نکاتی اساسی و علمی در تربیت فرزندان

نکاتی اساسی و علمی در تربیت فرزندان

نویسنده :  عزیز صادقی

 نکاتی اساسی و علمی در تربیت فرزنداناساسی ترین نکته ای که ما باید بدانیم این است که فرزند ما دارای رشد و تکامل مرحله ای می باشد و هر مرحله از رشد وی دارای ویژگیها و خصائص ،حرکتی عاطفی و اجتماعی خاص خود می باشد . لذا والدین باید از این ویژگیها آگاهی کامل داشته باشند تا بتوانند از فرزند خود انتظارات و خواسته های منطقی ودر حد توان خود داشته باشند و در هر مرحله آموزشهای خاص همان مرحله را به فرزند دنبال کنند و فرزند خود را برای گذر موفقیت آمیز و پشت سر گذاشتن آن مرحله و ورود مفید و موفقیت آمیز به مرحله ی بعد آماده کنند پس آنچه برای شما اهمیت دارد نزدیک شدن به دنیای فرزند خود و شناخت ویژگیهای اوست نه نزدیک کردن دنیای او به معیارها و چهارچوب ها ی قرار دادی دنیای خودتان نکته ی دیگری که در این زمینه لازم است والدین بدانند این است که در هر مرحله از رشد و تکامل فرزند شما یک عده رفتارهای نامطلوب خاص از کودک سر می زند که برای آن مرحله کاملاًعادی به شمار می روند و به تدریج که کودک بزرگ می شود آن رفتارها نیز از بین می روند .

۱) بدیهی است که والدین ناآگاه به این تغییرات رفتاری طبیعی ممکن است نتوانند فرزند خود را تحمل کنند و به او برچسپ های از قبیل ناسازگار ،غیر طبیعی ،بی ادب و بی دقت و لوس و خشن و…بزنند .پس حتماً در این باره مطالعه کنید و (رفتارهای طبیعی )هر مرحله از رشد فرزندان خود را بدانید تا درست و معقولانه با وی برخورد کنید.

۲) والدین باید متوجه باشند که فرزند ایشان فقط از لحاظ نوع با سایر انسانها و حتی با خود او و خواهر و برادر انش یکی است بلکه از لحاظ شخصیتی ،تواناییها و استعداد ها و روحیات و عواطف و…یک شخص کاملاًمتفاوت و منحصر به فرد می باشد پس باید وی را با دیگران مقایسه نکنید .
از فرزند خود در حد توانای او انتظار داشته با شند رفتار و برخورد و نحوه ی آموزش خود را با شخصیت هر کدام از فرزندانشان سازگار کنند –تشویق و تنبیه هر فرزندی را با شخصیت وی تطبیق بدهند و در کل در برخورد با ایشان دارای انعطاف و سازگاری منطقی باشند .

۳) یکی دیگر از نکته های مهمی که باید والدین توجه داشته باشند آگاهی از عوامل اساسی و مهم در رشد و تکامل فرزندان می باشد عوامل وراثت می باشند که معمولاًدر بحث از وراثت زیستی اصطلاح (فطری ) را به کار می برند .

این وراثت چگونه در درون فرد عمل می کند هنوز ناشناخته است اما باید بپذیریم انچه فرد از والدین خود به ارث می برد در طول عمرش با او همراه است و او را برای زندگی آماده می کند و بر می انگیزد البته فرزند همه ی خصایص ارزشی را مستقیماًاز والدین دریافت نمی کند بلکه نصف آنها را مستقیماً از والدین و یک چهارم را از پدر بزرگ و مادر بزرگ و یک هشتم را از اجداد دسته دوم و به همین ترتیب از اجداد دورش می گیرد .
به طور خلاصه می توان گفت فرزندان شما یک ساخت بدنی از شما و اجدادتان به ارث می برند که برای عملکرد یا کنش در شیوه های خاص آمادگی قبلی دارد حال ممکن است این پرسش مطرح شود که چه چیزی ارزش نیست ؟
در پاسخ می توان گفت که رفتار انسان نتیجه ی مستقیم وراثت نیست بلکه بیشتر تابع یادگیری و عوامل محیطی (محیط درونی ،محیط طبیعی و محیط اجتماعی یا خارجی )است بنا بر این بسیار تغییر پذیر است مثلاً کودک شما خصایص اخلاقی را به ارث از شما نمی گیرد لاکن زمینه ی لازم برای یادگیری آنها و بهره مندی از آنها در او ارزش است یعنی وجود دارد ولی این یادگیری و آموزش است که حرف نهای را می زند پس سعی کنید فرزندان خود را بشناسید و برای یادگیری و آموزش صحیح آنها برنامه ریزی کنید

۴) خانواده و مادر :
همه ی ما می دانیم که اولین نهاد اجتماعی و مکانی که کودک پس از تولد زندگی خود را در آن آغاز می کند کانون خانواده و آغوش مادرش می باشد لذا شاید اغراق نباشد اگر بگوییم بعد از وراثت ،خانواده نخستین عامل مؤثر و شکل دهنده ی رفتار فرزندان ما است کودک در تمام طول زندگی خود غالباً همانی خواهد بود که خانواده اش خواسته اند ،زیرا پیدایش و گسترش بیشتر عادات ،نظرها و گرایشهای کودک از خانه و خانواده آغاز می شود او از خانواده اش یاد می گیرد که به چه زبانی و چگونه سخن بگوید و چه نوع لباس و چگونه بپوشد چگونه با مردم ارتباط برقرار کند و چگونه آدمی باشد و…
خانه جای است که کودک یاد می گیرد چگونه زندگی کند و از زندگی لذت ببرد .

در میان اعضای خانواده مادر نخستین شخصی است که با کودک نتنها در دوران جنینی حتی پس از تولد رابطه ی مستقیم جسمی و زیستی دارد که به تدریج به روابط درونی و روانی منجر می گردد .مادر اولین فردی است که نیازهای زیستی و فیزیولوژیک کودک را ارضا می کند و برای سلامت و رشد و تکامل طبیعی تلاشی خستگی ناپذیر می کند از میان انواع متعدد روابط انسانی مؤثر در رشد و تکامل کودک شخصیت مادر اهمیت اساسی دارد و چگونگی نگرشها و گرایشهای مادر نسبت به امر آبستنی یا بچه دار شدن ،همسر سایر اعضای خانواده همچنین نسبت به زندگی اجتماعی نقش خود به عنوان مادر مهمتر از همه گرایش و نظر او نسبت به فرزندش و درک نیاز وی به محبت خاص مادری پذیرش و کنترل کودک بسیار اساسی است زیرا مستقیماً روی کودک اثر می گذارد و غالباً در طول حیاتش با او همراه است .

بچه ی محروم از مهر مادر غالباً خصایصی از این گونه نشان می دهد .کندی در تکلم ،کاهش بهره ی هوش ،کمی فعالیت ،تعویق رشد و نمو بدنی ،اختلال عاطفی ،پرخاشگری و اختلال حواس و پدر و مادر ناشایسته بار آمدن .نباید از این اصل روانشناختی و تربیتی مهم غافل باشیم که کودک نخستین درس محبت یا نفرت را از خانواده مخصوصاً مادرش یاد می گیرد فرزندان ما در خانواده حس دلسوزی ،مهربانی و مسؤلیت پذیری و عواطف انسانی و روحیات اجتماعی را می آموزند و خانواده ای که از این امور بی بهره باشند هرگز نمی توانند فرزدانی سالم ،مسؤلیت پذیر و مهربان به اجتماع تحویل دهند .

استاد فرزانه و اندیشمند محمد غزالی می فرماید:
« فروپاشی و اضمحلالی که در قرون اخیر بیانگر ما گردیده است به عوامل علمی ،اقتصادی و سیاسی بسیاری بر می گردد اما فقدان تربیت صحیح و اخلاق مستحکم معلول ناکارامدی فوق العاده شیوه های تربیتی است که اولین آنها مادران پوچ و خرافی و محیط بسته و بی محتوای خانه و خانواده است .
تربیت بالنده و صحیح اولین پیش شرط پیروزی هر ملتی می باشد .خانواده نیز اولین مدرسه برای چنین تربیتی به شمار می آید و چنان چه زنان و مادران از رشد عقلی علمی و معنوی بی بهره باشند این تربیت مطلوب چگونه تحقق خواهد یافت ؟ »
چه زیبا است سخن حافظ ابراهیم که می گوید :
مادر مدرسه ای است که چون آن را بسازی ملتی نیک نژاد ساخته اید !
پس ای دلسوزانی که در مورد فرزندان خود و ملت و قوم خود احساس مسؤلیت می کنید خانواده و مادران امروز و فردای خود را در یابید !!!

۵) نکته آخر اینکه یادتان باشد که تربیت کامل یعنی تربیت با برنامه و انجام این کار بر کنش نه واکنش ، دانش نه شانس ، فکر کردن نه عصبانیت و عقل سلیم نه بی منطقی استوار است . درست همانطور که ‹‹ ازدواج کامل ›› به این معنا نیست که همسران انسان هایی کامل هستند ، منظور از تربیت کامل نیز این نیست که پدر یا مادر می توانند حتی با تلاش زیاد ، کامل باشند . تربیت کامل روندی است که طی آن والدین با تمام نقاط قوت و ضعف خود به عنوان یک انسان ، نهایت تلاش خود را در تربیت فرزندانی توانا ، مسئول و شاد به کار می گیرند .

پرورش فرزند کار پیچیده ای است که ما باید در این امر همواره از ایده های جدید بهره بگیریم . تربیت یک فن است و همچون سایر فنون نیاز به آموزش و یادگیری دارد همانطور که هیچکدام از ما مادرزاد در هیچ یک از فنون استاد نیستیم در تربیت که یکی از ظریفترین و پیچیده ترین فنون می باشد ،هم استاد نیستیم بلکه باید این فن را بیاموزیم .
پس در مورد چگونگی تریبیت فرزندان خود و انواع تربیت ( جسمی فکری اجتماعی و… ) و شیوه ها و راهکارها و حل مشکلات تربیتی و روانشناسی حتما مطالعاتی مفید و موثر داشته باشید .
با آگاهی ،دقت ،حوصله ،و توکل به خدا پیش بروید شما حتما می توانید .

منابع و مآخذ :
شعاری نژاد علی اکبر، روانشناسی رشد ۱، تهران، دانشگاه پیام نور، ۱۳۸۰
کدیور پروین، روانشناسی تربیتی، تهران، سمت، ۱۳۷۹
غزالی محمد، فساد سیاسی در جوامع عربی و اسلامی، عبدالعزیز سلیمی، تهران، احسان، ۱۳۸۲
غزالی محمد، مسائل زنان بین سنتهای کهن و جدید ، مجید احمدی ، تهران، احسان، ۱۳۷۹
پنتلی الیزابت ، راهنمای کامل تربیت کودک، قیطاسی اکرم، تهران ۱۳۷۵