دموکراسی خواهی اخوان المسلمین در تبعید و بررسی وضعیت اخوان المسلمین
دموکراسی خواهی اخوان المسلمین در تبعید و بررسی وضعیت اخوان المسلمین
– رویدادهای آگوست سال ۲۰۱۳ “حبا زکریا” را رها نمی کند. این زن در آن روزها چهار روز تمام سرپا بود و در آن مسجد رابعه عدویه واقع در میدانی به همین نام در قاهره، اجساد را می شمرد و از آنها عکس می گرفت و تلاش داشت که رویدادهای مصر را مستند سازی کند، همان رویدادهای دلخراشی که به “کشتار رابعه ” شهرت یافت.
سازمان دیدبان حقوق بشر بعدها از رویدادهای رابعه با عنوان “کشتار جمعی” یاد کرد، کشتاری که با طراحی قبلی صورت گرفت و پس از مسدود کردن میدان رابعه و راه ها و خیابان های منتهی به آن، بیش از هزار نفر در روز ۱۴ آگوست به دست نیروهای امنیتی مصر کشته شدند. ماموران امنیتی به سوی همه اعم از زن و مرد و کودک و البته اخوان المسلمین شلیک می کردند.
حبا زکریا در حال حاضر در استانبول زندگی می کند. او به حال تبعید به شهری آمد که در واقع مقر کارفرمایش بود و است. حبا به عنوان گزارشگر در مصر برای خبرگزاری آناتولی ترکیه کار می کرد و یکی از اعضای اخوان المسلمین بود. این وضعیت تا بازگشت نظامیان ادامه داشت. آن خشونت های خونبار آگوست ۲۰۱۳ در واقع مهر پایانی بر دوران خوش و دو ساله اخوان المسلمین زد. کوتاه زمانی پیش از آن یعنی در ماه جولای همان سال بار دیگر ژنرال ها قدرت را قبضه کرده و با یک کودتا پرزیدنت محمد مرسی را سرنگون و به زندان انداخته بودند. محمد مرسی که خود یکی از اعضای برجسته اخوان بود در واقع نخستین رییس دولت منتخب مصر پس از سقوط دیکتاتوری حسنی مبارک محسوب می شد و یکی از دستاوردهای انقلاب ۲۰۱۱ بود. محمد مرسی در حال حاضر به اعدام محکوم شده است.
اخوان المسلمین به همان صورت ناگهانی که بر صحنه سیاسی مصر حضور پیدا کرد با یک کودتای نظامی به پایان راه خود رسید و بار دیگر گروهی ممنوع الفعالیت و غیرقانونی اعلام شد. “تمار عمار” می گوید:” همه چیز یک رویای دروغین بود”. عمار ۳۸ ساله اینک در یک چایخانه واقع در یک مرکز خرید شیک در بخش آسیایی استانبول نشسته است. او سبیلی باریک و به مانند همه متدینین و نماز خوان های مصر یک پینه بر پیشانی خود دارد. عمار نیز به مانند بسیاری دیگر به ترکیه فرار کرد زیرا دولت حزب اسلام گرای عدالت و توسعه ترکیه در دوران ریاست جمهوری محمد مرسی یکی از معدود متحدان وی به شمار می آمد. و اینک این متروپل میلیونی واقع در کنار تنگه بسفر پایگاه و میعادگاه تبعیدیان اخوان المسلمین است.
حبا زکریا نیز از آن روزهای سرنوشت ساز آگوست ۲۰۱۳ در محله فاتح واقع در بخش اروپایی استانبول ساکن است، محله ای که در واقع به محافظه کارترین ساکنان این شهر تعلق دارد. حبا زکریای هم البته زنی ۳۴ ساله و متدین است که روسری و مانتویی بلند می پوشد و در عین حال یک عینک آفتابی شیک و مد روز به چشم می زند.
خانم زکریا می گوید:” بسیاری از جوان ها به دلیل آن که آن کودتای نظامی همه دستاوردهای دموکراتیکشان را از بین برد بسیار تلخکامند”. و البته کاری هم از دستشان برنمی آید. رژیم پرزیدنت عبدالفتاح السیسی که در زمان کشتار میدان رابعه فرماندهی وقت ارتش را در دست داشت و به همین علیت مسوول اصلی این کشتار محسوب می شود، به هیچ روی افراد نافرمان را برنمی تابد. مردم مصر چهار سال پیش با افتخار و غرور هر روز به خیابان ها آمده و یک انقلاب را رقم زدند اما امروزه و از زمان حکومت مشت آهنین السیسی اثری از آن افتخار و غرور باقی نمانده است.
اپوزیسیون مصر وضعیتی مشابه دوران مبارک دارد و دستگاه امنیتی به مانند همان دوران علیه مخالفان اقدام می کند. با تصویب قانون جدید تجمعات در عمل امکان برگزاری هیچ تظاهرات بزرگی وجود ندارد و میدان تحریر یا همان میعادگاه انقلاب مصر که اعتراض ها علیه محمد مرسی و اخوان المسلمین نیز در آن آغاز شد، به محض مشاهده کوچکترین تجمعی مسدود می شود. آخرین تظاهرات ها در دانشگاه ها برگزار شد و پردیس دانشگاه آخرین سنگر دانشجویان معترض بود اما رژیم السیسی آن جا را نیز بست و با اقدامات خشونت آمیز همه این مکان ها را تخلیه کرد. رییس جمهور به عنوان شخص اول مملکت از این پس این اختیار را دارد که دانشگاه ها را مکانی نظامی به شمار آورده و حتی دانشجویان مخالف و ناراضی را به دادگاه های نظامی بکشاند.
سازمان های حقوق بشری مصر از “خفه شدن تدریجی جامعه مدنی” این کشور شکایت دارند. حتی آن شورای ملی دولتی حقوق بشر نیز همواره گزارش هایی از نقض گسترده حقوق بشر منتشر می کند و همین نهاد آماری منتشر کرده است که بر اساس آن ۱۹۰۰ غیرنظامی از زمان کودتای نظامیان تا آغاز سال ۲۰۱۴ کشته شده اند. و ۵۵۰ نفر از آنان هیچ رابطه مستقیمی با اسلام گرایان نداشته اند. البته ناظران عقیده دارند که شمار کشته شدگان بیش از این است زیرا نهاد دولتی شورای ملی حقوق بشر بسیار محتاطانه و ملاحظه کارانه این آمار را منتشر کرده است.
در این میان اخوان المسلمین بیش از همه مورد سرکوب قرار گرفته اند. تنها در سال جاری یکهزار نفر از اعضای این سازمان ناپدید شده اند. از قرار معلوم این افراد توسط نیروهای امنیتی ربوده شده و مورد شکنجه قرار گرفته و در بهترین حالت راهی زندان شده اند. اکثریت بالای ۴۰ هزار زندانی سیاسی مصر را نیز اخوان المسلمین تشکیل می دهند.
تمار عمار نیز در معرض چنین سرنوشتی قرار داشت. هنگامی که مرسی رئیس جمهور بود، تمار به عنوان یک مدیر بخش خصوصی کمیسیونی برای گفتمان سیاسی در داخل اخوان المسلمین تشکیل داد. عمار در آن زمان از سوی حزب دمکرات مسیحی آلمان دعوت شده بود و قرار بر این بود که در این سفر در مورد تاریخ و علوم سیاسی بحث و تبادل نظر شود:” می خواستیم که نوعی گفت وگوی تمدن ها در راستای اگاهی بخشی را آغاز کنیم که متاسفانه آن کودتای نظامی به راه افتاد”.
عمار در ادامه می گوید:”وقتی کودتای ژنرال ها آغاز شد من سه روز تمام فلج شدم. سپس مخفی شدم و پس از واگذاری شرکت به شریکم با ماشین نزد دوستانم پناه بردم. هفته ها در حال فرار از دست پلیس بودم تا آن که یک بلیت از همان پلیس های فاسد خریدم و با دو ساعت و نیم پرواز به استانبول رسیدم. چند ماه بعد همسر و فرزندانم هم به من پیوستند”.
به گفته عمار هنوز هم ماموران پلیس هر چند روز یک بار به خانه پدر و مادر وی رفته و سراغش را می گیرند:” دیگر نمی توانم پدر و مادرم را ببینم. من وطنم را از دست داده ام”. کشتار میدان رابعه عمیقا در ذهن عمار مانده و حتی دو سال پس از آن واقعه نیز همچنان کابوس می بیند:” بسیاری از دوستانم در میدان رابعه به ضرب گلوله کشته شدند”.
اما اخوان المسلمین به چه علت شکست خورد؟
عمار علت اصلی این شکست را ساده لوحی مردم می داند:” ساده لوحی مشکل واقعی مصر است. مساله بر سر اخوان المسلمین نیست بلکه بر سر کسانی است که خواهان دمکراسی بوده و نظامیانی که از برقراری دموکراسی جلوگیری می کنند”. عمار نمی تواند این مساله را درک کند که بخش بزرگی از مردم مصر با خط مشی جدید رژیم السیسی همراه هستند زیرا امید دارند که وی ثبات و رشد اقتصادی برقرار کند و فراموش کرده اند که “قاتل ها” بر آنان حکومت می کنند.
اما همدردی به تنهایی کمکی نمی کند. خانم زکریا می گوید:”به هر صورت خطاهایی وجود داشت که اخوان به عنوان یک سازمان باید از آن درس بگیرد”. او به عنوان یک روزنامه نگار عقیده دارد:” تحولات پس از انقلاب برای اخوان بسیار سریع بود و این سازمان انعطاف لازم را نداشت. آن جوانانی که به خیابان ها ریخته و مبارک را سرنگون کرده بودند نفوذ زیادی در اخوان نداشتند. زنان مصری نیز ناامید شده بودند”.
عمار نیز دیدگاه کاملا مشابهی دارد:”مسیر سیاسی از بالا ایجاد شده بود و برخی افراد قدرت زیادی داشتند. این مساله بی اعتمادی به اخوان را بیشتر کرد. اخوان در دوران مبارک یک فاکتور اجتماعی بود و ناگهان به یک فاکتور سیاسی بدل شده بود. آنها باید از این مساله درس بگیرند و مدتی زمان می برد تا مردم مصر متوجه این موضوع شوند”.
اما آیا اصولا بهتر نبود که اخوان کاندیدایی برای ریاست جمهوری معرفی نمی کردند؟ خانم زکریا در پاسخ می گوید:” نه زیرا در این صورت بار دیگر عوامل رژیم مبارک بر سر کار می آمدند”.
آن چه که در حال حاضر بیش از هر چیز تبعیدیان مصری را نگران می کند این پرسش است که سرکوب های دولتی چه پیامدهایی برای آینده اخوان المسلمین خواهد داشت. آنها در استانبول از این بیم دارند که این ناامیدی و رکود به رادیکالیسم و خشونت های جدید منجر شود. ” اشتفان رول ” کارشناس امور مصر در بنیاد سیاست و علوم برلین می گوید:” رژیم مصر با خشونت هر چه تمامتر علیه کسانی که آنها را تروریست های اخوان المسلمین می نامد اقدام می کند. و همین رفتار می تواند به رادیکال شدن افراد و بازتولید خشونت منجر شود”.
ترور از مدت ها پیش و بدون حضور اخوان به مصر رسیده است. در قاهره بمب ها در مقابل سفارتخانه ها و در مترو منفجر می شوند و در صحرای سینا نیروهای قدرتمند شده داعش علیه ارتش مصر می جنگند. و دولت مصر باز هم اخوان را مسوول این رویدادها می داند بدون آن که مدرکی در این مورد وجود داشته باشد. جالب آن که سرویس های اطلاعاتی غرب هنوز هم اخوان المسلمین مصر را یک گروه تروریستی به شمار نمی آورند.
اشتفان رول می گوید:” بحث و جدل های داخلی در مورد آینده برای اخوان بسیار تنش آمیز است. اما چنانچه اخوان به خشونت روی بیاورند وضعیت به مراتب بدتر از این خواهد شد”. رول به عنوان کارشناس ارشد اما اطمینان دارد که اخوان از این دوره به سلامت خواهد گذشت:” اخوان المسلمین به مانند همیشه بزرگترین و مهم ترین گروه در میان اپوزیسیون مصر به شمار می رود”.
برای تمار عمار تنها یک گروه کوچک باقی مانده که می توانند در یک آپارتمان در استانبول جمع شوند و به کار ادامه دهند. وی اخیرا یک شرکت فیلمسازی تاسیس کرده است و قصد دارد از طریق یوتیوب فیلم هایی در مورد اخوان المسلمین و وضعیت امروز مصر منتشر کند. زیرا عمار معتقد است:” حتی اگر حکومت نظامیان برای سال ها به دراز بکشد باز هم دموکراسی باز خواهد گشت”.
منبع: دی ولت / ترجمه: محمدعلی فیروزآبادی- شفقنا
