اهداف اساسی نهضت و دعوت اخوان المسلمین

اهداف اساسی نهضت و دعوت اخوان المسلمین

نویسنده: دکتر یوسف قرضاوی / مترجم: عبدالعزیز سلیمی

اهدافی که امام شهید حسن البنا (رح) آن را ترسیم فرموده هیچ‌گاه در هاله‌ای از ابهام قرار نداشته بلکه برای رهبری و رهروان به روشنی آفتاب بوده است و همه به خوبی از حجم و گستردگی آن اهداف آگاهی داشته و دارند . اهداف اخوان محدود به یکی از عرصه‌های فکری ، روحی ، اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی ، علمی و … نمی‌شود بلکه به کل جوانب را در نظر می‌گیرد . در طرف دیگر هدف اخوان به کشور مصر محدود نمی‌شود و اخوان به مسائل جهان عرب و اسلام در کنار هم توجه می‌کند . آنان هر سرزمینی را که در آن ندای اذان سرداده شود و خداوند به عظمت یاد شود و مسلمانان در آن زندگی کنند خود را در مقابل آن مسئول می‌شمارند و آنان بر این باورند که اسلام رسالت و پیامی نیست که خاص نژاد ، منطقه ، طبقه ، زبان ، فرهنگ خاصی باشد بلکه رسالت جهانی است و به همه نژاد ، رنگ‌ها ، ملت‌ها ، ممالک ، لغات و طبقات تعلق دارد .

اهداف هفت‌گانه اساسی

شهید حسن‌البنا در این مورد در رساله «الی‌الشباب» می‌فرماید : «برنامه و روش اخوان دارای مراحل معین و گامهای مشخص است . ما به خوبی می‌دانیم که چه می‌خواهیم و با وسایل لازم برای تحقق این خواست ، آشنایی داریم :

• بیش از هر چیزی ما در پی آن هستیم که انسان مسلمان در اندیشه ، باور ، اخلاق ، عاطفه ، عمل و اقدام به راستی مسلمان باشد . این مرحله تکوین و تربیت فردی مورد نظر ماست .
• پس از آن خانواده مسلمان می‌خواهیم که از جهت اندیشه و باور و در اخلاق و عاطفه و در عمل و اقدام پای‌بند اسلام باشد . به همین دلیل و به همان میزان که به مرد اهمیت می‌دهیم به زنان نیز توجه داریم و به همان اندازه که به جوانان می‌پردازیم ، کودکان را نیز مورد توجه قرار می‌دهیم .
• پس از آن نیز در پی ایجاد ملتی مسلمان در همه‌ی آن زمینه‌ها هستیم . در همین راستا برای رسیدن پیام دعوتمان به همه‌ی خانواده‌ها و شنیده‌شدن ندای آن در همه جا و گسترش اندیشه‌ی اخوان و نفوذ آن در میان مردم شهرها و روستاها وکشورها ، همه‌ی تلاش خود را به کار می‌گیریم . در این راه از هیچ کوشش و به کارگیری هیچ وسیله‌ای دریغ نمی‌ورزیم .
• به دنبال آن در اندیشه‌ی ایجاد یک حکومت اسلامی‌ آن چنانی هستیم که مردم را به ایمان و عبادت و اخلاق تشویق نماید . آنان را با هدایت و رسالت اسلام به درستی آشنا کند ، همچنان که اصحاب رسول خدا (ص) مانند ابوبکر و عمر و دیگر اصحاب با آن آشنا گردیدند و بار مسئولیت آن را بر دوش گرفتند . ما به هیچ حکومتی که بر روی اصول و مبانی اسلام تکیه نمی‌کند و از آن استفاده نمی‌نماید ، اعتراف نمی‌کنیم . این نوع از احزاب سیاسی را نمی‌پسندیم و به این گونه از اشکال حکومتی تقلیدی و دنباله‌روانه را که دشمنان اسلام و اهل کفر ما را مجبور به پذیرش آن می‌کنند به هیچ وجه اعتراف نمی‌نماییم و آن را به کار نمی‌بندیم . همه تلاش خود را برای احیای نظام حکومتی اسلام همراه با همه مظاهر آن و تکوین نظام اجتماعی اسلامی بر اساس آن به کار می‌بندیم .
• به دنبال آن تلاش خواهیم کرد همه اجزای میهن اسلامی را که سیاست غرب آنها را پاره پاره نموده به یکدیگر پیوند دهیم . بر همین اساس ما تقسیم‌بندی‌های سیاسی و پیمان‌های بین‌المللی که میهن اسلامی را به کشورهای ضعیف و کوچک تبدیل نموده و آن‌ها را به صورت لقمه سهل و ساده‌ای برای بلعیده شدن توسط استعمارگران غاصب در آورده قبول نداریم . ما هیچ‌گاه در برابر سلب آزادی این مردم و حکومت استبداد دیگران سکوت نمی‌نماییم . مصر ، سوریه ، عراق ، حجاز ، یمن ، لیبی ، تونس ، الجزایر ، مراکش ، ایران و هر سرزمینی که مسلمانان در آن زندگی می‌کنند و به «لا اله الا الله» باور دارند ، میهن اسلامی خویش به شمار آورده و برای آزادی و نجات آن و ایجاد وحدت دوباره در میان آنها از هیچ تلاشی دریغ نخواهیم ورزید .
• در پی آن در اندیشه آن هستیم که پرچم اسلام بر فراز همه ممالکی که زمانی اسلام مایه‌ی سربلندی‌شان شده و ندای الله‌اکبر و لااله الا الله در آنها پیچیده به اهتزاز در آید . باید دریای مدیترانه و بحر احمر همچون گذشته دو دریای متعلق به مسلمانان در بیایند . هرچند «سینور موسیلینی» بازگردانیدن امپراطوری روم را حق و مسئولیت خویش به شمار می‌آورد . در واقع آن امپراطوری مزعوم و خیالی او تنها برپایه‌ی مطامع و تجاوزگری پایه‌ریزی شده بود ، ما نیز بازگردانیدن و احیای امپراطوری اسلامی را که بر اساس عدالت ، حق و انصاف ، نشر نور و هدایت در میان همه مردم قرار دارد . حق و مسئولیت خود به شمار می‌آوریم .
• سپس همراه با آن تلاش‌ها می‌خواهیم که : پیام دعوت و رسالت خویش را به جهانیان برسانیم و همه‌ی ممالک دنیا را از نور آن بهره‌مند سازیم و همه‌ی خودکامگان را مجبور به تبعیت از آن بنمائیم تا فتنه و فساد و ناهنجاری در میان مردم باقی نماند و دین خداوند حاکمیت پیدا کند . آن روز است که مؤمنان به خاطر پیروزی از جانب خداوند شادمان خواهند شد ، زیرا خداوند صاحب عزت و قدرت و محبت است و هرکس را که بخواهد یاری خواهد داد .

امام حسن‌البنا مرشد عام «اخوان‌المسلمین» درکنار این اهداف هفت‌گانه اهداف دیگری را نیز تقسیم‌بندی کرده و با روشنی تمام قابل به تفاوت می‌گردید .

مثلاً در این رابطه می‌فرمود که : «اخوان‌المسلمین»‌ برای دست‌یابی به دو هدف تلاش و فعالیت می‌کنند :

هدف کوتاه مدت : که حاصل آن از همان اولین روز پیوستن فردی به جماعت یا ظهور جماعت در عرصه عملی اجتماعی ، تبلور پیدا می‌نماید .

هدف دراز مدت : که در آن باید به دنبال شرایط و فرصت‌های مناسب بود و همراه با انجام و سازماندهی و آمادگی لازم منتظر گذر ایام ماند .

گاهی حسن البنا اهداف اخوان را به اهداف عام و اهداف خاص تقسیم‌بندی می‌کرد و تحت عنوان (اهداف کلی) می‌فرمود : «…. به خاطر داشته باشید که شما دو هدف اساسی را دنبال می‌کنید :

• آزادسازی میهن اسلامی از حاکمیت و سلطه‌ی بیگانگان که حق طبیعی هر انسانی است و جز ستمکاران خیانت‌پیشه و خودکامگان سرکوبگر هیچ کس آن را انکار نمی‌کند .
• تلاش برای ایجاد نظام حکومتی اسلام در میهن اسلامی ،‌حکومتی آزاد و بدون کمترین وابستگی که احکام اسلام را عملی نماید ، نظام اجتماعیش را به اجرا بگذارد…

ما اهداف خاص دیگری را پس از این دو هدف دنبال می‌کنیم که بدون تحقق آن جامعه به صورت صحیحی ، اسلامی نمی‌گردد و آن هم تلاش برای ایجاد اصلاحات در نظام تعلیم و تربیت و مقابله با جهل ، فقر ، بیماری ، بزهکاری همچنین تلاش برای برپایی جامعه‌ای نمونه که استحقاق انتساب به اسلام را داشته باشد.»

در مقامی دیگر امام شهید از اهداف اخوان در جهت «اجمال و تفصیل» می‌گوید که :

«باید در برابر موج سرکش تمدن مادی و مملو از کشش‌ها و انگیزه‌ها و اهداف انحرافی که موجب نابسامانی امت اسلامی گردیده و آن را از پیروی از رهبری رسول خدا (ص) دور نموده و دنیا را از نور قرآن محروم ساخته است به مقابله و رویارویی پرداخت ؛ تا زمینه برای گسترش سایه‌ی سعات‌بخش اسلام بر روی زمین فراهم گردد . تنها آن زمان است که آرزوی اهل ایمان تحقق پیدا می‌کند و حاکمیت دین خدا واقعیت پیدا می‌نماید .

برادران ! مسئولیت ما به صورت اجمال و اصلی این است . اما در پاره‌ای از تفاصیل و جزئیات عبارت است از اینکه : ابتدا در مصر – با توجه به نقش مهم و پیش‌گامیش در میان ممالک و ملت‌های مسلمان – آن امور تحقق پیدا نماید و پس از آن در دیگر ممالک گسترش پیدا کنند .

شمول و همه‌جانبه بودن اهداف اخوان المسلمین از معرفت و فهم ایشان از اسلام شامل و کامل سرچشمه می‌گرفت ؛ زیرا اسلام از نگاه ایشان تنها در عقیده یا عقیده‌ی همراه با عبادت یا اخلاص و سلوک پسندیده خلاصه نمی‌شد بلکه اسلام از نگاه آنان بسیار کامل‌تر و گسترده‌تر از این مسائل است ؛ زیرا آن را عقیده همراه توحید و عبادتی که روح اخلاص و اخلاقی که ماهیتش خیر و فرهنگی که هویت آن استقامت و قانونگذاری که اساس آن دادگری و خانواده‌ای که روحش تفاهم و جامعه‌ای که محتوی آن برادری و امتی که ویژگی آن میانه‌روی و حکومتی مبتنی بر حق و تمدنی که روح آن تکامل‌طلبی و پیشرفت است ، می‌دانند و درک کرده‌اند .

———————————-

منبع: اخوان المسلمین هفتاد سال دعوت، تذبیت و جهاد / نویسنده: دکتر یوسف قرضاوی / مترجم: عبدالعزیز سلیمی / نشر احسان