تفاهم متقابل و ارتباط فعال؛ ضرورت گفتگوی رو

تفاهم متقابل و ارتباط
فعال؛ ضرورت گفتگوی رو در رو

گزارشی از دیدار اعضای
دفتر مرکزی جماعت دعوت و اصلاح اعضای شورای مرکزی سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی

پایگاه اطلاع رسانی
اصلاح: با هدف برقراری ارتباط کنشگر و ایجاد بستر تفاهم متقابل، تعدادی از اعضای
دفتر مرکزی جماعت دعوت و اصلاح در تهران با تنی چند از اعضای شورای مرکزی سازمان
مجاهدین انقلاب اسلامی به گفتگو نشستند.

در این دیدار که در
محل ساختمان مرکزی سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی برگزار شد، ابتدا یکی اعضای دفتر
مرکزی جماعت دعوت و اصلاح،در بیان تاریخچه‌ی کوتاهی از روند شکل‌گیری جماعت، اظهار
داشت: با توجه به مشکلاتی که اهل سنت ایران و کردها در دوران رژیم گذشته با آن دست
به گریبان بودند، همگام با خیزش عمومی ملت، در صحنه‌ی مبارزه با استبداد حضور
یافتند و در پیروزی انقلاب مردم ایران سهیم بودند.در همان روزها تعدادی از اعضا و
کادر اصلی جماعت با رهبران انقلاب و در صدر آنان رهبر فقید انقلاب دیدارهایی
داشتند و دغدغه‌های ویژه‌ی هموطنان اهل سنت را بازگو نمودند. متأسفانه روند قضایا
آن‌گونه که انتظار می‌رفت، پیش نرفت و مشکلاتی بین حکومتی که داعیه‌ی مذهبی داشت،
با هموطنان اهل سنت در مسایل قومی بدو انقلاب (که نوعا در مناطق سنی‌نشین کشور
موضوعیت داشت) پیش آمد و در جریان تدوین پیش‌نویس قانون اساسی و اصرار غیر منتظره‌ی
برخی آقایان مبنی بر ضرورت تأکید بر مذهب شیعه به‌عنوان مذهب رسمی کشور و نیز
مسأله‌ی ریاست جمهوری به اوج خود رسید و دغدغه‌ی حفظ هویت مذهبی جدی‌تر و عمیق‌تر
شد. فاصله گرفتن مرحوم علامه مفتی‌زاده از حکومت وبعدها حبس طولانی‌مدت ایشان و
نیز قتلهای زنجیره‌ای رهبران اهل سنت وضعیت را بغرنج‌تر نمود.

وی افزود: ما همواره
تلاش کرده‌ایم، مشکلات یادشده و عموما نوع نگاه بخشی از حاکمیت به اهل سنت، روند
حرکت جماعت را به سمت تندروی و افراطی‌گری سوق ندهد و با رویکرد اعتدالی در راستای
کاستن از تنش‌ها عمل کرده‌ایم.

او دینداری، توسعه و
آزادی را به‌عنوان دغدغه‌های‌ اصلی جماعت دعوت و اصلاح برشمرد و افزود: مشی و تفکر
جماعت اصلاحگرانه است و معتقدیم مدیریت اختلافات مذهبی موجود، معطوف به توسعه‌ی
فکری و اصلاح وضعیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشور است و تجربه‌ی کشورهای منطقه از
قبیل پاکستان، عراق و تا حدودی لبنان می‌تواند در این زمینه نگران‌کننده باشد.

او گفت: نوع نگاه
موجود به مقوله‌ی اقلیت‌ها مطلوب نیست و هم تشکل‌های اهل سنت و هم شیعه وهم حاکمیت
باید در تصحیح این نوع نگاه بکوشند و جماعت دعوت و اصلاح در این راستا آمادگی
همکاری لازم را دارد و تاکنون نیز در این راستا گام برداشته‌است و بر همین مبنا و
به‌منظور تعدیل نگاه‌های منفی و افراطی گفت وگو و برقراری تعامل مثبت با جریان‌ها
و احزاب‌ مختلف کشور را در دستورکار قرار داده‌است.

وی با ذکر این مطلب که
جماعت با حکومت تعامل دارد، افزود: جماعت کوشیده‌است با جریانات اسلامی اصلاح‌گرای
خارج از کشور نیز ارتباط فرهنگی و فکری داشته‌باشد و در برخی نهادهای مدنی بین‌المللی
نیز عضویت دارد که اتحادیه جهانی علمای مسلمان از جمله‌ی آن‌هاست و در آخرین نشست
این اتحادیه که سال گذشته در استانبول برگزار شد، با پیگیری‌هایی که به‌عمل آمد،
پانزده نفر از علما و شخصیت‌های اهل سنت ایران حضور یافتند. همچنین جماعت عضو هیأت
مؤسس اتحادیه‌ی NGOهای دنیای اسلام است و اکنون این اتحادیه از غالب مناطق جهان عضو گرفته و در
نشست‌های شورای اتحادیه که درکشورهای ترکیه، سودان و اندونزی برگزار شده‌است،
مسایل مبتلابه دنیای اسلام به ویژه در حوزه حقوق بشر مورد بررسی قرار گرفته‌اند که
مسأله‌ی دارفور در نشست خارطوم و مسأله‌ی آچه در نشست جاکارتا از برجستگی بیشتری
برخوردار بوده و در این موارد گفتگوهای انتقادی با نمایندگان دولتهای ذیربط نیز
صورت گرفته‌است.

او در ادامه سخنان خود
افزود: جماعت دعوت و اصلاح معتقد است که زیربنای هر فعالیت اجتماعی می‌بایست کار
فرهنگی باشد و در همین راستا هر نوع حرکت افراطی، رادیکال و خشونت آمیز را مغایر
با آموزه‌های دینی می‌داند. و رویکرد خود را اصلاحی و مبتنی بر اسلام رحمت قرار
داده است و در این حوزه از آیده‌های حسن البنا در مصر، مودودی در پاکستان و نیز
مجموعه‌ی بیداری اسلامی متأثر است.

جماعت اگر چه نسبت به
مسائل سیاسی بی تفاوت نبوده و در جریان انتخابات مجلس و ریاست جمهوری مواضع خاص
خود را داشته است، اما دغدغه اصلی جماعت دعوت و اصلاح در آشفته بازار فعلی، حفظ
هویت دینی و مذهبی و پاسداشت حقوق اولیه‌ی شهروندی است.

● سعی کرده‌ایم که
غبار تعصبات را از روی حقایق پاک کنیم

در ادامه این نشست یکی
دیگر از اعضای مرکزیت این تشکل دینی اهل سنت ضمن تاکید بر ضرورت تعامل مثبت با همه‌ی
جریانات اصلاح طلب از جمله سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران گفت: امروز بیش از
هر زمان دیگری همه ما به هم نشینی، هم اندیشی ، با هم گفتن و پرداختن به بحث فارغ
از شور و تب و تاب زمان‌های خاصی که تبلیغاتی بودن حرف‌ها از بارزترین انگیزه‌های
گویندگان است، نیازمندیم . البته تداوم این ارتباط، تعریف مکانیسم و تأسیس
سازوکارهایی که امکان گفتگو میان روشنفکران و فعالان سیاسی اجتماعی شیعه و سنی را
فراهم نماید نیز از اهمیت فراوانی برخوردار است. مخصوصاً با توجه به احساسات
مخدوشی که میان پیروان مذاهب مختلف در ایران و سایر نقاط جهان پدید آمده است، برای
تقویت روح برادری و تعمیق احساس تعلق خاطر به ایران این موضوع ضرورت بیشتری پیدا
کرده است.

به گفته‌ی وی اگرچه با
توجه به قومیتی بودن عمده مناطق حوزه فعالیت جماعت دعوت و اصلاح، مسایل قومی اهمیت
جدی دارند، اما دغدغه‌ی اصلی این تشکل، پیگیری مطالبات شهروندان اهل سنت در سطح
حقوق شهروندی یک ایرانی است، البته ما همواره تلاش کرده‌ایم که از هر نوع افراطی
گری و تقویت اندیشه‌های خشونت محور جلوگیری کنیم و سعی کرده‌ایم که غبار تعصبات را
از روی حقایق پاک کنیم و در تلطیف نگاه دو طرف ایفای نقش کنیم.

او افزود:جماعت دعوت
واصلاح معتقد است که تلاش‌های تبشیری برای تغییر اعتقاد پیروان مذاهب مختلف هیچ
گونه نتیجه مثبتی برای طرفین ندارد. به عنوان مثال ما فکر می‌کنیم اقدامات وسیع و
غیر قابل توجیهی که در ایران به نفع ایده‌های آقای «تیجانی» صورت می‌پذیرد، جای
تعجب است زیرا آن را مغایر با اصل وحدت ملی و انسجام اسلامی می‌دانیم و معتقدیم
هزینه‌های گزافی که صرف ترجمه، نشر و توزیع آثار ایشان می‌گردد، خیری برای گروه‌های
طرفدار ایشان و پروژه‌ای که در ذهن دارند نخواهد داشت.به‌رغم این اقدامات، جماعت و
شخص دبیرکل،استاد پیرانی، با استفاده از ظرفیت‌های ارتباطی اقلیمی و بین المللی
خود، همواره تلاش نموده‌اند، نگاه‌ها را متوجه تفاوت‌های اصولی که در بین دیدگاه‌های
مختلف شیعه‌ی موجود در کشور، از نیروهای ملی-مذهبی گرفته تا روشنفکران دینی و
مجموعه‌ی افراد و گروههای اصلاح‌طلب و تا ، در راستای تعدیل نگاه معترض موجود
نمایند و الحمدلله نتایجی هم حاصل شده‌است.به نظر ما توجه به مسائلی از این دست از
سوی روشنفکران شیعه و نهادها و سازمان‌هایی مانند مجاهدین انقلاب اسلامی ایران می‌تواند
بسیار مثمرثمر باشد. و حتی در شرایط فعلی یک ضرورت است ؛ زیرا در نتیجه بعضی
برخوردها و انعکاس بیرونی آنها، نگاه بخش میانه رو جریان بیداری اسلامی در خصوص
وضعیت اهل سنت ایران به سرعت در حال نزدیک شدن به نگاه منفی بخش تندرو و افراطی
دنیای عرب است. باید توجه داشت که بازسازی اعتماد از کف رفته و تعدیل این نگاه
منفی، جدای از تلاش‌های گروه‌هایی نظیر جماعت دعوت و اصلاح ، نیازمند روشنگری و
اقدام مناسب فعالان صحنه روشنفکری دینی، سیاست و اجتماع است که به باور ما در این
زمینه سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران می‌تواند نقش محوری داشته باشد.

● پاسخگویی اصلاح
طلبان به مطالبات اهل سنت و اقوام در صورت بازگشت به قدرت

دکتر محمد علی توفیقی
عضو سنی و کرد شورای سیاسی و مرکزی سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی با تشریح دیدگاه
و مواضع سازمان متبوع خود در مورد مسائل اهل سنت و اقوام، گفت: حزب ما نه به عنوان
یک تاکتیک انتخاباتی و مقطعی بلکه بله مثابه یک استراتژی بحث اقوام و مذاهب را در
دستور کار خود قرار داده است و تاثیر این موضوع را در حفظ یکپارچگی مملکت و تامین
آینده بهتر ایران به حدی مهم می‌داند که یک کمیسیون ویژه برای پیگیری امور اقوام و
مذاهب به صورت دائم در تشکیلات خود ایجاد نموده است تا با بررسی، مطالعه و زیر نظر
گرفتن شرایط موجود جامعه بتوانیم در همه حال مواضع درست و منطقی را در برخورد با
این مسئله حیاتی اتخاذ نمایم. همچنین سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران به عنوان
اولین حزب اصلاح طلب در بیانیه پایانی کنگره هشتم خود سند ضمیمه‌ای که حاوی
مهمترین مواضع و دیدگاه‌های این تشکل در خصوص مسائل و مشکلات مبتلا به اقوام و
مذاهب و برخی راهکارهای حل آن بود را منتشر کرد که در نوع خود بسیار ارزشمند بود.
البته در کنار آن به صورت مقطعی نیز در شرایط لازم نسبت به تضیع حقوق اقلیت‌ها
حساس بوده است. به عنوان مثال حزب ما تنها حزبی بود که در آغاز سال جدید بیانیه ای
تفصیلی در خصوص چگونگی ایجاد اتحاد ملی و انسجام اسلامی منتشر کرد و یا در مسئله
مسجد اهل سنت در تهران موضع گیری نمود و به محرومیت برادران اهل سنت از داشتن یک
مسجد اختصاصی در ام القرای جهان اسلام اعتراض نمود و آن را مغایر با اصول قانون
اساسی و روح اخوت و نافی برادری اسلام اعلام کرد.

به گفته دکتر توفیقی:
سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران چون مدیریت غلط مسائل اهل سنت و نحوه برخورد
با اقوام را در کشور از آسیب‌های جدی و تهدید بالقوه می‌داند با یک رویکرد
استراتژیک همواره خواستار برخورداری اهل سنت و اقوام از حقوق قانونی و انسانی بوده
و تبعیض و نابرابری‌های موجود را در این زمینه محکوم کرده و در جهت رفع آنها نیز
تلاش‌های عملی داشته است.

وی همچنین با بیان
محدودیت ها و فشارهای که به سازمان بخاطر چنین موضع گیری های از سوی برخی محافل
قدرت وارد می شود افزود: ما یک سازمان سیاسی با هدف دموکراتیزاسیون ایران و محدود
و پاسخگو کردن قدرت هستیم که در حال حاضر نیز خارج از دایره قدرت قرار گرفته‌ایم.
بنابراین افکار و راهکارهای ما از امکان کمتری برای بروز در جامعه وایجاد تحول در
اجتماع برخوردار است لذا در این مقطع انتظارات از سازمان باید متناسب با میزان اثر
گذاری آن در حاکمیت باشد البته ما از تحقق اهداف خود نا امید نبوده و در حال بستر
سازی اجتماعی هستیم و معتقدیم در صورتیکه بتوانیم اعتماد مردم را برای بازگشت به
قدرت سیاسی، که لازمه عمل کردن به شعارها و اجرایی کردن برنامه‌های هر حزبی است،
کسب نمائیم قادر خواهیم بود که به میزان زیادی به مطالبات اجتماعی، سیاسی و
اقتصادی اهل سنت و اقوام پاسخ شایسته دهیم .

وی در پایان یادآور
شد: برای این بسترسازی اجتماعی نیازمند برقراری گفتمان و داشتن دیالوگ با جریان‌های
سیاسی، اجتماعی، مدنی و مذهبی در سطح جامعه هستیم تا با هم افزایی نیروها و هم سو
کردن افکار بتوانیم اهداف اصلاحی خود را محقق نمائیم.

● طرح خواسته‌های اهل
سنت ذیل گفتمان اصلاحات

در ادامه این گفتگو
دکتر محسن آرمین عضو ارشد و با سابقه سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران گفت:

سازمان به لحاظ هویتی
از یک ویژگی دین برجسته برخوردار است و گذشته و ریشه‌های تفکر آن را باید در جریان
چپ مذهبی جستجو کرد. جریانی که با مولفه‌های روشنفکریش از بزرگانی نظیر مرحوم
شریعتی، مطهری و طالقانی بیشترین تاثیر را پذیرفته است البته باید به این نکته هم
اشاره داشت که این جریان از تحولات اندیشه دینی درجامعه روشنفکری اهل سنت خارج از
کشور نیز متاثر بوده است. سازمان بدلیل چنین پیشینه‌ای و همچنین تجاربی که در طول
زمان کسب کرده است و به نگاه دینی ما عمق‌ خاصی بخشیده است از مرزبندی مشخصی با
جریان‌های سکولار دینی برخوردار است.

او افزود: به نظر می‌رسد
همه آنهائی که دغدغه دینی دارند می‌بایست فارغ از نوع مذهب به رشد روافزون گرایشات
سکولار دینی که به دلیل عملکرد بد و غلط از زمینه‌های خوبی برای گسترش برخوردار
شده‌اند، توجه ویژه داشته باشند و حتی آن را در راس دغدغه‌های دینی و تئوریک خود
قرار دهند.

وی سپس سخنان خود را
اینگونه ادامه داد :فراز و فرود گفتمان‌های مختلف لزوماً بدلیل استحکام منطقی و انسجام
اندیشه‌های مولد آن نیست بلکه می‌تواندناشی از زمینه‌ها و بسترهای مساعد سیاسی و
اجتماعی باشد به همین دلیل چه بسا اگر می‌توانستیم یک الگو نمونه، کارآمد و موفق
از اندیشه حکومت دینی در کشور ارائه دهیم امروز تا این اندازه با رشد تفکر سکولار
دینی مواجه نبودیم. بدون شک این تهدید یکی از چالش‌های مهم تئوریک ماست که
متاسفانه در حال حاضر بدلیل تجربه عملی ناموفق جاری،در این مواجهه از موقعیت برتر
برخوردار نیستیم. امروز موقعیت سکولارها نسبت به ما مشابه دوران قبل از انقلاب است
که ما بدون تجربه حکومت اسلامی و تنها با استناد به دوران صدر اسلام از نظر گفتمان
از موقعیت برتری نسبت به مارکسیست ها برخوردار بودیم. باید اذعان کرد که برتری
موقعیت سکولارها حاصل کارنامه ناموفق و تصویر غلطی است که از اسلام اجتماعی و
حکومت دینی در اذهان بوجود آمده است .

آرمین در ادمه افزود :
با همه این تفاصیل من بر آیند کل حرکت جامعه را به سمت بی دینی نمی‌بینیم بلکه فکر
می کنم ما شاهد پیدایش یک فضای به شدت قطبی هستیم بگونه‌ای که از یکطرف با گرایشات
بسیار افراطی، رادیکال و تند مذهبی ظاهر گرا که فقط به در سطح ماندن دلخوش هستند،
مواجهیم و از طرف دیگر شاهد رشد تفکری هستیم که دین را فقط به عنوان یک رابطه
معنوی با خدا تعریف می‌کند. این فضا زمینه مناسبی برای رشد اندیشه سکولار دینی
فراهم کرده و اصل اندیشه دینی را با چالش‌ جدی مواجه کرده است. این چالش یکی از
دغدغه‌های اصلی سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران است و فکر می‌کنیم که در این
زمینه می‌بایست کار تئوریک زیادی صورت گیرد.

دکتر محسن آرمین در
بخش دیگری از سخنان خود گفت: سازمان ما بر این اعتقاد است که اگر بتوان در مسئله
اقوام و مذاهب، نظام و مسئولان را قانع کرد که در جهت به رسمیت شناختن هویت
فرهنگی- مذهبی، مشارکت سیاسی در سطح ملی، توسعه متوازن و همه جانبه و واگذاری هر
چه بیشتر اداره مناطق به قومیت‌ها گام‌هایی بردارد و این موضوعات را به عنوان
گفتمان منطقی و ضروری مطرح نماید به میزان به رسمیت شناخته شدن این گفتمان توسط
جامعه و حاکمیت حس همبستگی ملی و اتحاد افزایش پیدا خواهد کرد .

وی اضافه کرد: به نظر
ما قانون اساسی فعلی دارای ظرفیت‌های خوبی برای برآورده کردن مطالبات اهل سنت و
اقوام است. به عنوان نمونه با تقویت اختیارات شوراها و واگذاری امور به مناطق، به
میزان زیادی مشکلات کم خواهد شد.

آرمین در ادامه افزود:
یک نکته مهم و اساسی این است که مطالبات اقوام و مذاهب باید ذیل گفتمان اصلاحات
مطرح شود در غیر اینصورت جز تفرق و ناکامی نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت چون در کشور
ما به علت برخی تجارب تلخ و حرکت های خشونت طلبانه نسبت به طرح مطالبات مذهبی و
قومی حساسیت‌های مضاعفی وجود دارد بگونه‌ای که برخی از این مطالبات به صورت تابو
در آمده است. برای اثبات اثربخش بودن طرح گفتمان اقوام و مذاهب ذیل گفتمان اصلاحات
به عنوان نمونه می‌توان دو حرکت اهل سنت سیستان و بلوچستان و جریانات اول انقلاب
در کردستان را با هم مقایسه کرد.

جریان اول بدلیل حرکت
آرام، منطقی و تعامل مثبت با حاکمیت به صورت واقع بینانه و هوشیارانه توانسته‌ است
کیان اهل سنت را تا حدود زیادی حفظ نماید اما آنچه که در کردستان گذشت رویکردی
رادیکال و خشونت آمیز بود که عوارض آن هنوز هم گریبانگر کل کشور و خود کردها است.
به همین دلیل ما معتقدیم که گفتمان قومی و مذهبی می‌بایست ذیل گفتمان اصلاحات قرار
گیرد که لازمه آن پیگیری مطالبات در چارچوب استقلال و تمامیت ارضی کشور بگونه ای
مسالمت آمیز و همچنین تبادل فکری میان روشنفکران شیعه و سنی است که متاسفانه در
حال حاضر از سطح مطلوبی برخوردار نیست و فاقد توان لازم برای تقویت گفتمان اصلاح
طلبی است.

این عضو شورای مرکزی
سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی تاکید کرد : استمرار گفتمان روشنفکران شیعه و سنی در
شرایط غیر انتخاباتی و مخالفت و محکوم کردن افراطی‌گری مذهبی در هر دو طرف عواملی
هستند که می‌توانند در پیشبرد اندیشه اصلاحی بسیار موثر باشند. سازمان ما با چنین
نگاهی بدون توجه به هزینه‌های سنگینی که بابت موضع گیری هایش در این زمینه ها می‌پردازد،
یک رویکرد وحدت گرایانه واقعی را دنبال می‌کند و انتظار دارد که جریان‌های قومی و
مذهبی اهل سنت که معتقد به اصلاحات هستند نیز چنین رویکردی را برگزینند و با تقویت
گفتمان روشنفکری دینی و برقراری دیالوگ با روشنفکران شیعه و نفی خشونت و افراطی
گری زمینه‌های اصلاح وضع موجود را فراهم نمایند.

** اظهارات آقایان
دکتر توفیقی و دکتر آرمین عینا از شماره۲۹ نشریه‌ی “هاوار” نقل گردیده
است.

منبع : پایگاه اطلاع
رسانی اصلاح