جهاد و تصحیح مفهوم آن، انواع جهاد
جهاد و تصحیح مفهوم آن، انواع جهاد
مؤلف: دکتر هانی أحمد فقیه / مترجم: میلاد لهونی فرد
فهم کوته نظرانه در مورد جهاد
بیشتر مردم چنان می پندارند که جهاد در اسلام به معنای جنگ مسلحانه در میدان جنگ است! این فهم نادرستی است، چراکه جهاد در اسلام اعم از قتال و غیر آن، انواع متعددی دارد و تنها در جنگ مسلحانه خلاصه نمی گردد. به عبارت دیگر درگیری و خون ریزی تنها نوع و یا برترین نوع جهاد نیست. جهاد در اصطلاح قرآن همان تلاش و کوششی است که در جهت غلبه بر موانع در هر عرصه ی زندگی انجام می شود، در هر شکلی که باشد. پس تلاش و صبر در میادین علم و تعلم نیز همان جهاد فی سبیل الله است.
در این مورد بخوانید: جهاد آگاهانه، مفهوم جهاد و شیوه صحیح جهاد کردن
کوشش و بردباری در آبادانی زمین، خدمت به ملت و توجه به مصالحشان همان جهاد فی سبیل الله است. مهربانی به هر انسان و حیوان و نبات و جماد همان جهاد فی سبیل الله است. احسان و نیکی به والدین و نزدیکان همان جهاد فی سبیل الله است. تقوی از خداوند، ترس از او و گام نهادن به سمت او همان جهاد فی سبیل الله است. مجاهدات انسان در برابر تمایلات و شهوات- بخصوص در سن جوانی- همان جهاد فی سبیل الله است. پایداری در نشر کلمه ی حق و دعوت به سوی الله با حکمت و پند و اندرز نیکو و مقابله با باطل و رساندن حق به صاحبش نیز جهاد فی سبیل الله و بلکه از بزرگترین انواع جهاد است، همان جهادی که قله ی بلند و سرافراز اسلام به شمار می آید. به همین جهت راغب اصفهانی جهاد را به سه نوع تقسیم کرد: مجاهدت با دشمن ظاهری و آشکار، مجاهدت با شیطان و مجاهدت با نفس، سپس می گوید: «و هر سه نوع در فرموده ی خداوند متعال وارد هستند که می فرماید:
«و جاهدوا فی الله حق جهاده » (حج: ۷۸)
«و در راه خدا، آنگونه جهاد و تلاش کنید که شایسته است.»
جنگ مسلحانه اساس اسلام نیست؛ اصل در اسلام آرامش و سلامتی است و برای انسان مسلمان آشتی و همزیستی مسالمت آمیز. که در حدیث صحیح آمده:
«درخواست روبه رو شدن با دشمن را نکنید و از خداوند طلب سلامتی کنید؛ اما چنانچه با آنها مقابله کردید، پس ثابت قدم و محکم باشید.» همان گونه که بعضی از تشریح کنندگان می گویند، در این حدیث نصیحتی است به امت اسلامی که شروع کننده جنگ نباشد. همانا جلوگیری از جنگ در شمار اقامه ی ارزش های دینشان است.
آیاتی بسیار در قرآن کریم بر این معنی تاکید می کند. از جمله این آیه:
«و قاتلوا فی سبیل الله الذین یقاتلونکم ولا تعتدوا إن الله لا یحب المعتدین (بقره: ۱۹۰)
«و در راه خدا بجنگید با کسانی که با شما می جنگند و تجاوز و تعدی نکنید زیرا خداوند تجاوزگران را دوست نمی دارد.»
این آیه ی مدنی دلیلی است بر نهی قاطعانه و غیر قابل نسخ از جنگ متجاوزانه، چرا که خداوند متعال متجاوزان را دوست ندارد. جمعی از علما مانند علامه رشید رضا در کتاب با ارزش الوحی المحمدی و سید السابق در کتاب فقه السنه به وضوح این نکته را بیان نمودند. هنگامی که در سیره ی رسول الله ، بیندیشیم که نمونه ی عملی اسلام است- می بینیم پیامبر اساس دعوت را بر حکمت و موعظه ی نیکو نهادند و هیچگاه به جنگ مسلحانه پناه نمی بردند مگر در شرایطی اضطراری، برای دفاع از مسلمانان و مقابله با تجاوز دشمنان به آنها. به عبارت دیگر جهاد در اسلام به کار نگهبان خانه شباهت نزدیکی دارد، زیرا نگهبان خانه به رهگذران حمله نمی کند، فقط به کسی هجوم می برد که قصد تعرض به خانه را داشته باشد یا به آن حمله کند.
در ان مورد بخوانید: مفهوم جهاد و قتال در اسلام و تفاوت این دو چیست؟
جهاد تبلیغی و دعوتی
بعضی از علما می گویند مسلحانه همچنین برای شکستن دیوارها و از بین بردن موانعی انجام میشود که از تبلیغ رسالت اسلام به همه ی مردم جلوگیری میکند. و این حکم در گذشته کاربرد داشته است که مسلمانان از رسانیدن آزادانه ی دعوت الهی به مردم منع می شدند، اما امروزه وضع بسیار تغییر کرده است، چراکه میتوان با وسایل ارتباط جمعی که حد و مرزی ندارند و روش های مسالمت آمیز دیگری بدون احتیاج به خون ریزی و گرفتن جان ها، به اسلام دعوت نمود.
جهاد سازندگی و اصلاح
بنده معتقدم از بزرگترین انواع جهاد که امروزه بر هر مسلمانی لازم است، اصلاح اوضاع پریشان داخلی جوامع اسلامی و روابط میان مسلمانان است. باید تمسخر، دشمنی، تفرقه و کینه توزی که باعث تحقیر مسلمانان در مقابل ملل دیگر می شود، ریشه کن شود. مسلمانان بایستی خود را از جهل، فقر، غرور، خرافات و تعصب رهایی بخشند، بایستی تلاش کنند تا امتی قدرتمند، متمدن و سازنده شوند.
————————
منبع: گام هایی در فهم همزیستی و نوگرایی / مؤلف: دکتر هانی أحمد فقیه / مترجم: میلاد لهونی فرد
