بازی کودکان و اهمیت آن

بازی
کودکان و اهمیت آن

صدیقه
کریمی

بازی
در فرآیند زندگی کودک علا وه بر عوامل روانی و جسمانی در رفتارهای او آثار قابل
توجهی می گذارد. عوامل مهم و دیگری هم که آثار آن چند بعدی و چندگانه است تاثیر
گذار می باشد. بازی و انجام آن از جمله عواملی است که در جریان زندگی کودک هم از
نظر روانی و جسمانی و هم از نظر یادگیری اجتماعی، تقویت، دوست یابی و اعتماد به
نفس قابل توجه و ارزشمند است.

کودک
از زمان تولد تا ۲ سالگی که دوره حس حرکتی را طی می کند از نتیجه کنکاش با محیط و
اشیا، بخشی از تجربیات خود را به دست می آورد و این تجربیات ارزشمند باعث می شود
که در دوره پیش عملیاتی یعنی (۲ تا ۷ سالگی) راحت تر و تواناتر بتواند با محیط
محرک های آن ارتباط برقرار کند . باید توجه داشت این دوره، دوره افزایش ارزش های
جسمانی، هیجان ها، تقلید کردن، شکوفایی زبان، کنجکاوی به محیط پربار شده خزانه
لغات، استفاده از نهادها و رفتارها و تمایل به بازی فردی و دسته جمعی است. نوع
بازی کودکان براساس سن آنها تفاوت پیدا می کند و حتی بین بازی دختران و پسران بر
اساس ویژگی های روانی و جسمانی آنها تمایز وجود دارد و در دوره عملیات عینی یعنی
(۷تا ۱۱ سالگی) بازی کودکان عینی تر و گسترده تر می شود .

بازی
پسران معمولا خشن، نیازمند صرف انرژی حرکتی و جسمانی، دارای تنوع، استفاده از
اشیای سخت، نیاز به دویدن وسرو صدا دارد و همچنین اکثرا جمعی و گروهی است. اما
بازی دختران بر اساس ویژگی های روانی خاص آنها معمولا آرام، همراه با تفکر و حرکات
جسمانی کمتر و علا قه مند به عروسک است. در آن از اشیای نرم و دوخت و دوز استفاده
می شود و بازی های فردی و گروهی همراه با هیجان و جدیت می باشد. بازی کودکان با
توجه به پسر و دختر بودن و سن آنها باید از سنخیت برخوردار باشد. برای بازی کردن
سن مشخص را نمی توان اعلا م کرد وحتی ما انسانها در بزرگسالی هم گاهی بازی های
دوران کودکی را انجام می دهیم و از تداعی آن لذت می بریم و این رفتار در حد معمول
و منطقی اشکال ندارد. اما اگر برای کودک یا نوجوان شرایطی پیش بیاید که نوع بازی
او با جنسیت وی و سن او به طور فاحش ناهماهنگ می باشد (مثلا اگر فقط بازی های
پسرانه انجام دهد و با داشتن سن بالا با کودکان بازی کند) درچنین صورتی باید با
کارشناس کودک مشاوره کرد تا ریشه روانی این حرکات ناموزون بررسی شود و در بعضی
مواقع براساس شناختی که از فرزند خود داریم باید زمینه های لا زم را برای انجام
بازی های متناسب فراهم نماییم تا کودک دوره کودکانه خود را سپری کند .

کارشناسان
کودک و روانشناسان درباره آثار روانی و جسمانی «بازی» در کودکان سخن فراوان گفته
اند و همه در این امر اتفاق نظر دارند که (بازی انرژی های روانی و هیجانی کودکان
را تخلیه می کند و در متعادل کردن رفتار آنها نقش قابل توجهی دارد . یکی از
روانشناسان می گوید :

«برای
کودک هیچ چیز دردناکتر از این نیست که او را از بازی که دوستش دارد باز بدارید »

و
صاحبنظر دیگری می گوید :

«کسی
که بچه ای را در میان ترس و وحشت نگه می دارد و از بازی بازش می دارد و آوازش را
خاموش می کند نه تنها خطا کرده بلکه جنایت مرتکب شده ».

از
این گفته ها برمی آید که بازی کودکان، سروصدای آنها، آواز آنها، پریدن و رقص آنها
یک نوع تخلیه هیجانی سالم را به دنبال می آورد و آثار این فرایند روانی در نوجوانی
و بزرگسالی از رفتارها و عملکردهای او نمایان خواهد شد .

متاسفانه
در زندگی شهری، عواملی چون ماشینی شدن زندگی، آپارتمان نشینی، داشتن زندگی
مستاجری، کوچک شدن خانه ها، از بین رفتن طبیعت، مخارج زیاد رفت وآمد، اشتغال پدران
تا پاسی از شب در سر کار، عدم آمادگی روانی و حوصله در والدین برای بازی با
کودکان، صرف وقت والدین و کودکان برای تماشای تلویزیون و فراموش شدن نیازهای روانی
کودکان باعث شده است که در این میان کودکان تنها بمانند و بازی آنها به طور مطلوب
انجام نشود و انرژی های جسمانی و روانی به طور شایسته و بایسته تخلیه نگردد و همین
است که در نسل ظهور یافته و جوان انواع پرخاشگری، بی اعتمادی، تحریک پذیری و
بیماری های روانی و شخصیتی را بیشتر از نسل های گذشته می بینیم .

آنچه
که روانشناسان سفارش می کنند این است که خانواده ها باید در حد امکان بر اساس
امکاناتی که دارند زمینه های بازی را برای کودکان خود فراهم نمایند و از امکانات
برخوردار هر چند کم بیشترین استفاده را بکنند و بازی کودکان را در متن زندگی خود
قرار بدهند .

در
رابطه با نقش بازی در زندگی کودکان می توان گفت :

۱-
بازی باعث اجتماعی شدن کودک می شود و فرایند ارتباطی او را در رابطه با دیگران
تقویت می کند. پذیرش نقش در بازی دسته جمعی و انجام آن و احساس رضایت درونی،
اعتماد به نفس کودک را تقویت می کند و ترس او را برای حضور در امور اجتماعی دیگر
فرو می ریزد .

۲-
بازی باعث تخلیه هیجانی در کودک می شود و در نتیجه رفتارهای متعادل را به دنبال می
آورد. کودکانی که بازیگوش و پر جنب وجوش هستند، پرحرکت به نظر می آیند. گاهی کوچک
بودن خانه و منزل و نبودن امکان بازی برای آنها مشکلا تی را از نظر هیجانی و
پرخاشگری و خسته کردن والدین به وجود می آورد. بهترین مکان برای تخلیه این انرژی
های اضافی یک مکان آزاد، باز و شادی بخش مثل پارک یا دامان طبیعت است. پس بهتر است
که والدین گاهی برنامه بازی را برای فرزندان خود در نظر داشته باشند .

۳-
بازی، کودکان را در تصمیم گیری و اقدام به عمل تقویت می کند. از آنجا که در بازی،
تفکر، سنجیدن، انتخاب و اقدام، پشت سر هم و پی درپی انجام می شود، تکرار بازی باعث
تحکیم این فرایند شده و کودک از نظر تصمیم، اراده راسخ پیدا می کند .

۴-
بازی، کودک را برای پذیرفتن شکست ها و چگونگی غلبه بر آن آماده می کند. در بازی
همیشه برد با کودک نیست گاهی کودک شکست می خورد و باید تسلیم دیگران شود. در
برنامه بازی آنچه که جزو برنامه است باید انجام گیرد و کودک در میان این برد و
باخت ها و توانایی انطباق با آن به مرور به چگونگی کنار آمدن با محرک ها و حتی
افراد عادت می کند و متوجه می شود که تلاش باید انجام گیرد . هر چند گاهی شکست هم
خواهد بود اما لذت بردن در کنار دوستان همسان خود بودن از همه لذت ها بالاتر است و
سختی ها به چشم نمی آید .

۵-
بازی فعالیت های جسمانی بدن را از نظر فیزیولوژیکی متعادل می کند: نرمش، دویدن،
راه رفتن، پریدن، غلتیدن و انجام دادن بازی هایی که باعث تحرک اندام و عضله ها می
شوند موجب رقیق شدن جریان خون، تنفس مفید و در نتیجه شادابی کودک می شود. (البته
همه این بازی ها با نظارت والدین و دور از خطر باید باشد ).

۶-
بازی باعث دوست یابی در کودکان می شود. دوستان دوران کودکی، به خصوص دوستان همسان،
ماندگارترین دوستان هستند و این دوستان در بازی و تفریح انتخاب می شوند . کودکی که
هیچ دوستی ندارد و دیگران او را به جمع خود راه نمی دهند اگر این وضع ادامه داشته
باشد باید راه چاره ای پیدا کرد تا کودک وارد جمع دوستان شود چون ادامه و استمرار
آن ممکن است برای کودک مشکلاتی روانی و شخصیتی به وجود آورد .

بنابراین
بازی برای کودکان علاوه بر لذت بخش بودن آنها را از تنهایی بیرون می آورد و شادابی
آنها را مضاعف می کند .

در
بازی کودکان یادآوری چند نکته ضروری است :

الف
– بازی کودک را هرگز به کار تبدیل نکنید. آن بازی بی خطری که خود کودک انتخاب کرده
است ارزشمند و مفید ترین بازی است که آثار خود را در کودک می گذارد. اما اگر شما
به اجبار بازی را به کودک تحمیل کنید این دیگر بازی نیست بلکه تحمیل یک «کار» است.
پس بازی داوطلبانه ارزش بازی را دارد .

ب
– کودکان خود را با لباس های نو و اتو شده به پارک نبرید. برای اینکه آنها باید با
این لباس ها بازی کنند، بدوند، بپرند و شما نمی گذارید که بچه ها این فعالیت را با
این لباس انجام دهند. پس لباس کودک در عین تمیز بودن، معمولی باشد و اگر کثیف شد
در منزل عوض بشود در این صورت کودک می تواند از بازی استفاده نماید و لذت ببرد .

پ
– حتما به کودکان سفارش کنید در پارک مواظب گل ها و درختان باشند و به آنها آسیب
نرسانند و اگر چیزی خوردند آشغال آنها را حتما در ظرف آشغال بریزند. تمیز نگه
داشتن محیط پارک از وظایف بهداشتی و انسانی ماست .

ت
– کودکان از نظر انتخاب نوع بازی و چگونگی انجام آن با هم تفاوت دارند و این تفاوت
به ویژگی های روانی و جسمانی کودک مربوط می شوند بنابراین اجازه دهید کودک آنگونه
که راحت تر است بازی کند (نه آنگونه که شما می خواهید). بنابراین کودک خود را پیش
همسالان خود تحقیر نکنید و پشت سر هم به بازی او ایراد نگیرید و نگران نباشید. او
هم به مرور همه چیز را یاد خواهد گرفت و رضایت خاطر شما را فراهم خواهد ساخت .

منبع:
روزنامه مردم‌سالاری