشد و این نظام
حلقات است که که چون کوره ای برای تبلور این ارزشها و پرورش آنها می باشد .

اگر تأمل کنیم به خوبی
در می یابیم که اسلام به ساختن همه ی این ابعاد دعوت نموده آنگاه که به سوی ایمان
،احسان ، عدالت ،امر به معروف و نهی از منکر و جهاد در راه خدا فرا می خواند و
اینها همه اصول مسلم شرعی هستند که قرآن و سنت در آیات و احادیث بسیاری مبانی آنها
را روشن ساخته اند .

پس نظام حلقات در واقع
ایجاد یک ساز وکال مناسب برای تحقق بخشیدن ذهنی و عینی به اصول اسلامی است و چون
این امر یک وسیله ی کار آمد در راه تحقق این مأمول است .بنا بر این از نظر شرعی
واجب می باشد به مفهوم قاعده ی «ما لم یتم الواجب الامابه فهو واجب –هر آنچه که
واجب –جز با آن تحقق نپذیرد خود واجب می باشد

تاریخ
نظام حلقات در جماعت اخوان :

تاریخ نظام حلقات در
نظام حلقات در جماعت اخوان با شرایط و تحولات سیاسی که این جماعت با آن روبرو بوده
است گره خورده است .

در اوایل اکتبر ۱۹۴۱م
امام بناء «رح»  اجتماعاتی را در شهر
دمنهور دایر نمود که در آن سیاست بریتانیا در قبال مصر و جهان اسلام را به باد
انتقاد گرفت و بعد از آن جماعت اخوان با چلنج های جدی از ناحیه ی حکومت دست نشانده
و نیروهای انگلیس که در بحبوحه جنگ جهانی دوم در حال اشغال دلتای نیل بو دند قرار
گرفت در این هنگام بود که امام بنا جزوه ای به نام «رساله النبی الا مین »نوشت و
در آن برنامه ای برای نظام حلقات تدوین نمود اهم بند های این برنامه قرار ذیل است
:

۱-توضیح و تبیین رسالت
رسول اکرم و توصیه به اخوان در به کار بستن دقیق آن .

۲-توضیح و تبیین
برنامه ی قرآن در اصلاح اجتماعی .

۳-ارائه ی راهکار عملی
برنامه ی قرآن در اصلاح اجتماعی

۴-تبیین نحوه یایجاد
دولت اسلامی

۵-تشریح اسباب ضعف و
فروپاشی دولت واحد اسلامی و تبدیل آن به دولت های کوچک

۶-تبیین چالشهای
اساسی  ای که امت اسلامی با آن روبرو بوده
است

۷-بیان آثار سوء تسلط
مادی گرای در کشور های اسلامی

۸-برنامه ی اخوان برای
رویاروی با شرایط حاکم بر کشور های اسلامی

۹-تبیین موضع اخوان در
قبال جریانهای سیاسی و نظامی معاصر

۱۰-تبیین مسؤلیت های
اخوان در حوزه ی ایمان و اخلاق و دعوت و غیره .

در این مرحله بود که
نظام حلقات در جماعت اخوان بنیان گذاشته شد امری که در واقع به معنای ساختن دقیق
این جماعت از داخل تلقی می شد

در خلال یک دوره کار
علمی آزمایشی نظام خلقات در گسترش دعوت اخوان توفیق چشمگیری داشت و به دنبال آن
قوائد اساسی نظام اسره بر اساس اصول ذیل استوار گردید :

۱-فهم درست دین با
اهداف و وسایل آن

۲-ایمان عمیق به دین و
و افتخار نمودن به وابستگی به آن

۳-تنظیم صفوف جماعت
اخوان و تقویت روابط در میان افراد آن

۴-تعاون و همیاری در
میان اعضا در هر امری که به اسلام خدمت می کند

۵-تعارف و شناخت کامل
در میان اعضا

۶-سفارش و توصیه ی
همدیگر به حق و خیر و شکیبای و و پایداری

۷-این که فرد باید بار
جمع را بر دوش گیرد و جمع بار فرد را

۸-اینکه جماعت و اعضا
و افراد آن بار دین را بر دوش گیرند

۹-این که ایمان در
میدان عمل مورد تطبیق قرار گیرد

۱۰-این اسلام در حوزه
ی عبادت معاملات و رفتار ها و اخلاق عملاً مورد تطبیق قرار گیرد

نظام حلقات تمام این
اصول را از ساخته ی تئوری به عرصه ی تطبیق در آورد و در ساختار داخلی جماعت علملاً
و عملاً آن را به کار گرفت .

منبع : مجله امت