ربا از دیدکاه اسلام و بعضی ادیان دیګر و پیامد های ناگوار آن بر اقتصاد
ربا از دیدکاه اسلام و بعضی ادیان دیګر و پیامد های ناگوار آن بر اقتصاد
شیرشاه فهیم
معنای لغوی ربا
معناى لغوى ربا:
واژه ربا در زبان فارسى دری به معناى بیشى، افزون شدن، نشو و نما کردن؛ سود یا ربحى که داین از مدیون مىستاند و نسیه خریدن و فزون گرفتن آمده است از آنجا که ربا واژه عربى است، با استفاده از کتابهاى لغتعربی این واژه را بررسى مىکنیم.
ریشه اصلى کلمه ربا که در قرآن کریم نیز به کار رفته، رب است. عربها هنگامى که چیزى زیاد مىشود و رشد مىکند، مىگویند: ربا الشىء. به همین دلیل، زمانى که مال افزون مىگردد، گفته مىشود: ربا المال
در قرآن، مشتقات واژه ربا به معناى فزون شدن و بالا آمدن آمده است
فاذا انزلنا علیها الماء اهتزت و ربت) و چون آب را فرو فرستادیم، زمین جنبش گرفت و (به سبب رشد گیاهان) بالا آمد
و ذروا مابقى من الربوا ان کنتم مومنین فان لم تفعلوا فاذنوا بحرب من الله و رسوله و ان تبتم فلکم رءوس اموالکم(۱۲۵)؛ آنچه را از ربا باقى مانده است، رها کنید. اگر چنین نمىکنید، بدانید به جنگ با خدا فرستاده وى برخاستهاید. اگر توبه کنید (اصل) سرمایههاى شما از آن شماست
قرآن نوع حاصى از زیاد شدن مال را نفى مىکند. فزون شدن مال در اثر تجارت نه تنها از آن نهى نشده، بلکه مورد تشویق شارع مقدس نیز قرار گرفته است. عربها پیش از اسلام، تفاوتى بین ربا – که نوع خاصى از معاملات رایج در بین آنان بود – و خرید و فروش قائل نبودند و آنها را همانند هم مىدانستند. در زمان حاضر نیز بسیارى بر همین عقیدهاند؛ اما شریعت اسلام بین بین بیع و ربا تفاوت گذاشته است:
ذلک بانهم قالوا انما البیع مثل الربا و احل الله البیع و حرم الربا (۱۲۶) و آن به این دلیل بود که مىگفتند: به راستى که بیع همچون رباست، در حالى که خداوند بیع را حلال دانسته و ربا را حرام کرده است
ربا در لغت به معنای زیادی می باشد
ربا در اصطلاح به معنی گرفتن یک مال در عوض پرداخت مالی از همان جنس است به طوری که میزان یکی زیادتر از دیگری باشد.
مثلا ۱۰۰ هزار افغانی به کسی داده شود و ۱۱۰هزار افغانی ن در مدتی بعد از او گرفته شود
ربا از جمله طرق حذام و نامشروع ازدیار ملکیت است که دین مقدس اسلام از آن بطورت کامل وضاحت اظهاد نفرا نموده است و انرا ممنوع قرار داده است و قباحت و عواقب وخیم انرا که متوجه مرتکبین این خصلت حرام و زشت می شود بیان می شود.
ربا چی اندک باشد و چه بسیار در اسلام حرام است و حرمت ان تا حدی شدیدتر است که بالاتر از زنا است باوحودیکه عمل تا حدی زشت است و تا حدی سنګین است که زانی را در صورت که محصن باشد مستحق رجم می ګردد
عبدالله بن حنظله از رسول الله فرمود ( درهم ربا یاکله الرجل و هو یعام شد من ستته و ثلاثین زنیه) یعنی یک درهم و یا درهم را شخص دانسته بخورد از سی و شش مرتبه زنا شدیدتر است
در حدیت دیګر امده است که ربا هفتاد و سه دروازه دارد اسانترین ان این است که انسان مادر خود را به نکاح ګیرد
در حدیث دیګری از جابر روایت شده ( پیامبر ص ګیرنده ربا و دهنده ربا حتی کاتب و شاهدان ان را لعنت کرده و ګفته است که انها برابر اند
این زشتی در ربا از جهت اثا بدی است که در حیات اقتصادی و احتماعی بران مرتب میګردد زیرا ربا به تراکم دارایی های امت در دست ربا خواران و یا به دست دولت اګر یګانه ربا خور باشد منجر می ګردد ربا یا سود خواران مال خود را به حساب دیګران بدون نقصان ظاهری افزایش میدهد و اګر تعداد ربا خواران و یا ربا دهندګان زیاد شد ثروت طبقه اولی روزبروز چاق می شود تا چای که مالک همه چیز می شود و در نتیجه همین ربا بالاخره همه مردم کارګران و مزدوران بدون عوض ربا خواران می شود
به همین دلیل است که خالق کاینات در مقابل اهل ربا اعلان جنګ نموده است وی می فرماید
ای مومنان از خدا بترسید و بګزارید انچه را که باقی مانده از سود اګر مومنین هستید پس اګر چنین نکردید پس خبر باشد از جنګ خدا و رسولش و اګر توبه نمودید برای تان هست اصل سرمایه تان نه ظلم می کنید و نه بالای شما ظلم می شود
فَبِظُـلْم مِّنَ الَّذِینَ هَادُواْ حَرَّمْنَا عَلَیْهِمْ طَیِّبَـت أُحِلَّتْ لَهُمْ وَبِصَدِّهِمْ عَن سَبِیلِ اللَّهِ کَثِیرًا * و ۱۶۱ )
یَـأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لاَ تَأْکُلُواْ الرِّبَواْ أَضْعَـفًا مُّضَـعَفَهً وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ .
ای کسانی که ایمان آورده اید ، ربا را که سودهای افزوده و چند برابر است نخورید ، و از خدا پروا کنید ، شاید رستگار شوید. ( آل عمران، آیه ۱۳۰
ربا مفاسد نهایت زیاد دارد که بعدا به ذکر ان میپردازیم ولی در اینجا قبل از انکه این جریمه اجتماعی را در پرتو دین مبین اسلام به بحث ګیریم سود یا ربا را در ادیان سماوی و شرایع دیګر و قوانین سابقه نظر پردازی می کنیم
ربا در یهودیت و نصرانیت
ادیان سماوی دیګر چون یهودیت و نصرانیت نیز این عمل را حرام دانسته است احکام مربوط به حرمت ان در تورات و انجیل با وجودی که حد اعظم واقعی ان دست زده شده است در تورات امده است
- به برادر اسراییلی ات قرض یه سود مده سود نقره سود طعام یا سود که هر انچه قرض داده شود در چای دیګر چنین امده است
- به مردمان بیګانه قرض به سود بده ولی برای ان که خداوند ترا در همه انچه که بدان حاکمیت داری برکت بدهد از دادن قرض به برادر اسراییلیت اجتناب کن
دین اسلام نصوص بالا ا تعریف شده تلقی نموده است چنین می پندارد که مقصد اصلی تحریم ربا چنین است زیرا ربا خوردن یا سوړ خوردن از هر کس باشد حرام است بعلت اینکه ظلم است و حرمت ظلم نسبت به هر کس باشد یکسان است داشتن دیانت های مختلف سبب تفاوت حرمت ان می شود چنان چه خداوند از زبان رسولش می فرماید
- ای بندګان من ظلم را بر خود حرام ساختم و برای شما هم چنان حرام ساختم پس بالای یکدیکر ظلم نکنید
در این جا یک تضاد و فرق را می بینیم فرقی در میان اسلام و نصرانیت و یهودیت
- اسلام در همه وقت و حالات اخوت انسان را در نظر می ګیرد به اختلاف رنګ پوست نزاد ارزشی و بهای قایل نیست و همه بشریت را یکسام مخلوق خداړند دانسته و به مساوان امر می کند
اما یهود نسل غیر از یهود را یرضد خویش دانسته و یک مخلوق بیګانه می پندارد چنان چه می ګویند
- ما فرزندان خداوند و دوستان او هستیم به همین دلیل است مه یهود را معامله ربوی با غیر یهود پاک ندانسته و انرا صرف در میان خود حرام میدانند اما قران کریم ایشانرا سود خوار قلمداد نموده است و چنین می فرماید
پس به سبب ظلم کسانیکه یهود شده اند حرام ګرداندیم بالای شان بعضی از چیز های پاک را که بری شان حلال شده بود و به سبب ممنوع ساختن شان مردم را از راه خدا و به اساس ګرفتن ربا و یا سود
ربا در نصرانیت
نصرانیت نیز ریا ار حرام دانسته و فقط به حرمتش میان خود اعتراف ندارند بکه بر دیګران نیز معامله ربوی یا یودی را ناجایز می پندارد و در همین مورد تمام کشیش ها اتفاق دارند و یا اینکه سود خواران یا تاثیر پزیری از اقتصاد یهودی خواستار اباحت بحضی از انواع ان شدند اما مقاملت کلیسا در اغاز ار دادن اجازه به ان ابا ورزیدند و لی بالاخره مقداری از سود را به ادعای اینکه اجرت تنظیم و اداره است نا فایده مباح دانستند البته هنګامیکه اطلاح حرکت دینی ( مارتن اوتر کینګ با راه انداخته شد همه معاملات تجارتی سودی را حرام دانستند چنانجه موصوف فروش یک چیز را با قیمت بیشتر از ارزش نقد ان تا مشروع تلقی کرده و ګفته که اینم هم سود است
- لوتر ) امنتاع از فروش متاع با وجودی علم به قلت عرضه ان یا خرید و احتکار متاع به نیت کنترول بر وضع بازار و نرخها مخالفت عقل منطق و اوامر خداوند قرار داده است یحنی احتکار را نیز مانند معامله ربوی ناجایز دانسته است
- فلاسفه یونان باستان سولون و افلاطون ربا را در معامله ممنوعه قرار داد است در کتاب القانون امده است که (( برای هیچ کسی حلال نیست به قرض به سود بدهد ))
- ارسطو هم نیز فایده سود را ممناعت کرده است و انرا دور از طبیعت یا غیر طبیعی می داند و چی زیبا می ګویید (( پول پول را تولید نمی کند )) زیرا عاید طبیعی انست که باید عاید از غیر شی حاصل شود یا از تولید طبیعی مانند ازدیار کشت حیوان یا استخراج معادن یا از تولید صناعی مثأا به کار انداختن ماشین الات و فابریکه ها چون می شود فابریکه ها بیکاری را کاهش دهد و می توان ګفت که ارسطو کسب ذریعه تجارت به ۳ دسته تقسیم نموده است و لازم می بینم تا ان را فشرده به فعرفی ګیریم
- معامله طبیعی : تبادله یک نوع حاجت و ضرورت زندګی با نوع دیګر ان مثلآ تبادله کالا با غذا تباله ګندم با جو که این تبادله بنام بیع مقایضه یاد می شود و انسان ها بعدا بول را نظر به ضروریات خویش چاپ و مورد استفاده قرار داده اند
- معامله جنس بر نقد : بطور مثال مبادله کالا یا طعام در بدل پول که این تبادله در دوره تمدن بشریت عرض اندام نموده است و امروزه هم مورد استفاده قرار می ګیرد.
- معاملع غیر طبیعی : اینکه بول متاع قرار داده شود و به بول تبدیل کردن برای خود مدارکی جستجو ګردد فلسفه مسیحی نظریه ارسطر را در مورد ربا و تشریع می دارند و ان را ګرامی می دارند ( در نتیجه هر تصرفی را که تاخیر ان منجر بر فابده ګردد و وسیله ان تنها زمان باشد سود دانشته اند و اساس همنوعیت ربا با ان اینست که پول نباید موضوع تجارت قرار ګیرد چنانچه دافیدهیوم چنین می ګړید که پول ماده تجارت بنود بلکه و سیله ان است سرح مصلب یعنی به نوع پرزه یی از پرزه جات ماشین تجارت نیست بلکه به مثابه روغن است که ماشین به حرکت می ایید
اما با وجودیکه مسیحت نیز ربا را حرام دانسته و دانشمند مسیحی مانند
- لوتر کینګ پیشوا و حرکت اصلاحی در انکار از ان مسعی زیاد را به خرج داده است با ان هم این عمل زشت ګسترش یافت حتی سراسر اروپا را فرا ګرفت و به همه جهان امروز انتشار کرده است اسباب پخش این مرز را همین جا بجا می دانیم تا نقل کنیم
- غلبه ماده بر روح: مادیت در امورات جهان مسحیت و دقیقآ در معاملات مالی شان به اندازه شیوع یافت که قاناون زندګی شان بالای مادیت استوار ګردیده است زیرا تفکیک را قایل شدن و دروس و تعلیمات دینی را از ساحه تقنینی دور قرار داده اند
- معامله ګران سودی سود خواران و سود دهنده ګان در اوایل بیشوایان دینی و کشش را فریب داده اند و چنان وانمود کردنند تا فایده کمی از ان بدست می اورند و چنین ګفتند که این فایده ربا نبوده بلکه مزد اداره و مراقبت است و نباید انکار از ان شود.
- اعتقاد داشتن دانشمندات اقتصاد بر اینکه فایده اندک منافی اخلاق نیست و منجر به تحکیم سرمایه و ضیاع عمل کارګرا نمی کردد به همین منظور ادام سمیت چنین می ګوید
در این مانعی نیست که از قرض فایده خواسته شود و به همین ترتیب شود را عمل تشویق سرمایه داران می داند و ربا را مباح می داند
- یهود می ګوید که عمل ربا برای نسل یهودی حرام بوده و ګرفتن سود بجز از نسل خودش یهود باکی ندارد و به همین دلیل دنیا را مارکیت و بازار سودی تبدیل کرده اند ( یهودیان در اول تسلط بر حکومت ها از طرق دادن پول به سود پرداختند بعدا همه عایدات بدون اجرای کدام عمل مفید برای جامعه و تحمل اندکی از مشقت در بدست اوردن سرمایه انحصار کرده اند
مثل در قرن ۱۸ و طول قرن ۱۹ حاکم بر اقتصاد اروپا بودند سرمایه بسا هنګفتی از پدر یهودی شان که در ناحیه یهودی نشین پیشه تجارت داشت و از راه عمل غیر مشروع سود بدست اورده بود و همین سرمایه سودی برای اولاد های او رسید البته ۵ اولاد داشت و همین ۵ اولاد اروپا و امریکا را در بین خود تقسیم کردند اولی در اتریش دوم در المان سومی در انګلستان چهارم در ایتالیا بنجم بطور سیار در تمام جهان می ګشت
این خانواده بول کم را در بدل پول زیاد فقط با ازدیار مدتی مبادله می کردند و باید ګفت تجارت ایشان این نبود که موضوعات تجاری را بازار های تجارتی پیشکش کنند بلکه پیشه ایشان این بود که پول را به دولت ها و ریس ممالک قرض سودی می دادند و از این طریق حاکمیت خویش را بر اقتصاد جهان توسعه می دادند و زمانی رسید که با پاپ دوم روم اداره اموال دولت را عهده دار شدند یکی از دانشمندان چی زیبا ګفته
این خانواده بطور کل از جنک بدور بودند حتی در زمانی عصر جدید و عصر انقلاب اروپا از جنک دور بودند وبه جز از تامین منافع یهود جزیترین خدمتی برای بشر ننمودند و تمام قدرت خویش را برای مصالح یهود واګزار کرده بودند و امروز همه مریدان اش همان راه را تعقیب می کنند و ربا و سود را پیشه قرار داده اند واین عمل هزاران بدبختی را به بار اورده است
تحریم ربا در شریعت اسلامی
در قران کریم
حرمت تحریم ربا در قران کریم و احادیث نبوی به صراحت وارد شده است و همچنان ایمه مجتهدین در خصوص حرمت ان اتفاق نظر دارند و این تحریمات دین اسلام توسط نصوص قرانی به ۳ مرحله تقسیم شده است
و قبل ذکر می دانم که اولین سوره که در مورد ربا نازل شد در زمانی زندګی مکی پیامبر ص نازل شد و همان ایت سوره روم می باشد که می فرماید البته در روشنی فی ضلال القران
- وَمَا آتَیْتُمْ مِنْ رِبًا لِیَرْبُوَ فِی أَمْوَالِ النَّاسِ فَلا یَرْبُو عِنْدَ اللَّهِ وَمَا آتَیْتُمْ مِنْ زَکَاهٍ تُرِیدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولَئِکَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ ترجمه آنچه را که به عنوان ربـا مـی‌دهید تـا از امـوال مردم فزونی یابد، نزد خدا فزونی نـخواهد یافت (و بلکه خدا از آن می‌کاهد و نابودش مـی‌نماید).
این چیزی است که روا‌یتها دربارۀ مقصود این آیه بیان می‌دارند، هر چند که این نصّ به طور عام شامل هـمۀ راه‌ها و روشهائی می‌شود که مردمان می‌خواهند در آن راه‌ها و بدان روشها و به هر شکلی از اشکال اموال و دارائی خود را افزایش دهند و فزونی بخشـد[۱]. . . در عین حال برای مردمان بیان داشته است که راه و روش حقیقی رشد و نموّ بخشیدن و افزایش دادن کدام است و آنچه را که به عنوان زکات می‌پردازید و تنها ذات خدا را منظور نظر می‌دارید، اینگونه کسانی دارای پـاداش مضاعف خواهند بود.
این وسیلۀ تضمین شده برای چندین برابر کردن دارائی است: دادن امـوال بدون مقابل و بدون انـتطار چشم‌داشتی بجای آن. بلکه تنها منظور از آن رضای خداوند بزرگوار باشد و بس. مگر خدا نیست که رزق و روزی را افزایش و کاهش میدهد؟ آیا خدا نیست که به مردمان نعمت عطاء می کند یـا نعمت را از ایشـان بازمی‌گیرد؟ او است چیزی را که بخشندگان به خاطر یزدان میبخشند چندین برابر می‌گردانـد. او است که اموال رباخواران و ریاکـاران را کـاهش مـی‌دهد، آن کسانی که اموال خود را برای خودنمائی و روی آوردن مردمان بدیشان هزینه کرده‌اند و داده‌اند . . . این حساب دنیوی است، و حساب اخروی برجای خود باقی است، و در آنجا هم پاداش مؤمنان چون ایشان چندین برابر می‌شود. پس این معامله‌ای است که هم در اینجا و هم در آنجا سود میبرد!
اګر دقت زیاد در این ایت داشته باشیم در می یابیم که خداوند ج از ربا انکار کرده اما حرمت انرا به طور شریح بیان نشده است همان طور که زکات یک عمل خوب و قابل درک و باداش است
قبل از اینکه پیامبر بزرګوار اسلام مکه را ترک کند و احکام دین اسلام به طور مفصل بیان ګردد سود را یک عمل دور از مقتضیات فطرت بیان می داشت و ربوی را حرام مطلق قرار داده یه مسلمانان حکم نمود که باید از ان احتناب نمایند چنانچه
- (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا الرِّبَا أَضْعَافًا مُضَاعَفَهً وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ. وَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِی أُعِدَّتْ لِلْکَافِرِینَ. ای‌کسانی که ایمان آورده‌اید ، ربا را دو و چند برابر مخورید ، و از خدا بترسید باشد که رستگار شوید. و از آتشی بپرهیزید که برای کافران (نه مومنان) آماده شده است. و از خدا و پیغمبر اطاعت کنید تـا که (در دنیا و آخرت) مورد رحمت و مرحمت قرار گیرید.
در ایه شریف خداوند ج سود خواران و سود دهندګان را به صورت مضاعف ( چند برابر ) نهی نموده است پس دریافتیم که سود چی کم باشد چی زیاد حرام است و تحبیر معنی مضاعف محنای انرا ندارد که ربای غیر مضاعف حلال باشد بلکه تعبیر ان به طوریکه بیان شد در حقیقت نشان دهنده چهره واقعی سود و معامله ربوی است و باید انسان ها از ماهیت ان را بداند تا غافل نشوند
بعد در مرحله سوم تحریم سود خواران را چنین بیان داشته البته در روشنی سید قطب ( الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبَا لا یَقُومُونَ إِلا کَمَا یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَسِّ. ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا: إِنَّمَا الْبَیْعُ مِثْلُ الرِّبَا. وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَیْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا. فَمَنْ جَاءَهُ مَوْعِظَهٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهَى فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ. وَمَنْ عَادَ فَأُولَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ. یَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَا وَیُرْبِی الصَّدَقَاتِ. وَاللَّهُ لا یُحِبُّ کُلَّ کَفَّارٍ أَثِیمٍ ). کسانی که ربا می‌خورند (از گورهای خود به هنگام دوباره زنده شدن، یا از مشی اجتماعی خود) بر نمی‌خیزند مگر همچون کسی که (- بنا به گمان عربها -) شیطان او را سخت دچار دیوانگی سازد (و نتواند تعادل خود را حفظ کند)، این از آن رو است که ایشان می‌گویند: خرید و فروش نیز مانند ربا است. و حال آنکه خداوند خرید و فروش را حلال کرده است و ربا را حرام نموده است. پس هر که اندرز پروردگارش به او رسید و (از رباخواری) دست کشید، آنچه پیشتر بوده (و سود و نزولی که قبلاً دریافت نموده است) از آن او است و سر و کارش با خدا است، اما کسی که برگردد (و مجدّداً مرتکب رباخواری شود) اینگونه کسانی اهل آتشند و جاودانه در آن می‌مانند. خداوند (برکت) ربا را (و اموالی را که ربا با آن بیامیزد) نابود می‌کند و (ثواب) صدقات را (و اموالی را که از آن بذل و بخشش شود) فزونی می‌بخشد، و خداوند هیچ انسان ناسپاس گنهکاری را دوست نمی‌دارد.
به راستی جملۀ هراس‌انگیز، و تصویر هولناکی است:
- هیچ فرقی میان معامله بیع و سود نیست در حالیکه خداوند بیع را حلال و سود را حرام کرده است
- هر کس سخن که از کتاب خداوند به انسان رسید و به ان عمل کرد و بر ضد ان عمل نکرد خداوند از ګزشته او در ګزارد و عاقبت کار او با خداوند مهربان می باشد و وای بر کسیکه از اعمال خراب و زشت دست نکشد جای انان جهنم است و بس
- خداوند تعالی سود را ناروا ګردانیده تا زکات و صدقات را ازدیار یخشد
- خداوند دوست ندارد مردمان ګناه کار و زشت را
تحریم ربا در سنت نبوی ص
احادیث زیاد در مورد تحریم ریا از سوی پیامبر ص نقل شده که چند حدیث شریف در مورد نقل می کنیم
- الا ان کل ربا اجاهیله موضوع فلکم روس اموالکم لا تظلمون و لا تظلمون هر ربا از ربای جاهلیت از بین رفته است پس بر شما اصل سرمایه تان محفوظ است نه ظلم کنید و نه لالای تان ظلم خواهد شد
این حدیث پیامبر ص نیز بیان کننده حکم ربای نسیه میباشد نسیه در قران کریم بیان شده است که همانا افزودن در دین (قرض) است که از طرف دهدنه بالای اصل قرض افزوده می شود
- در حدیث دیګر امده است که میتوان ګفت یکی از مشهور ترین خدیث در مورد ربا شش ګانه است است چنین امده است
ګندم به ګندم طلا به طلا نقره به نقره مثل به مثل خرما به خرما مثل به مثل نمک به نمک مثل به مثل جو به جو مثل به مثل به فروش برسانیده اګر زیادت کرد پس مرتکب ربا می ګردد بفروش برسانید طلا را در بدل نقره قسمیکه خواسته باشید در صورتیکه دست بشد و جو را در بدل خرما بفروشید هر قیمیکه خواسته باشید در صورتیکه دست به دست باشد
این حدیث که اصلا در مورد شش جنس امده که در فوق ذکر شده است و بر اساس علت مشترکه که به نزد احناف عبارت از قدر و جنس است سایر اجناش بر انها قیاس میګردد بنا در صورت اتحاد جنس مثلآ فروش ۲۰ کیلو ګرام ګندم که ۲۱ کیلو ګندم بطور نقد و نسیه هر دو حرام میباشد در صورتیکه ۲۰ کیلو ګندم فی الحال داده شود و بعد از ۲ ماه ۲۱ کیلوی داده شود حرام است و نوع ار ربا است
اقسام ربا
ربا به دونوع است
- ربا نسیه: عبارت از زیادتی اسن که قرض دهنده از قرض ګیرنده در مقابل دادن یا تمدید وقت است در اصطلاح شرعی به نوع ربای تاحیل یا مهلت ګفته می شود که در روشنایی قرانکریم وسنت نیوری و فتواهای ایمه به طور مطلق حرام است
- ربای فضل: استاد مودوی در کتاب سودخواری از نظر اسلام بسیار زیبا تعریف از این نوع ربا دارد که عبارت از زیادتی است که یک شخص ار شخص دیګر در اثنای تبادله دو جنس بطور دست به دست حاصل می کنند
اضرار و حکمت های تحریم ربا
هر چیزی را که اسلام ممنوع قرار داده است و پلید خطاب کرده است بیدون شک داری مفاسد و پلیدی های است و نتنها مفاسد برای خود شخصن نه بلکه برای دیګر انسان ها هم مفاسد دارد و سود هم دارای مفاسد پلیدی های روحی اخلاقی و اقتصادی زیاد را دارا است زیر کسانیکه سود میخورد این عمل نشانه نا پاکی باطنی وی است و سود خوار همیشه انسان امتیاز طلب بخیل سنګدل و دنیا طلب مب بشاد و غرایز دنیا طلبی وعی بالای ارزش های اخلاقی وی غالب می ګردد
سود خوار همیشه کوشش دارد تا از هر راه حرام مه ممکن باشد بول پیدا کند ړ کوشش می کند تا برتری بر دیګران داشته باشد حقوق دیګران را می خورد سود خوار عدالت اجتماعی را مد نظر نمی ګیرد و توزیع عادلانه ثروت که یکی از اهداف مهم نظام اقتصادی اسلامی است در ادم و شخص سود خور دیده نمی شود
نظام سودی استعماری اقتصادی و سیاسی دولت های فقیر واقع می شود چون دولت های ثروت مند سرمایه های هنګفتی را برای کشور های فقیر یه سود می دهند و پس از مدت یک سال که بر ان میګزارد در پی مقدر سود ان افزوده می شود و رفته رفته کشور غرق می شود
سود تعداد فقرا را افزون می کند در جامعه چون در نظام سودی ثروت و دارایی نزد یک طبقه خاص می شود و می توان ګفت که نظام سودی در حقیقت عبارت از یک دست پنهانی است که سرمایه فقرا را ګرفته و در جیب افراد سود خوار می اندازد
دکتور قرضاوی در کتال حلال و حرام خود در حمکت های تحریم ربا می ګوید که ( به سرمایه دست یابید و از دیګر افراد جامعه به ناحق پول بدست بیاورید در حالیکه در اسلام حرمت مال یک انسان مانند حرمت جان وی محفوظ است چنانچه در حدیث امده است خوردن مال و ریختاندن ابرو یک مسلمان بالای دیګر مسلمان حرام است
همچنان سود خوار سبب می شود تا انسانها متکی بر عملیه سودی شوند از کار و تلاش دست بکشند و سود جامعه را تنبل بیکاره بار دوش دیګران و مفت خور به بار می اورد و اسلام از این جهت سود را حرام دانسته که افراد جامعه را تنبل و مفت خور تربیه می کند
همچنان سود تعاون و همکاری را در بین انسان ها و مسلمانان از بین می برد و طبقه ثروتمند طبقه ضعیف را می بلعد
سود عملی است که انسان های ثروت مند بالای افراد ضعیف مسلط و حاکم می شوند چون افراد ضعیف به قرض ګرفتن عادت می کنند خود را تابع انها می داند
نتیجه
امرزو متاسفانه بیش از ۱۰۰۰۰ ده هزار بانک های سودی در سطح جهان فعالیت دارد و در بسیاری معاملات تجارتی داخلی بین اللملی ربا وجود دارد و این نظام سودی یک شکل رسمی و قانونی را به خود ګرفته است و کشور های ثروت مند از طریق سود کشور های فقیر را تابع خود می سازد
امروز تمام بانک های داخلی دخیل در ایم عمل زشت پلید و حرام دخیل اند و حتی شرم هم ندارد با اواز بلند رسانه مثل سک غوغا بر پا کرده اند
حتی امروزه شاید قرض های کوچک از طریق تیلفون هستیم شبکه های کثیف مخابراتی اقغانی حتی می توان ګفت که تمام افغانستان دخیل در این اند
و شاید تجارت های سودی هم هستیم که بیشتر از چند سال محدود پیش نمی روند و حتی تعاون و همکاری را در بین مسلمانان این سود از بین برده است
پی بیاید بر سود نه بګویم و همین سنت فرموش شده را دوباره زنده کنیم که پیامبر ص فرمود هر قرض صدقه است در جای دیګر می فرماید که هیچ مسلمان نیست که دوباره قرض دهد مګر اینکه این دوباره قرض وی را به جای یکبار صدقه همان مبلخ حساب می شود
امروزه شاید کار کردن هزاران جوان در بانک های سودی هستیم و بعد که برایشان ګفته شود که مزد شما حرام است دلیل بر بیکاری می ګیرند و بنظر من حق دارند
—————————————-
شیرشاه فهیم
دانشجو در دانشګاه سلام دانشکده اقتصاد