روش صحیح و علمی حفظ کردن

نویسنده: : سیدهادی حسامی

یادگیری زمانی صورت می گیرد که اطلاعات دریافتی از طریق حواس پنج گانه تمام مراحل حافظه را طی کند و وارد حافظه ی دراز مدت شود.

قبل از این که روش حفظ کردن را ارئه بدهیم بهتر است مطالب مختصری پیرامون حافظه بدانیم.

انواع حافظه:

۱٫       حافظه ی حسی

۲٫       حافظه ی کوتاه مدت

۳٫       حافظه دراز مدت

حافظه حسی

نخستین مرحله ی به یادسپاری اطلاعات است. در این حافظه نسخه ی دقیقی از اطلاعات ذخیره می شوند. گنجایش این حافظه بسیار زیاد است اما زمان ذخیره سازی اطلاعات ۱ تا۳ ثانیه می باشد. کلیه ی اطلاعات از طریق محرک های حسی(نور، صدا و…) وارد گیرنده ی حسی شده و بعد وارد حافظه ی حسی می شوند. وقتی محرکی وارد حافظه حسی می شود، اگر مورد توجه یا دقت قرار گیرد این اطلاعات وارد حافظه کوتاه مدت می گردد.

حافظه ی کوتاه مدت

این حافظه مطالب دریافتی از حافظه حسی را به مدت حداکثر ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در خود نگهداری می کند. گنجایش این حافظه -۲و+۷(۵تا۹) ماده یا قطعه ی اطلاعاتی می باشد. فایده ی مهم حافظه ی کوتاه مدت این است که به ما کمک می کند که اطلاعات را برای مدتی که به منظور درک معنی؛ حل مسئله یا تصمیم گیری لازم است در اختیار داشته باشیم. پس از رفع نیاز اطلاعات به سرعت محو می شوند. اطلاعات رسیده به این حافظه اگر تکرار و مرور شوند و با اطلاعاتی که قبلا” آموخته شده، مرتبط گردند به حافظه درازمدت انتقال می یابد.

حافظه ی دراز مدت

آخرین مرحله ی نظام یادگیری است. وقتی اطلاعات به این حافظه انتقال یابند یادگیری کامل می شود. اطلاعات به کمک سه فرآیند شناختی عمده به نام های تکرار یا مرور، بسط یا گسترش و سازماندهی به حافظه ی دراز مدت انتقال می یابند. این حافظه از سه جزء حافظه ی رویدادی، حافظه ی معنایی، حافظه ی روندی تشکیل شده است. این حافظه گنجایش نامحدودی دارد و اطلاعات تا آخر عمر در آن نگهداری می شود.

۱٫       حافظه ی رویدادی:کلیه اتفاقات و خاطرات در طول سه جزء حافظه ی درازمدت زندگی در این حافظه نگهداری و ثبت می شود.

۲٫       حافظه معنایی:کلیه مطالعات ما به صورت معانی در این حافظه نگهداری و ثبت می شود.

۳٫       حافظه روندی:موارد مربوط به چگونگی انجام امور فیزیکی و جسمانی در آن نگهداری می شود.

فرایند شناختی:

۱- تکرار و مرور۲- بسط یا گسترش۳- سازماندهی

تکرار یا مرور، باعث نگهداری مطالب در حافظه کوتاه مدت و انتقال آن به حافظه دراز مدت می شود.

بسط یا گسترش، فرایند تفکر درباره یک مطلب جدید است برای ربط دادن آن به اطلاعات قبلی فرد.

سازماندهی، ارتباط بین شباهت ها و تفاوت های مطالب و دسته بندی آن ها در حافظه دراز مدت را انجام می دهد.

علل عمده عدم یادگیری و به یاد نیاوردن مطالب:

۱٫      نبودن پیش نیازهای لازم

۲٫      نداشتن شرایط و امکانات مناسب

۳٫      به یاد نیاوردن مطالب یادگرفته شده در اثر نارسایی یا اشکال در فعالیت های سه گانه حافظه.

نبودن پیش نیازهای لازم:

۱٫       نداشتن هدف

۲٫       نداشتن انگیزه

۳٫       عدم دقت و توجه کافی

عدم دقت و توجه کافی:

۱٫       عوامل درونی(نبودن علاقه و انگیزه ی کافی)

۲٫       عوامل بیرونی(جالب نبودن محرک، وجود موانع، سرو صدا)

نداشتن شرایط و امکانات مناسب:

۱٫       ناکافی بودن رشد جسمانی – روانی یادگیرنده(ذهنی، عاطفی، اجتماعی، اخلاقی)

۲٫       نداشتن زمینه قبلی(معلومات پایه) برای یادگیری

۳٫       وجود نارسایی یا اشکال در حواس پنجگانه

۴٫       وجود مشکلات عاطفی- هیجانی(مسائل فردی، خانوادگی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و مسائل مربوط به آموزشگاه.

به یاد نیاوردن مطالب یادگرفته شده در اثر نارسایی یا اشکال در فعالیت های سه گانهی حافظه :

۱٫       رمزگردانی

۲٫       نگهداری

۳٫       فراخوانی

نکته های مربوط به یادگیری:

۱٫       مغز مطالب کلی را بهتر یاد می گیرد.

۲٫       دشوارترین بخش یادگیری شروع آن است.

۳٫       یادگیری رابطه ی مستقیم  به میزان علاقه، دقت و انگیزه و تمرین شما دارد.

۴٫       ۹۰% تمرین و تلاش و ۱۰% استعداد در یادگیری تأثیر دارد.

۵٫       مطالبی که هیچ ارتباطی با هم و با آموخته های قبلی ندارند پس از خواندن ۵۰%در ساعت اول، و ۶۵% پس از ۲۴ ساعت و ۸۰% در پایان یک ماه فراموش می شوند.

اکنون با توجه به مطالبی که در خصوص حافظه ارائه گردید شما دانش آموزان و دانشجویان عزیز می توانید برای حفظ کردن مطالب درسی خود از روش ذیل استفاده کنید.

این روش متناسب با اصول علمی و چگونگی عملکرد حافظه طراحی شده است و شما باید در مرحله ی بعد از معلم درس های همان روز را حفظ کنید و آن را به وقت دیگری موکول نکنید.

روش حفظ کردن

سه بار با دقت، به آرامی، به کندی، درونی شده، با تمام وجود، ماده یا قطعه ای که می خواهید حفظ کنید با چشم نگاه کنید و آن را بخوانید.

سپس دست خود را روی مطلب می گذارید یا سر خود را از روی کتاب بلند می کنید و سعی می کنید آن را از حفظ بخوانید اگر توانستید مطلب را از حفظ بگویید به قطع ی دیگر می روید و اگر نتوانستید مجددا”” مرحله ی اول را (سه بار خواندن) تکرار می کنید تا زمانی که بتوانید آن ماده را از حفظ بخوانید.

شما می توانید هر خط را یک ماده فرض کنید و اگر برای شما سخت بود هر خط را به دو قسمت تقسیم می کنید و هر بار نیم خط را حفظ می کنید و اگر باز هم برای شمازیاد به نظر رسید هر خط را به چهار قسمت تقسیم کنید و در این صورت هر ماده با قطعه یک چهارم خط است و مناسب ترین میزان هر ماده را نصف یک خط در نظر بگیرید.

پس، هر ماده را سه بار بسیار آرام و کند و یواش می خوانید به طوری که برای هر ماده ۳۰ ثانیه طول بکشد.

 ۳۰ ثانیه زمان بسیار طولانی است و همان طور که گفته شد برای اینکه ماده ای از حافظه ی کوتاه مدت وارد حافظه ی دراز مدت شود حدودا” ۳۰ ثانیه لازم دارد. این زمان را به طوری صرف می کنید که تمام اصول روان شناسی یادگیری را در آن به کار گرفته باشید.

پس تکرار پشت سر هم و با عجله که معمولا” اغلب دانش آموزان از آن استفاده می کنند نمی تواند روش صحیح و درستی باشد. کافی است که فقط سه بار مطلب را تکرار کنید ولی این سه بار باید ۳۰ ثانیه طول بکشد و پنچ ویژگی باید داشته باشد.

۱٫       با دقت:یعنی دانش آموز زمانی که مشغول حفظ کردن مطلبی است باید تمام حواس او به آن مطلب باشد و موارد مزاحم و غیر ضروری نباید در آن هنگام به ذهن دانش آموز خطور کند.

اگر می خواهید معنی دقت را به خوبی درک کنید حالت نخ کردن سوزن را به یاد بیاورید که چگونه آن فرد در حال آماده باش قرار می گیرد و حالت  دست ها و چشم ها و نوع هماهنگیبین دست و چشم را به خاطر بیاورید. شما هم باید در حالت بیداری و هوشیاری کامل، ابروها را جمع کنید و تا حدودی چشم ها را تنگ کنید و به نوعی پشت کتاب قرار بگیرید که بر روی آن مسلط باشید و حالت یک پزشک را داشته باشید که مشغول عمل جراحی بر روی قلب یک جوان است.

اگر با این حالت برای حفظ کردن خود را آماده کنید و سعی کنید به هیچ چیز دیگر فکر نکنید و عوامل درونی مؤثر را نیز داشته باشید، یعنی با انگیزه، با اراده، با روحیه و با اعتماد به نفس باشید می توانیم بگوییم که عامل دقت را رعایت کرده اید.

۲٫       یعنی دانش آموز زمانی که برای حفظ کردن اختصاص می دهد باید از آرامش کامل برخوردار باشد و هیچ گونه اضطراب و نگرانی نداشته باشد و بدون استرس و یأس و ناامیدی به فعالیت خود بپردازد و حالت بغض و عصبانیت نداشته باشد و به طور کلی باید در هنگام حفظ کردن احساس رضایت مندی داشته باشد و به نسبت خود و موفقیتش باورهای عالی داشته باشد. همه ی این موارد به دانش آموز کمک می کند که با خیال راحت تری به کارش بپردازد و از حافظه ی خود بهترین استفاده را ببرد.

۳٫       به کندی:

همان طور که گفته شد دانش آموز به قدری باید کند درس بخواند که سه بار هر ماده را در ۳۰ ثانیه بخواند و این مدت زمان خوبی است تا دانش آموز با درک و فهم بیشتری مطالب را بخواند و معنی و مفهوم مطالب را خوب درک کند و از هرگونه سراسیمگی، آشفتگی، عجله و تکرار بیهوده پیشگیری کند.

و در مرحله ی بعد ما کلا” به این زمان نیاز داریم تا مطالب را از حافظه ی کوتاه مدت به حافظه ی درازمدت انتقال بدهیم.

همین کند خوانی به مقدار قابل ملاحظه ای دقت را افزایش می دهد و از خستگی اندام های گفتاری جلوگیری می کند و دانش آموز به علت درس خواندن دچار سردرد نمی شود. همچنین می تواند به مدت طولانی هم مطالعه کند و به مرور زمان حافظه را تقویت می کند و منجر به بالا بردن کارایی حافظه می شود به طوری که بعد از دو هفته حفظ کردن با این روش کارایی حافظه را به میزان دو برابر افزایش می دهد.

۴٫       درونی شده:

درونی شده به این صورت است که دانش آموز باید بسیار شمرده مطالب را وارد درون خود بکند و نباید از طریق دهانی آن را به بیرون پرتاب کند. برای این که مطلب را درک کنید به نماز خواندن دو نفر دقت کنید

روش صحیح نماز خواندن

کسانی می توانند از نماز خواندن بهره ی لازم را ببرند که کلمات را شمرده و قابل فهم وارد درون خود بکنند و به اصطلاح با گوش دل یا با گوش جان، بشنوند. و آن را شمرده و با دقت بخوانند به طوری که خدای رحمان را در کنار خود احساس کند و حرکات نماز را باادب و تواضع خاصی انجام دهند که انگار خدا آن ها را می بیند و این نماز تأثیرگذاری بیشتری دارد و برای همین است که نمازگزاران واقعی در جامعه رفتاری متفاوت با دیگران دارند و این نماز آن ها را از همه ی زشتی ها دور می کند در حالی که کسانی که سریع و به گونه ای نماز می خوانند که کلمات را به بیرون از دهان خود پرتاب می کنند و این نماز روی قلب انسان تأثیر چندانی نمی گذارد و فقط رفع تکلیف است و برای همین در جامعه افراد نماز خوانی هستند که راحت دروغ می گویند و گران فروشی می کنند و به دیگران پرخاش می کنند و خلاصه نماز نتوانسته آن ها را از زشتی ها به دور کند چون نماز خواندن آن ها با روش غلطی انجام گرفته است.

فلسفه ی وجودی نماز

فلسفه ی وجودی نماز خواندن ایجاد اخلاق است. پس فرد نمازخوان باید بیشتر از همه مسائل اخلاقی را رعایت نماید.

خلق نیکو، رفتار زیبا ایجاد می کند. رفتار همان نحوه ی ارتباط ما با خودمان و اطرافیانمان است. همان نشست و برخاست هایست که در اجتماع، انجام می دهیم. و همان ارتباط گفتاری و کلامی است که با خانواده و همه ی کسانی  است که به نوعی در ارتباط هستیم.

پس اگر نماز توانست چنان تأثیری بگذارد که ما صدایمان را بر روی کسی بخصوص پدر و مادر بلند نکنیم و به دیگران فحش و ناسزا نگوییم نسبت به دیگران پرخاشگری نکنیم و بتوانیم عشق ورزی بکنیم و همه را دوست داشته باشیم، می توانیم بگوییم که نماز را درست خوانده ایم.

چرا نماز تأثیر چندانی بر شخصیت، رفتار و اخلاق نماز گذار ندارد؟

شما حساب کنید مسلمانی که روزی پنج نوبت و در هفده رکعت و حدود بیست سال نماز خواندن، اکنون باید چگونه اخلاقی داشته باشد و در جامعه، چگونه رفتاری انجام دهد. نمی دانم که شما چنین کسانی را بشناسید یا نه؟ ولی من می شناسم که بیست سال است که همان اخلاق و رفتار همیشگی را دارد و خوب یا بد، تغییری نکرده است. ولی می دانم که نماز را با روش درونی شده نمی خواند.

به نظر شما، این فرد نماز هم نمی خواند، چیزی تغییر می کرد؟ یا به جای نماز یک آواز محلی می خواند چه فرقی میکرد؟

اگر شما از ترس خدا نمی توانید جواب بدهید من به شما می گویم خواندن و نخواندن این نماز هیچ فرقی به حال دنیا و آخرتش ندارد. چون نماز را سریع و برای رفع تکلیف و بدون توجه و همانطور که در طول روز صحبت می کند به همان شیوه می خواند.

این شخص، اگر در نمازش هیچی نمی خواند ولی احساسش به نسبت طرف مقابلش به اندازه ی یک شخصیت بزرگ مملکتی هم نه، به اندازه ی کارمند اداره ای که کارش زیر دست او گیر کرده است، بود و ادب و تواضعش به اندازه ی ایستادنش جلو میز آقا بود مطمئن باشید اهداف نماز تحقق پیدا می کرد.

چون این را بدانید که خدا با حس وحال ما کار دارد نه به قیل و قال ما.

شما نیز سعی بکنید برای این که معنی واقعی درس را بفهمید و مطالب روی شخصیت شما کارایی داشته باشد آن گونه حفظ بکنید که دقت و توجه خود را معطوف به درون خود بکنید و از راه دل درس بخوانید تا بر قلب شما اثر لازم را بگذارد. همین کار به شما کمک می کند که مطالب را سریع تر حفظ بکنید و دقت شما را افزایش می دهد و همین روش به شما کمک می کند تا از درس خواندن لذت روحی ببرید و اگر به مدت طولانی به روش درونی شده مطالعه بکنید به نسبت دیگران از سواد بالاتری برخوردار خواهید شد و می توانید از دانش و علم خود در جامعه و زندگی شخصی خود استفاده کنید.

و همین درونی کردن مطالب، می تواند از شما یک شخصیت آرام، متفکر و صبور بسازد و میزان دقت و توجه شما را به میزان قابل ملاحظه ای افزایش دهد و مطمئن باشید تأثیر رفتاری آن خیلی بیشتر از نماز خواندن اکثر افراد جامعه است.

جالب این است با این نوع نماز خواندن منتی هم سر خدا می گذاریم که هر چه در بین آسمان و زمین است بی وقفه در حال تسبیح کردن و ذکر کردن نام مبارک اوست و این انسان در ۲۴ ساحت حدود نیم ساعت به عبادت می پردازد، آن هم خودش هم متوجه نیست که چه می گوید؟ و برای که می گوید؟ و به چه دلیل می گوید؟ و چه بسیار وقت هایی که در هنگام نماز خواندن با بلند گفتن کلمات نماز خواسته شده که افراد خانواده مطلبی را متوجه شوند و دستوری داده شده که آنها کاری را انجام دهند و ادامه این داستان، احتکار، گران فروشی، سوگندهای دروغ، شهادت های کذب، ربا و هزاران رفتار غیر معمول و غیر انسانی که همیشه سوال مدرسه ای معروف را به دنبال داشته که اگر اسلام و مسلمانی یک ارزش است و این ها از خدا می ترسند چرا این اعمال را انجام می دهند و همان جواب معروف معلم دینی که اسلام به ذات خود ندارد عیبی و اگر عیبی هست از مسلمانی ماست.

دقیقا” داستان بی سوادی دیپلمه ها و لیسانس های ما هم همین گونه است. مطالب کتاب ها و پیام های تربیتی و روحی- روانی و آموزش های معلم خود را به همین گونه عمل می کنیم یعنی مطالب را درونی شده نمی خوانیم و به آن توجه نمی کنیم.

یعنی آن را وارد ضمیر ناخودآگاه خود نمی کنیم و مرتب از آنها در ادبیات اخلاقی و رفتاری خود استفاده نمی کنیم.

۵٫      با تمام وجود:

یعنی به هنگام حفظ کردن از تمام انرژی بدن خود استفاده کنید و همه ی اعضاء بدن را در این امر دخیل کنید . برای این که بتوانید از همه ی سلول های بدن خود استفاده کنید باید به صورت گارد گرفته شده و مسلط روی کتاب قرار بگیرید.

اگر به هر دلیلی روی کتاب به صورت شل و سست قرار بگیرید و اعضاء بدن خود را دخیل ندهید و به اصطلاح سایر اعضاء بدن خوابیده باشد و فقط گوشه ای از چشمان شما باز باشد و یا به حالت خوابیده و درازکش درس بخوانید شما نمی توانید کارایی چندانی داشته باشید و زود به حالت خواب گرفتگی می رسید و انرژی لازم برای مطالعه را نخواهید داشت و خیلی زود خسته می شوید و مانند نگاه کردن یک جسد بی روح فقط کتاب را نگاه می کنید.

شما یک کشتی گیر را بر روی تشک کشتی در نظر بگیرید که وقتی روبه روی حریف خود قرار می گیردبه صورت گارد گرفتن می ایستد و چشمان او و همه ی اعضاء بدن او در حرکت است و تحت الامر مغز قرار دارد تا مغز هر فرمانی را صادر کرد اعضاء بدن او بتوانند دستور او را اجرا کنند. اگر همان کشتی گیر بی حال و سست روی تشک قرار بگیرد و مسلط و گارد نداشته باشد در اولین حرکت حریف پای خود را در دستان او می بیند و در کمترین ثانیه امتیاز از دست می دهد.

یا ضربه ی مشت یک رزمی کار را در نظر بگیرید که برای این ضربه از تمام بدن خود استفاده می کند و ضربه ی او بسیار متفاوت با وقتی است که ایستاده و برای ضربه زدن فقط از دست خود استفاده می کند و بقیه ی اعضاء بدن او بی تحرک بایستد.

حفظ کردن هم به همان اندازه که آن ها از انرژی سایر اعضا استفاده می کنند نیاز دارد. این کار باعث می شود که در دانش آموز خود هوشیاری ایجاد شود و پر انرژی برای حفظ کردن ظاهر شود و به میزان قابل ملاحظه ای کارایی او را افزایش دهد.

بسیار دیده شده است که فقط دلیل شکایت دانش آموزان از حافظه ی خود به علت عدم درست قرار گرفتن پشت کتاب است. دانش آموز هر چقدر بیشتر از انرژی بدن خود استفاده کند به همان اندازه دقت و توانایی او افزایش پیدا می کند و انگیزه ی او برای درس خواندن بالاتر می رود و از مطالعه ی خود لذت بیشتری می برد. تمرکز حواس او بیشتر می شود.

و اجرای همین روش خود باعث تقویت حافظه می شود و دانش آموزی که بتواند فقط دو هفته با این روش حفظ بکند به صورت چشمگیری حافظه ی او کارایی بیشتری پیدا خواهد کرد.

در این روش حتما” دقت بفرمایید که وقتی هر ماده را سه بار می خوانید باید هر سه بار را دقیقا” با چشم نگاه کنید و به صورتی بخوانید که سه بار را در ۳۰ ثانیه به اتمام برسانید.

اگر دقت کنید مشاهده می کنید که باید کلمات را به کندی بخوانید پس همزمان با خواندن آن را با دقت نگاه کنید و نگاه کردن هم باید به کندی خواندن باشد این امر کمک می کند تا دانش آموز زمان بیشتری را به نگاه کردن اختصاص دهد و همین باعث می شود تا تصویر کلمات در ذهن نقش ببندد.

مقالات دیگر را هم بخوانید:

روش صحیح و علمی حفظ کردن

چگونه قدرت یادگیری و سرعت مطالعه رو بهتر و عمیق تر کنیم ؟

چگونه مطالعه کنیم و درس بخوانیم ؟ روش ها و فنون مطالعه و درس خواندن

روش صحیح و علمی حفظ کردن

مطالعه صحیح ، چگونه هوشمندانه تر درس بخوانیم و مطالعه کنیم ؟

_____________________________
منبع: موفقیت تحصیلی و کنکور / مؤلف: سیدهادی حسامی