سلفیه افکار و برنامه ها، امتیازات و معایب و گستره ی وجود در ایران
سلفیه افکار و برنامه ها، امتیازات و معایب و گستره ی وجود در ایران
نویسنده: دکتر عبدالظاهر سلطانی
الف_ نگاهی کوتاه به سلفیه:
سلفیه اصطلاحی معروف نزد پژوهش گران و اندیشمندان در سرزمین های اسلامی است، زیرا وجود افرادی با این نام، امری روشن دز بیش تر جوامع است. نام های دیگری مانند اهل حدیث، انصار سنت، غیر مقلدین و وهابیت برای شان به کار می رود. هر چند خود سلفیه این نام ها را قبول ندارند و حتی برخی از آنان هر گونه نامی را انکار کرده و خود را فقط مسلمان می دانندو می گویند ما آمده ایم تا اسامی بدعت را حذف کنیم، به هر حال در این کتاب سلفیه ی ایران طبق همان نام مشهور معرفی می شود:
” سلفیت دعوتی است که خواهان بازگشت به آموزه های سلف صالح می باشد. این گرایش رجوع عقیده ی اسلامی به سرچشمه های دلالتش را خواستار است و بر پاک سازی مفهوم توحید از انواع شرک پافشاری دارد به اشتباه به این نوع دیدگاه وهابیت نام گرفته است …
این مذهب نوین یا روشی بدعت آلود نسیت؛ که امتداد و نوسازی دعوت اصیل دینی است سلفیت آمده است تا شیوه ی سلف صالح و حرکت بر روش آنان را احیا کند”
می توان در تعریف افزود : آنان از مذهب معینی تقلید نمی کنند، چون پیرو دلیل از کتاب سنت و صحیح می باشند.
زیر سنای اندیشه های سلفی، متن گرایی است؛ یعنی بر این باورند که متون شرعی، روشن و شفاف هستند و نیازی به تأویل و توجیه ندارند. آنان با باطنی مخالف اند. در حالی که در مقابل، بسیاری از مذاهب و افکار در اسلام، بر پایه ی توجه به مفهوم و محتوا پدیدار گشته اند و از ظاهر متون دینی پا را فراتر گذاشته اند. ریشه این نوع تفکر در اسلام به دوران صحابه بر می گردد؛ آن جا که بر خی در همه ی امور تابع رسول الله (ص) بودند، حتی در آن چه در عرصه تکلیف نبود. همانند ابن عمر ( رض) که گاهی از اسب خود در همان مکانی که پیامبر (ص) پیش تر فرود آمده بود، پایین می شد و نماز می گزارد.
یا آثار رسول الله (ص) را پیگیر بود و هر جا که ایشان فرود آمده بود، فرود می آمد. چون پیامبر زیر درختی پایین آمده بود، ابن عمر ( بعدها) آب می آورد تا خشک نشود”
ماجرای ادای نماز عصر در بنی قریظه، بهترین دلیل بر این استکه گروهی از صحابه سخن رسول الله ( ص) را به ظاهرش فهمیده و برخی آن را محتوایی و مقصدی فهمیده اند. داستان های زیادی از صحابه و تابعین و دیگران در این باره روایت شده است.
باید توجه داشت که این نوع فهم و دیدگاه در اکثر گرایش ها و آیین ها یافت می شود. در مثال پیرامون کنفوسیوس در شرق آسیا نیز به دو گروه تقسیم شده اند: کسانی که ظاهر سخنانش را گرفته و تأویل معنای ظاهری آن را نادرست می دانند و بر عکس، شاگردانی هم دارد که کلامش را تحیلیل و تأویل می کنند. و در مجموع دو مذهب ظاهر گرا و مفهوم گرا دارند.
ب: گستره ی وجود:
سلفیه با این اوصاف و شاخص ها در بیش تر استان ها ی سنی نشین وجود دارند، هر چند میزان موجودیت و قدرت نفوذ گوناگون است؛ در استان های جنوبی و شرقی نسبت به دیگر جاها حضور پر رنگ تری دارند. پس از آن در استان های غربی و شمالی پیروانی را جذب کرده اند.پ
قوت و ضعف حضور و نفوذ همانند سایر افکار و گروه ها، دلایلی دارد:
- ورود اندیشه ی سلفی نخستین بار از کشورهای خلیج و همسایه با استان های جنوبی بوده است.
- سران و رهبران این نگرش در کشورهای عربی تحصیل کرده اند که افکار سلفی در آن ها فراوان است.
- ضعف زیر ساخت های مذهب گرایانه و مقلدانه، بر گرفته از ضعف فقهای مدار.
- نبودن تعصبات مذهبی و فقهی در مردم خصوصا” قشر جوان.
- تندروی علمای مقلد در مذاهب در تعامل با اندیشه ی سلفی و سخت گیری بر آنان، به خصوص در استان های شرقی و غربی،که نتیجه عکس داده و باعث شهرت سلفیه شده و گروهی از مردم به آنان گرایش پبدا کرده اند.
- وجود افراد فعال و جوانان مدافع فکر.
- اصالت اندیشه و آسانی آن در اجرا و دوری از شایبه و اتهام.
- شفافیت و هم نوایی با ظواهر متون.
در استان های بلوچستان و کردستان مدارس و … و مراکزی به نام سلفیه وجود دارد. همانند سراوان، چابهار، سنندج و… مدارس دینی در استان های چنوبی، گرچه به نام سلفیه مشهور شده اند، ولی در برنامه و اندیشه پیرو مذهب شافعی با اندکیگرایش های سلفی گرایانه می باشند. البته مدرسین و طلابی به صراحت مدعی سلفبت هستند.
امتیازات و معایب سلفیه:
سلفیه نیز همانند دیگر افکار و مذاهب از عیب و ایراد تهی نبوده است و در آن غوطه ور هم نشده است، همه ی فضایل و و امتیازات را دور نکرده است و از آن محروم نیز نشده است. در اشتباه و لغزش غرق نشده و از آن هم نجات نیافته است.
یاران سلفیه دلایلی دارند:
- اصالت اندیشه و پاکی آن از غبار های فکری بشر.
- پیروی از کتاب و سنت، یک دستور شرعی است.
- تقلید از نگاه شرعی و عرفی ناپسند است و ما به پیروی ازافراد مأمور نشده ایم.
- امروزه منکر اکبر همان شرک و بدعت است که باید نابود گردد.
- پیروی از کتاب و سنت صحیح، اختلافات امت را محو می گرداند، بر عکس مذهب که اختلاف زا هستند.
- و….
مخالفان هم دلایلی دارند:
- سخت گیری در مبارزه با منکرات.
- بی توجهی به منکرات بزرگ سیاسی و جهانی.
- غوطه وری در سنت های نبوی و غفلت از سنت های الهی.
- چنگ زدن به ظاهر متون و چشم پوشی از محتوا و درون مایهی آن.
- تکفیر بسیاری از مسلمانان به محض ارتکاب یک یا چند بدعت و خرافه.
- این نگرش، خودش یک مذهب جدید شده است و بر اختلافات افزوده است.
- و…
باید توجه داشت که سلفیه به دو شاخه ی تندرو و میانه رو تقسیم می شوند: کسانی هستند که د رانکار منکر و بدعت و شرک، سخت گیری کرده و به احادیث مبارزه با منکر به دست و زبان عمل می کنند. و افرادی نیز می باشندکه به سنت تدریج و عمل آرام باور دارند. پس نمی توان همه را زیر یک حکم کلی و فراگیر جای داد.
هرکسی کی پذیرد که تندروی سودی ندارد و با سیرت پیامبران و صحابه نامتناسب است.
باید توجه داشت که در اصل مراجعه به کتاب و سنت و نیز معیار و ملاک بودن این دو رکن رکین، کسی اختلاف ندارد، چون همه ی مسلمانان از هر طیف و مذهبی که باشندهمین باور را دارند. ولی میزان تطبیق، ظاهر گرا با مقصد گرا بودن فرد است که نتیجه را متفاوت می گرداند. همواره در تاریخ اسلام دانشمندانی به ظاهر متن شرعی نگریستند و به زمان، مکان، مقصد، محتوا، میزان دلالت لفظ و…. یا بی توجه بودند یا کم تر به این موارد نظر داشته اند، و بر عکس، کسانی آن قدر در این امور ژرف نگری کرده اند که نتایج و دستاورد فکری شان با دیگران کاملا” متفاوت شده است.
——————————
منبع: اهل سنت ایران فرصت ها و چالش ها / نویسنده: دکتر عبدالظاهر سلطانی / نشر آراس
