تحقیقی در مورد تحریم و ضررهای سیگار

تحقیقی در مورد تحریم و ضررهای سیگار

نویسنده : ادریس قیصری ( کارشناس علوم اسلامی )

قبل از اینکه به موضوع بپردازم دو اصل از اصول شناختن حلال و حرام را که می توان  تحریم سیگار را از آن استنیاط کرد مورد بررسی قرار می دهیم.

اولین اصل و قانونی که اسلام آن را پایه ریزی نمود این بود  که هر چیزی و با هر منفعتی  که خداوند بوجود آورده  اصل  مباح و حلال بودن آن است  و هیچ چیزی  حرام نیست  مگر اینکه دلیل  روشن  و قطعی و صحیحی از جانب خدا  و پیامبر  بر حرام بودنش  صادر شده باشد. (قرضاوی حلال و حرام)

خداوند متعال فرموده:« هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُم مَّا فِی الأَرْضِ جَمِیعاً»[بقره/۲۹] خدا آن کسی است که همه موجودات و پدیده‌های روی زمین را برای شما آفرید ،

و باز فرموده:« وَسَخَّرَ لَکُم مَّا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً مِّنْهُ»[جاثیه/۱۳] و آنچه که در آسمانها و آنچه که در زمین است همه را از ناحیه خود ، مسخّر شما ساخته است.

سیگار از جمله مواردی است که نص مشخص شده ای برای آن – با نام دخن و یا سیگار – وارد نشده اما از طریق قواعد های اصولی از جمله قیاس(مثلا به تریاک قیاس شود چراکه ضررهای مشترکی دارند. منتها ضرر سیکار بسیار تدریجی تر است.) و سد ذریعه(چرا که منجر به بسیاری از ضررهای جانی و جسمی و مالی و غیره می شود.)  می توان آن را تحریم ساخت.

اصل دوم: تحریم اشیاء از جانب  خدا به خاطر  ضرر و زیان و ناپاکی  آنهاست:

پروردگاری  که انسان را آفرید و نعمتهای بی شماری  به آنان  بخشید حق دارد  که هر چه را که بخواهد  بر آنان حرام  یا حلال  نماید همان طور که حق  دارد  آنان را به انجام  هر نوع  دستور  و عبادتی ملزم  گرداند  و کسی  هم حق اعتراض  و سرپیچی ندارد  چون  مفهوم پروردگاری  او چنین حقی را ایجاب می نماید  و معنای بندگی  مردم برای خدا چنین تکلیفی را اقتضا می کند.

پس خداوند متعال هرچه را که به ضرر انسان است حرام نموده است . و لازم نیست  هر مسلمانی  جزئیات  ضررر و زیان  و ناپاکی  را که خداوند به خاطر آنان حرام کرده است بدانند.

امروزه کسی یافت نمی شود که مضرات سیگار  را در نیافته یا نشنیده باشد ولی به خاطر روشن نر شدن اذهان مردم به ضرر های سیگار، به طور مفصل ضررهای سیگار را معرفی می کنیم.

ضرر جانی:

بدون شک سیگار به بدن انسان ضرر می رساند و عامل سرطان ریه و قلب  و غیره از امراض خطیر است. چنانچه قرآن می فرماید:« وَلاَ تُلْقُواْ بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَهِ»[بقره/۱۹۵] خود را با دست خویش به هلاکت نیفکنید

« التَّهْلُکَهِ » : هلاک و نابودی . هر چیزی که منتهی به مرگ شود .(تفسیر نور/خرمدل)

ضرر جسمی:

۱ –  انسان را آلوده و بدبو میسازد درنتیجه از جمله خبائث به شمار می رود و خبائث نیز به نص کتاب و سنت حرام است:« قُل لاَّ یَسْتَوِی الْخَبِیثُ وَالطَّیِّبُ وَلَوْ أَعْجَبَکَ کَثْرَهُ الْخَبِیثِ فَاتَّقُواْ اللّهَ یَا أُوْلِی الأَلْبَابِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»[مائده/۱۰۰] ‏ ( ای پیغمبر ! به مردم ) بگو : ناپاک و پاک ( و حرام و حلال ) مساوی نیستند ، هر چند که فراوانی ناپاک ( و حرام ) شما را به شگفت اندازد . پس ای خردمندان !  ( با امتثال اوامر و اجتناب نواهی یزدان ) خویشتن را از ( خشم ) خدا برحذر دارید تا این که رستگار شوید .

‏۲- چهره انسان را نازیبا و لبهای او را کبود می سازد در حالی که اسلام به زیبایی ظاهری نیز اهمیت داده چنانچه قرآن فرموده ما انسان را به بهترین شیوه آفریده ایم . و پیامبرنیز-صلی الله علیه وسلم فرموده اند  که خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد.

۳- کم اشتهایی را در انسان به وجود می اورد در حالی که قرآن می فرماید « کُلُواْ وَاشْرَبُواْ مِن رِّزْقِ اللَّهِ»[بقره/۶۰] از روزی خدا بخورید و بنوشید. ۴- انسان را بی حال می کند در حالی که رسول خدا از تمامی مسکرها و مفترها نهی نموده است.

ضرر اقتصادی:

اگر ما کسی را ببینم که او دارد یکصد تومانی را آتش میزند او را کم عقل و خرد قلمداد می کنیم . در حالی که کسی سیگار می کشد روزانه چند صد تومانی را آتش می زند. و ما او را کم عقل به شمار نمی اوریم در حالی که اگر یک کمی بیاندیشم آنکس که پول را آتش می زند عاقل تر است  چون فقط پول را آتش می زند ولی آنکس که سیگار می کشد نه تنها پول را آتش می زند بلکه سرطان را برای خود به ارمغان می اورد. قرآن در مورد ضرر اقتصادی می فرماید: « ولا تسرفوا» اسراف نکنید . و در جای دیگر قرآن از تبذیر نهی فرموده و تبذیر کنندگان را ازجمله برادران شیاطین به حساب آورده است.« ‏ إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُواْ إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِرَبِّهِ کَفُوراً ‏»[اسراء/۲۷]

‏ بی‌گمان باد دستان دوستان اهریمنانند ( و گوش به وسوسه‌های ایشان می‌دارند و در انجام بدیها همسان و همگامند ) و اهریمنان بسیار ناسپاس ( نعمتهای ) پروردگار خود هستند ( و تمام توان خویش را در فساد و نافرمانی از خدا می‌گذرانند . باد دستی هم فساد و نافرمانی‌است ، از آن خویشتن را برحذر دارید تا همچون اهریمنان بشمار نیائید و با ایشان در آخرت به دوزخ نیفتید ) . ‏

« وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِیراً»[اسرا/۲۶] و به هیچ وجه باد دستی مکن .

« تَبْذِیراً » : زیاده‌روی در پراکندن مال . باد دستی .(تفسیر نور/خرمدل)

و همچنین پیامبر-صلی الله علیه وسلم- از اضاعه ی مال نهی فرموده است:« ۵۸۱۲ – أخبرنا محمد بن أحمد بن أبی عون ، قال : حدثنا أحمد بن منیع ، قال : حدثنا ابن علیه ، عن خالد الحذاء ، قال : حدثنی ابن أشوع ، عن الشعبی قال : حدثنی کاتب المغیره بن شعبه ، قال : کتب معاویه إلى المغیره : أن اکتب إلی بشیء سمعته من رسول الله صلى الله علیه وسلم ، فکتب إلیه : « إنی سمعته یقول : إن الله کره لکم ثلاثا : قیل وقال ، وإضاعه المال ، وکثره السؤال » قال ابن علیه : « إضاعه المال : إنفاقه فی غیر حقه »(صحیح ابن حبان/ مکتبه الشامله)

ضرر اخلاقی:

اخلاق از عالیترین و بزرگترین مظهر شخصیت انسان است به همین خاطر است که پیامبر-صلی الله علیه وسلم- فرموده اندمن مبعوث شده ام تا مکارم اخلاق را کامل کنم :« ۴۱۸۷ – أخبرنی إسماعیل بن محمد بن الفضل بن محمد الشعرانی ، ثنا جدی ، ثنا إبراهیم بن المنذر الحزامی ، ثنا عبد العزیز بن محمد ، عن ابن عجلان ، عن القعقاع بن حکیم ، عن أبی صالح ، عن أبی هریره رضی الله عنه ، أن رسول الله صلى الله علیه وسلم قال : « بعثت لأتمم صالح الأخلاق » « هذا حدیث صحیح على شرط مسلم ولم یخرجاه »(المستدرک علی الصحیحین للحاکم/مکتبه الشامله)

کسی که سیگار می کشد به پدر و مادر بی احترامی می کند و در جلو آنان سیگار می کشد در حالی که قرآن ما را به احترام گذاشتن به پدر و مادر امر فرموده است:

« ‏ وَقَضَى رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَاناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً کَرِیماً ‏»[اسرا/۲۳] ‏ ( ای انسان ! ) پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید ، و به پدر و مادر نیکی کنید ( و با آنان نیکو رفتار نمائید ) . هرگاه یکی از آن دو ، و یا هر دوی ایشان نزد تو به سن پیری برسند ،  ( کمترین اهانتی بدیشان مکن و حتی سبکترین تعبیر نامؤدّبانه همچون ) اُف به آنان مگو !  ( و بر سر ایشان فریاد مزن ) و آنان را از پیش خود مران و با سخنان محترمانه با آن دو سخن بگو . ‏

کسی که سیگار می کشد بعضی اوقات به سیگارکشیدن خود تکبر می ورزد:« وَأَمَّا الَّذِینَ اسْتَنکَفُواْ وَاسْتَکْبَرُواْ فَیُعَذِّبُهُمْ عَذَاباً أَلُیماً وَلاَ یَجِدُونَ لَهُم مِّن دُونِ اللّهِ وَلِیّاً وَلاَ نَصِیراً ‏»[نساء/۱۷۳] . و امّا کسانی که سر باز زنند و بزرگی ورزند ، خداوند آنان را مجازات دردناکی خواهد کرد ، و بجز خدا سرپرست و یاوری نخواهند یافت .

ضرر اجتماعی:

دین اسلام دینی است که جمعیت و باجمع بودن را بسیار با ارزش قلمداد می کند به این سبب است که مسلمانان را به شرکت در نمازهای جمعه و جماعت  و عیدین و … امر فرموده است. و در اسلام همیشه جرم اجتماعی از جرم فردی سنگین تر بوده است . سیگار از جمله مواردی است که جرم اجتماعی دارد، چرا که باعث آلوده شدن هوای پاک که مایه ی حیات انسان ها و حتی تمام جانداران است.

 اگر کسی در اتاقی که در و پنجره ی آن بسته شده باشد و سیگار بکشد ، قطعا به اطرافیان و کسانی که در آن اتاق هستند مضراتی وارد می سازد و دیگران از مضرات سیگار وی امین نیستند.

شخص سیگاری به علت سرفه ی زیاد اطرافیان را به بیماری سل مبتلا می سازد.

بوی دهان او دیگران را آزار می دهد . این در حالی است که شریعت اسلام از خوردن سیرو پیاز برای کسی که می خواهد به اجتماعی وارد شود و در جمعه و جماعت شرکت کند نهی فرموده است:

 ۴۲۲ – حدثنا حمزه بن محمد البغدادی ، حدثنا نعیم بن حماد المروزی ، حدثنا بقیه بن الولید ، عن بحیر بن سعد ، عن خالد بن معدان ، عن جبیر بن نفیر ، عن أبی ثعلبه الخشنی قال : « غزونا مع رسول الله صلى الله علیهوآله وسلم فأصبنا حمراء من حمر الیهود ، فذبحناها ، وطبخناها ، فأخبر رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم ، فأمر منادیا ، فنادى فی الناس أن لحوم حمر الإنس لا تحل ، حرمها رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم ، وأصابوا فی حیطانها (۱) بصلا وثوما ، فأکلوا منها والقوم جیاع ، فراحوا ، فإذا ریح المسجد بصل وثوم ، فقال : رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم : » من أکل من هذه الشجره الخبیثه ، فلا یقربنا فی مسجدنا « لم یروه عن بحیر إلا بقیه ، ولا یروى عن أبی ثعلبه الخشنی إلا بهذا الإسناد ، حدثنا أبو زرعه عبد الرحمن بن عمرو الدمشقی ، حدثنا حیوه بن شریح قال : سمعت بقیه بن الولید یقول : اسم أبی ثعلبه الخشنی : لاشومه بن جرثومه(معجم الصغیر لطبرانی/مکتبه الشامله)

در حدیثی دیگر پیامبر-صلی الله علیه وسلم فرموده اند:« مَثَلُ الْجَلِیسِ الصَّالِحِ کَمَثَلِ صَاحِبِ الْمِسْکِ إِنْ لَمْ یُصِبْکَ مِنْهُ شَیْءٌ أَصَابَکَ مِنْ رِیحِهِ وَمَثَلُ جَلِیسِ السُّوءِ کَمَثَلِ صَاحِبِ الْکِیرِ إِنْ لَمْ یُصِبْکَ مِنْ سَوَادِهِ أَصَابَکَ مِنْ دُخَانِهِ»(سنن ابو داوود  باب من یؤمر ان یجالس حدیث شماره۴۱۹۱)مثل همنشین صالح به مثابه ی همنشین با عطار است  اگر چیزی هم به تو ندهد بوی خوشش تو را می گیرد و مثل همنشین سوء و بد به مثابه ی دمنده در کوره ی آهنگری است اگر از سوازندن در امان باشی از دود در امان نیستی.

سیگار اگر از جمله موارد حرام نباشد از موارد مشتبهات که هست. و هرکس که در شبه واقع شود در حرام نیز واقع می شود.چنانچه پیامبر-صلی الله علیه وسلم- فرموده اند: ۵۰ – حَدَّثَنَا أَبُو نُعَیْمٍ حَدَّثَنَا زَکَرِیَّاءُ عَنْ عَامِرٍ قَالَ سَمِعْتُ النُّعْمَانَ بْنَ بَشِیرٍ یَقُولُ

سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَقُولُ الْحَلَالُ بَیِّنٌ وَالْحَرَامُ بَیِّنٌ وَبَیْنَهُمَا مُشَبَّهَاتٌ لَا یَعْلَمُهَا کَثِیرٌ مِنْ النَّاسِ فَمَنْ اتَّقَى الْمُشَبَّهَاتِ اسْتَبْرَأَ لِدِینِهِ وَعِرْضِهِ وَمَنْ وَقَعَ فِی الشُّبُهَاتِ کَرَاعٍ یَرْعَى حَوْلَ الْحِمَى یُوشِکُ أَنْ یُوَاقِعَهُ أَلَا وَإِنَّ لِکُلِّ مَلِکٍ حِمًى أَلَا إِنَّ حِمَى اللَّهِ فِی أَرْضِهِ مَحَارِمُهُ أَلَا وَإِنَّ فِی الْجَسَدِ مُضْغَهً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ کُلُّهُ وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ کُلُّهُ أَلَا وَهِیَ الْقَلْبُ»(صحیح بخاری)

 حلال و حرام مشخص و معلوم هستند، اما در بین حلال و حرام اموری مشتبه وجود دارند که اکثر مردم به آنها آگاه نیستند لذا هر کس از این شبهات پرهیز نماید ، دین  و آبروی خویش را حفظ نموده و هرکس در این شبهات بیفتد ، در حرام خواهد افتاد  همانند چوپانی که گله اش را در مرتع قرق شده می چراند و احتمال  این می رود که گله اش داخل آن شود و بچرند. بدانید که هر پادشاهی برای خود قلمرو معین شده دارد. و بدانید که قلمرو معین خدا چیزهایی است که حرام نموده است. بدانید که در بدن پاره گوشتی است هرگاه صالح گردد تمام بدن صالح و هرگاه فاسد گردد تمام بدن فاسد می شود. بدانید که آن پاره گوشت قلب است.

در سیگار کشیدن غول وجود دارد (فقه الإسلامی و أدلته ج ۷ ص ۵۵۰۸): یعنی باعث گرفتاری و قلق و اضطراب و نگرانی است و همچنین باعث ضربه زدن به عقل انسان و مزاج انسان است . در حالی که قرآن خمر جنه را توصیف  می کند و می فرماید:« ‏ لَا فِیهَا غَوْلٌ وَلَا هُمْ عَنْهَا یُنزَفُونَ ‏»[صافات/۴۷] ‏ نه در آن تباهیها و گرفتاریهائی ( همچون بیهوشی و سردرد و سایر مضرّات و مفاسد ) است ، و نه میخواران از آن به حالت تهوّع ( و استفراغ و عرق و کثرت بول ) در می‌آیند . ‏

غَوْلٌ » : گرفتاریها و تباهیهائی همچون بیهوشی و خمار و زوال عقل .

سیگار نه انسان را سیراب می کند و نه انسان را سیر می کند. و این خود صفت طعام دوزخیان است چنانچه قرآن می فرماید:« ‏ لَّیْسَ لَهُمْ طَعَامٌ إِلَّا مِن ضَرِیعٍ ‏؛ ‏ لَا یُسْمِنُ وَلَا یُغْنِی مِن جُوعٍ ‏»‏[غاشیه/۶ و۷] آنان خوراکی جز ضریع نخواهند داشت . ‏‏ نه فربه خواهد کرد و نه از گرسنگی خواهد رهاند . ‏

‏ « ضَرِیعٍ » : گیاه‌خارداری که شبرق نامیده می‌شود . خشکیده آن را ضَریع می‌گویند . گویا ناگوارترین و تهوّع‌آورترین گیاه است و هیچ حیوانی آن را نمی‌چرد ، جز شتر که تا تَر است آن را می‌خورد و چون خشکید از آن کناره‌گیری می‌کند .

منابع:

• تفسیرنور/خرمدل
• حلال و حرام دکتر قرضاوی
• فقه الإسلامی و ادلته/ وهبه الزحیلی
• الوجیز فی اصول فقه زیدان
• صحیح بخاری- صحیح این حبان
• المستدرک
• المعجم الصغیر لطبرانی
• سنن ابوداود