مراحل رشد و کمال در دنیا جهت رسیدن به سعادت با فرمول حرکت و اصلاح

مراحل رشد و کمال در دنیا جهت رسیدن به سعادت با فرمول حرکت و اصلاح

نویسنده: دکتر ژیلا مرادپور

غنا ⬅️ عفاف ⬅️ تقوا ⬅️ هدایت

خیلیها خواسته اند در این باب بنویسند و از آیات و احادیث ونظرات بسیاری مدد گرفته اند تا بتوانند برنامه درستی از مراحل کمال

را به تصویر کشند از فقها گرفته تا عرفا و فلاسفه و….

اما مطالعه خیلی از این مطالب نتوانست به اندازه یک حدیث مختصر اما پر بار پیامبر ( ص ) من را قانع کند و تصویر کاربردی شفافی برایم ارائه دهد.

وآن حدیث چنین است:

وعَن ابنِ مسْعُودٍ ( رض ) أَنَّ النَّبِیَّ ﷺ کَانَ یَقُولُ:

? اللَّهُمَّ إِنِی أَسْأَلُکَ الهُدَى، وَالتُّقَى، وَالعفَافَ، والغنَى. ? رواهُ مُسْلِمٌ

از ابن مسعود ( رض ) روایت است که پیامبر ( ص ) می فرمود: بارالها! از تو هدایت و تقوا و عفاف و غنا را خواستارم.

روایت از صحیح مسلم رحمه الله

در این مورد بخوانید: سی نکته برای آرامش در خانواده و خوشبختی همسر

حدیث دعایی بسیار پرباری است

که در آن پیامبر ( ص ) چهار مراحل رشد و کمال انسان را در قالب دعا ، از کاملترین تا میرسد به مرحله اول بیان داشته است که شامل:

۱. غنی ۲. عفاف ۳. تقی ۴. هدی می باشد.

چون مقصد مهمتر از همه است ودر قالب دعا هم مطرح شده ترتیبشان را براساس اهمیت بیان داشته است و معمولا در دعا انسان ترجیحا بالاترین و بهترینها را اول میخواهد واگر نشد به کمتر از آن قانع میشود به همین دلیل مراحل رشد در جمله دعایی حدیث بر اساس اسلوب دعا از مقصد شروع شده است.

آخرین مرحله که همان مقصد هم هست هدایت می باشد.

انسان مومن بایستی هدایت یابد تا به فلاح ورستگاری در هردو دنیا دست یابد.

راه رسیدن به هدایت ابتدا حصول غنا یا قناعت نفس است یعنی نفس به آنچه خدا مقدرش میکند قانع باشد و بی نیاز از چیزهای مقدر شده برای دیگران باشد. و این قناعت، منافاتی با تلاش برای کسبِ حلالِ بیشتر ندارد بلکه مراد از غنا اینست که به آن کسبهایی که رزقش میشود قانع باشد و بخاطر حرص به رزق دیگری دچارتعدی به مال و ناموس و… دیگران نگردد به همین خاطر غنا را بی نیازی معنا میکنند. نوعی بی نیازی آگاهانه نه از سر اشباع پاسخ به نیازها. پس غنا یک کنترلگر درونی است که فرد را از زیاده خواستن نابجا باز میدارد و علاوه بر آن در درونش نسبت به آنچه دارد راضی میکند و آرامش ناشی از رضا در او برقرار میشود..

وقتی غنا حاصل شد انسان در مرحله بعد درونش را از انگیزه گناه کنترل کرده در نتیجه به عفاف میرسد و عفاف ملکه خویشتن داری از کشش خواستن های دور ودراز است. عفاف حاصل نخواستنی است که در غنا شکل گرفت. انسان عفیف چون در درون به آنچه دارد قانع است و حریص به داشته دیگران نیست ، همه از او در امانند چون میدانند دنبال گرفتن و غصب حقشان نیست و همه از انسان و حیوان تا نباتات و جمادات در کنارش آرامش دارند.

وقتی عفاف حاصل شد فرد متقی میشود یعنی همان ملکه قناعت و نخواستن در عمل خود را نشان میدهد و بیرونش هم همانند درونش به زیبایی میرسد.

و تقوا از وقایه به معنای سپر جنگی گرفته شده است و در واقع تقوا، سپری آهنین در عملکرد انسان در برابر امیال و وساوس است که استحکام این سپر در انسانها متفاوت است هرکس غنا وعفافش بیشتر و اصیلتر باشد سپر تقوایش محکم تر و مرغوبتر و محافظ تر است.

تقوا کنترل بیرون در عمل است. انسان متقی دروغ نمی گوید، تهمت نمی زند، غیبت نمی کند، دچار زنا و قتل نمی شود، گیاهان و حیوانات را نمی آزارد، از اشیاء استفاده نابجا و اسراف گونه نمی کند و….

چون در درونش ملکه عفاف دارد که او را از خواستن اینها بی نیاز کرده و هرچه بی نیازتر باشد عفیف تر ومتقی تر میشود و با بالا بردن خلوص عفت و تقوا نهایتا به هدایت می رسد.

اهمیت این حدیث مختصر ولی نغز نه فقط من باب آموزش مسیر کمال و چگونگی دستیابی به هدایت است بلکه علاوه بر آن آسیب شناسی عدم طی مسیر کمال را هم به ما نشان میدهد زیرا به ما می فهماند که هر گاه خود را در مسیر هدایت نیافتیم به آسیب شناسی و تحلیل مراحل غنا و عفاف و تقوا در خود بپردازیم تا ایراد کارمان را بیابیم و ببینیم در کدام مرحله نیاز با بازنگری و بازسازیمان داریم و خود را در مسیر درست قرار داده و به سمت هدایت ادامه دهیم. پس ترتیب این مراحل هم راهنمای مسیر است هم راه برگشت به مسیر درست را نشان میدهد.

? پس همراهان گرامی این حدیث فرمول حرکت و اصلاح هر دو باهم را در اختیارمان قرار داده است سعی کنیم جهت مداومت بر آگاهی از خود در حرکت و اصلاح ، بر خواندن و تذکیر آگاهانه روزانه این دعا با تمرکز بر تطبیقش بر عملکردمان و سنجش خود بر اساس آن به عنوان ترازوی خود ارزیابی، مداومت داشته باشیم.

? خدایا به صفت رحمانیت و رحیمیتت قسمت میدهیم که ما را در طی مسیر هدایت یاری ده و لحظه ای ما را به خودمان وامگذار.

آمین برحمتک یا ارحم الراحمین

? ژیلا مرادپور . جمعه ۱۹ شهریور ۱۴۰۰

https://t.me/zhilamoradpur