جایگاه نماز در قرآن وکلام بزرگان
جایگاه نماز در قرآن وکلام بزرگان
نویسنده: واحد ترجمه و تدوین نوگرا
خداوند، کسانی را که تنبلی میکنند و نماز را ضایع می‌نمایند، مذمت نموده است.
چنانچه می‌فرماید:]إِنَّ الْمُنَافِقِینَ یُخَادِعُونَ اللَّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُوا إِلَى الصَّلاَهِ قَامُوا کُسَالَى یُرَاءُونَ النَّاسَ وَلاَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَلِیلاً[.[نساء:۱۴۲]
(همانا منافقان، خدا را فریب می دهند در حالی که خداوند، آنان را فریب می دهد. و هنگامی که برای نماز بر می‌خیزند با سستی و تنبلی، و برای نشان دادن مردم، نماز می‌خوانند. و خدا را فقط اندکی یاد میکنند).
از آنجا که نماز از اهمیت بسیار والایی برخوردار است، خداوند اعمال رستگاران را با نماز آغاز نموده و با نماز به پایان رسانیده است .
چنانکه می‌فرماید:]قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ (۱)الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاَتِهِمْ خَاشِعُونَ(۲)وَالَّذِینَ هُمْ عَنْ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ(۳)وَالَّذِینَ هُمْلِلزَّکَاهِ فَاعِلُونَ(۴)وَالَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ(۵)إِلاَّ عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ(۶)فَمَنْ ابْتَغَى وَرَاءَ ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمْ الْعَادُونَ(۷)وَالَّذِینَ هُمْ لأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ(۸) وَالَّذِینَ هُمْ عَلَى صَلَوَاتِهِمْ‌یُحَافِظُونَ[.[مؤمنون: ا ـ ۹]
(همانا مؤمنان، رستگار شدند. آن کسانی که در نمازشان، خشوع دارند، و از کارهای بیهوده، روی می‌گردانند، زکات اموالشان را می‌پردازند و شرمگاهایشان را حفاظت میکنند بجز همسران و کنیزان خود. که در این صورت، قابل سرزنش نیستند. و کسانی که غیر از این را دنبال کنند، آنان تجاوزکارند.ـ همچنین مؤمنان رستگارـ کسانی هستند که امانت دارند و به عهد و پیمان خود، وفا میکنند و از نمازهایشان محافظت میکنند).
نماز، اولین چیزی است که روز قیامت، بنده بخاطر آن محاسبه می شود و اگر نمازش، پذیرفته شود رستگار می‌گردد و اگر نمازش، پذیرفته نشود، ناکام می‌گردد و زیان می بیند.
قرآن می‌فرماید:
﴿ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَقْرَبُواْ الصَّلاَهَ وَأَنتُمْ سُکَارَى حَتَّىَ تَعْلَمُواْ مَا تَقُولُونَ وَلاَ جُنُباً إِلاَّ عَابِرِی سَبِیلٍ حَتَّىَ تَغْتَسِلُواْ﴾[النساء: ۴۳].
« ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! در حالی که مست هستید به نماز نایستید تا آن گاه که می‌دانید چه می‌گوئید ، و به نماز نایستید در حالی که جنب هستید تا آن گاه که غسل می‌کنید ، مگر این که مسافر باشید . ».
﴿وَقُومُوا لِلَّهِ قَانِتِینَ﴾ (البقره: ۲۳۸).
«و براى خداوند فروتنانه [به عبادت] بایستید».
قرآن کریم به سه چیز بسیار مهم و قابل تأمل در نماز، یعنی خشوع، محافظت و دوام اشاره فرموده است:
قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ.(مؤمنون: ۱-۲)
«مؤمنان رستگار شدند * آنها که در نمازشان خشوع دارند».
وَالَّذِینَ هُمْ عَلَى صَلَوَاتِهِمْ یُحَافِظُونَ (مؤمنون / ۹)
«و آنها که بر نمازهایشان مواظبت مىنمایند».
الَّذِینَ هُمْ عَلَى صَلَاتِهِمْ دَائِمُونَ (معارج / ۲۳)
«آنان که همواره بر نمازشان مداوم و پایدارند».
نماز هر نمازگزاری باید این سه ویژگی را داشته باشد.
﴿وَأَقِمِ الصَّلاهَ لِذِکْرِی﴾ (طـه: ۱۴)
«و بر پا کن نماز را براى یاد کردن من»
﴿إِنَّ الصَّلاهَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ﴾ (العنکبوت: ۴۵)
«یقیناً نماز از کارهاى زشت، و کارهاى ناپسند باز مىدارد».
﴿وَأَقِمِ الصَّلاهَ طَرَفَیِ النَّهَارِ وَزُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ﴾ (هود: ۱۱۴)
«و بر پا کن نماز را دو طرف روز و ساعتى چند از شب هر آئینه طاعات دور میکنند گناهان را».
قُلْ أَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْطِ وَأَقِیمُواْ وُجُوهَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَادْعُوهُ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ کَمَا بَدَأَکُمْ تَعُودُونَ .اعراف/۲۹
بگو : پروردگارم ( همگان را در هر زمان و مکانی ) به دادگری فرمان داده است ، و ( دستور او ) این ( است ) که در هر عبادتی رو به خدا کنید و از وی مخلصانه اطاعت نمائید و او را صادقانه بپرستید . خداوند همان گونه که شما را در آغاز آفریده است ، ( به همان سادگی پس از مرگ شما را زنده می‌کند و به سوی او ) برمی‌گردید .
وَأَنْ أَقِیمُواْ الصَّلاهَ وَاتَّقُوهُ وَهُوَ الَّذِیَ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ .انعام/۷۲
و ( از سوی خدا به ما دستور داده شده است ) این که نماز را به گونه شایسته بخوانید و از خدا بترسید و ( اوامر او را اجرا کنید ؛ چه ) او است که در پیشگاهش گردآورده می‌شوید ( و حساب و کتاب پس می‌دهید ) .
قُل لِّعِبَادِیَ الَّذِینَ آمَنُواْ یُقِیمُواْ الصَّلاَهَ وَیُنفِقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرّاً وَعَلانِیَهً مِّن قَبْلِ أَن یَأْتِیَ یَوْمٌ لاَّ بَیْعٌ فِیهِ وَلاَ خِلاَلٌ. ابرهیم/
«(ای محمد(ص) بگو به بندگان مؤمن من: باید نماز را بگونه شایسته بخوانند واز آنچه برایشان داده ام مقداری را در پنهان وآشکار ببخشند پیش از آنکه روزی فرا رسد که در آن معامله ودوستی نیست».
نماز رابطه مستقیم بین بنده و پروردگار اوست، نماز مناجات بین مخلوق وخالق می باشد. نماز لذت بخش دلها، نزدیکی و انس با رب العالمین است. نماز سبب نور در چهره و اصلاح در قلب می باشد. نماز قلبها را پاک نموده وگناهان را می زداید و انسان مؤمن را از گناهان کبیره و صغیره و اعمال زشت و حرام باز می دارد.
خداوند تبارک وتعالی می فرماید:
اتْلُ مَا أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاهَ إِنَّ الصَّلَاهَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنکَرِ وَلَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ . عنکبوت/۴۵
( ای پیغمبر ! ) بخوان آنچه را که از کتاب ( آسمانی قرآن ) به تو وحی شده است ، و نماز را چنان که باید برپای دار . مسلّماً نماز ( انسان را ) از گناهان بزرگ و از کارهای ناپسند ( در نظر شرع ) بازمی‌دارد ، و قطعاً ذکر خدا و یاد الله ( از هر چیز دیگری ) والاتر و بزرگتر است ، و خداوند می‌داند که شما چه کارهائی را انجام می‌دهید ( و سزا و جزایتان را خواهد داد ) .
أَلَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِن قَبْلُ فَطَالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَکَثِیرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ . حدید/۱۶
آیا وقت آن برای مؤمنان فرا نرسیده است که دلهایشان به هنگام یاد خدا ، و در برابر حق و حقیقتی که خدا فرو فرستاده است ، بلرزد و کرنش برد ؟ و آنان همچون کسانی نشوند که برای آنان قبلاً کتاب فرستاده شده است و سپس زمان طولانی بر آنان سپری گشته است ، و دلهایشان سخت شده است ، و بیشترشان فاسق و خارج ( از حدود دین خدا) گشته‌اند .
وَاسْجُدْ وَاقْتَرِبْالعلق/۱۹
«سجده کن و نزدیک شو»
یعنی به نماز خواندن خود ادامه بده در برابر آفریدگار خویش و بدین وسیله به پروردگارت نزدیک شو.
نماز از بزرگترین ارکان عملی اسلام است و اهمیت وجایگاه آن براساس آیاتی که بیان شد واضح است، اما مهمتر از آن خشوع و فروتنی در نماز است که از ضروریات و واجبات می باشد، زیرا که دشمن خدا، ابلیس، قسم خورده و عهد بسته که بنی‌آدم را گمراه کند و آنها را دچار فتنه و آشوب کند شاید که شیطان نتواند انسان مسلمان را از نماز خواندن باز دارد اما قطعا سعی خواهد کرد که اورا از نماز غافل گرداند.
ثُمَّ لآتِیَنَّهُم مِّن بَیْنِ أَیْدِیهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَیْمَانِهِمْ وَعَن شَمَآئِلِهِمْ وَلاَ تَجِدُ أَکْثَرَهُمْ شَاکِرِینَ .(اعراف / ۱۷)
«سپس از پیش رو و از پشت سر و از طرف راست و چپ و از هر جهت به سراغ ایشان می‌روم و گمراهشان می‌سازم».
شیطان از انواع وسائل و وسوسه‌ها استفاده می‌کند تا انسان را از نماز بازدارد و او را از لذت عبادت و اجر و ثواب محروم کند و بسیاری از مردم در این کار تسلیم وی شده‌اند، زیرا اولین چیزی که در عبادت از بین می‌رود خشوع است. در این عصر، که عصر آشوب و فتنه است، گفتار حذیفهt در این مورد صدق می‌کند که فرمودند: اولین چیزی که از دین شما از بین می‌رود خشوع، و آخرین چیزی که از بین می‌رود نماز است، و بسیاری از نمازگزاران هستند که خیری در آنها نیست و از نمازشان بهره‌ای نمی‌برند و ای بسا که داخل مسجد شوی و شخص فروتن و خاشعی را در آن نبینی.[۱]
عباده بن صامتt می گوید: شنیدم که رسول الله r فرمود: «خَمْسُ صَلَوَاتٍ کَتَبَهُنَّ اللَّهُ عَلَى الْعِبَادِ فَمَنْ جَاءَ بِهِنَّ لَمْ یُضَیِّعْ مِنْهُنَّ شَیْئًا اسْتِخْفَافًا بِحَقِّهِنَّ کَانَ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ عَهْدٌ أَنْ یُدْخِلَهُ الْجَنَّهَ».
«خداوند، پنج نماز بر بندگانش، فرض نموده است. هر کس، آنها را بدون استخفاف، ادا نماید و ضایع نگرداند، خداوند، عهد نموده است که او را وارد بهشت نماید».
عثمان می‌گوید: شنیدم که رسول الله r فرمود:«لا‌یَتَوَضَّأُ رَجُلٌ‌مُسْلِمٌ فَیُحْسِنُ الْوُضُوءَ فَیُصَلِّی صَلاهً إِلا‌غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا بَیْنَهُ‌وَبَیْنَ الصَّلاهِ الَّتِی تَلِیهَا».
«هر فرد مسلمانی که خوب وضو بگیرد و نمازی بخواند، خداوند، گناهانی را که از این نماز تا نماز بعدی، انجام می‌گیرد، می‌بخشد.
نماز، باعث کفاره گناهان گذشته می‌شود. عثمان بنعفانt می‌گوید: شنیدم که رسول الله r فرمود: «مَا مِنِ امْرِئٍ مُسْلِمٍ تَحْضُرُهُ صَلاهٌ مَکْتُوبَهٌ فَیُحْسِنُ وُضُوءَهَا وَخُشُوعَهَا وَرُکُوعَهَا إِلا کَانَتْ کَفَّارَهً لِمَا قَبْلَهَا مِنَ الذُّنُوبِ مَا لَمْ یُؤْتِ کَبِیرَهً وَذَلِکَ الدَّهْرَ کُلَّه».
«یعنی هر فرد مسلمانی که نماز فرضی را در یابد و برای آن، خوب وضو بگیرد و خشوع آنرا بخوبی رعایت کند و رکوعش را هم درست انجام دهد، این نماز، باعث کفاره گناهان گذشته‌اش می‌شود. البته بجز گناهان کبیره. (نیاز به توبه دارند) و تمام عمر اینگونه است.[۲]
