برنامه‌ی خانواده در رمضان
برنامه‌ی خانواده در رمضان
نویسنده: سمیه مصطفی مشهور
خواهر مسلمان دوست دارد که خود و خانواده‌اش در ماه رمضان در بهترین وضعیت باشند. این امر با آمادگی لازم و به استقبال رمضان رفتن با روزه‌داری و قرآن خوانی در ماه شعبان شدنی است، زیرا فرزندان به این کارها عادت می‌کنند.
از آن‌جا که رمضان ماهی گرانبهاست و پاداش مضاعف دارد، می‌باید برنامه‌ای توافقی میان اعضای خانواده، طراحی کنیم و موارد زیر را مد نظر قرار دهیم:
۱- اهتمام هم زمان به کمیت و کیفیت
۲- هدف صِرف رمضان نباشد، بلکه تا حدامکان پس از رمضان ادامه یابد.
۳- رعایت وضعیت سنی افراد.
۴- یادداشت تمام مواردی که خانواده خواهان انجام آن است.
۵- آراسته شدن به پاره‌ای از اوصاف نیکو و زدودن پاره‌ای از اوصاف ناخوشایند، در ماه رمضان.
برنامه
۱- تلاوت، تدبر، حفظ و مراجعه‌ی قرآن، اگر روزانه به مدت نیم ساعت پس از نماز عصر، جلسه‌ای قرآن برگزار شود و تمام اعضای خانواده اذ کار شامگاهی را بخوانند، بهتر خواهد بود.
۲- ادای نماز در اول وقت و رعایت خشوع در آن، و نمازهای سنت مثل نماز چاشتگاه و نماز تهجد، در حد امکان و با در نظر داشت سن افراد.
خواهر ارجمند، بکوش تا اعضای خانواده طاعتی را به صورت جمعی انجام دهند، مثل تلاوت دستجمعی قرآن و نماز تهجد، این کارها پیوند اعضای خانواده و دوستی و محبت آنان را بیشتر و مستحکم تر خواهد کرد. پیامبر(ص) فرموده است: «هرگاه آدمی خانواده‌اش را در شب بیدار کند و هر دو، دو رکعت نماز بگزارند، در زمره‌ی مردان و زنان ذاکر ثبت خواهند شد».
۳- ادای نماز تراویح در مسجد، در حد توان کودکان.
۴- در خلال انجام کارهای خانه، پیوسته با زبان ذکر بگو و برای خود وردی از اذکار، مثل تسبیح، استغفار، طلب بهشت، پناه خواستن ازدواج، لااِِله اِلاّ الله، تعیین کن.
۵- دعا در طول روز، هنگام افطار، قیام اللیل و تهجد، به همراه پایبندی به آداب دعا، دعا کردن برای برادران و خواهران مجاهد خویش را فراموش نکنیم.
۶- افطاری دادن به آدم‌های روزه‌دار، حتی اگر با دادن خرما و آب باشد، هم چنین می‌توان به همسایگان و خویشاوندان خرما هدیه داد.
۷- استحضار نیت به هنگام افطار، اسراف نکردن در افطار چه از لحاظ مالی و چه از لحاظ زمانی. افطار می‌تواند باعث صله‌ی رحم و تقویت ارتباط با دیگران باشد.
۸- رفع نیاز همسایگان، خویشاوندان و … این کار از یک ماه اعتکاف نشسن در مسجد رسول خدا بهتر است. فاصله‌ی ایام قاعدگی را برای این کار اختصاص بده.
۹- صله‌ی رحم، نیکی با پدر و مادر و همسایگان و خویشاوندان، از طریق دیدار، تلفن، دعوت خویشاوندان و همسایگان به افطار جمعی.
۱۰- صدقه دادن، با شوهر، فرزندان، خانواده، خویشاوندان و خواهران‌ات سخاوت عاطفی و معنوی داشته باشد. نیازهای کسانی را که در پیرامون‌ات هستند رفع کن. با گفتن سخنان نیکو، آنان را اندرز بده و در شرایطی که به آن نیاز دارند، بخل مورز. با بخشش اموال و انفاق کردن، سخاوت کن. خدایا، به کسی که انفاق می‌کند، عوض بده. چه خوب بود اگر در هر خانواده‌ای صندوق صدقات وجود داشت.
برادران خویش را در فلسطین و جاهای دیگر فراموش نکنیم. کسانی را که در پیرامون ما هستند، به این کار تشویق کنیم. هم چنین می‌توان زکات اموال را در ماه رمضان پرداخت کرد تا ثواب هفتاد فرض را داشته باشد. هم چنین پوشاک، کفش و کیف‌های زاید را می‌توان صدقه کرد.
۱۱- در این ماه می‌توان از کامجویی زاید خود را سبک کرد. بدون شک، ماه، ماه افزایش رزق انسان مؤمن است. ولی ما نباید کامجویی را افزایش دهیم. کسی که زیاد بخورد، زیاد می‌آشامد، زیاد می‌خوابد و زیاد زیان می‌بیند. ماه رمضان، شامل روزهای اندکی است. می‌باید از خوردن، آشامیدن، خوابیدن، سخن گفتن زاید و نگاه‌های بی‌سود بکاهیم. هر لحظه‌ای ارزش بسیار دارد. پیامبر(ص) فرمود: «کسی که ماه رمضان را دریابد و آمرزیده نشود، ناکام و زیانبار شود.»
۱۲- در این ماه مفاهیم عمیقی مثل رحمت، مغفرت و صبر را الهام بگیریم و بکوشیم آن ها را در خود و اطرافیان خویش محقق کنیم. روزه بزرگ ترین کمک ما در تقواست. خداوند فرموده است:
«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیکُمُ الصِّیامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ». «ای کسانی که ایمان آورده اید! [گرفتن] روزه بر شما واجب شده است همانگونه که بر کسانی که قبل از شما بودند واجب بوده است. باشد که تقوا پیشه کنید..» (بقره/۱۸۳).
این نتیجه (تقوا) تنها در صورتی به دست خواهد آمد که روزه به صورت درست گرفته شده باشد.
۱۳- اعضاء، مثل چشم، گوش، زبان و سایر اعضا می‌باید روزه دار باشند. می‌باید متوجه تلویزیون باشیم. پیش از رمضان می‌باید با فرزندانمان به این توافق برسیم که چه برنامه‌هایی را تماشا کنند. این کار برای آن که روزه‌ی آن‌ها به درستی ادا شود و بی‌خوابی نکشند، لازم است. پیامبر(ص) فرموده است: «روزه امانت است. می‌باید هر یک از شما از امانت خود نگهدای کند.»
۱۴- روزه به مثابه‌ی مجاهده‌ی نفس است. پس در هر لحظه برای جهاد، فداکاری و کسب خشنودی خداوند آماده باشد. کسی که خواهان آسایش باشد، برای مدتی از آسودگی دست می‌کشد. با خدا باش. هم و غم تو آخرت باشد تا آن که تو و خانواده‌ات به بهشتی دست پیدا کنی که پهنای آن به اندازه‌ی آسمان‌ها و زمین است.
« وَالَّذِینَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیتُهُم بِإِیمَانٍ أَلْحَقْنَا بِهِمْ ذُرِّیتَهُمْ وَمَا أَلَتْنَاهُم مِّنْ عَمَلِهِم مِّن شَیءٍ کُلُّ امْرِئٍ بِمَا کَسَبَ رَهِینٌ». «و کسانی که ایمان آوردند و خانواده‌هایشان با ایمان از آنان پیروی کردند، خانواده‌هایشان را به آنان ملحق کردیم و هیچ چیزی از اعمالشان نکاستیم. هر کس در گروه آن چیزی است که انجام داده است.» (طور/۲۱)
پاره‌ای از اندرزها برای خانواده و فرزندان
۱- بی‌خوابی نکشیدن، و خواب زود هنگام، تا فرزندان بتوانند برای سحری خوردن بیدار شوند. سحری خوردن مایه‌ی برکت است. فرشتگان برای کسانی که سحری می‌خورند دعا می‌کنند. دیر خوردن سحری، باعث تقویت آدمی در روزه و اعمال می‌شود و ادای نماز بامداد را در اول وقت تضمین می‌کند.
۲- انجام جمعی یک عمل طاعت مثل تلاوت قرآن یا تهجد. با این کار روابط خانوادگی تقویت می‌شوند. بانویی پژوهشگر در مجله‌ای از کشور مصر، آمار کمیته‌ی مشکلات خانوادگی در رمضان را منتشر کرده است. وی در آمار خود آورده که در رمضان مشکلات ۷/۲% کاهش می‌یابند، در حالی که علت مشکلات قبل از رمضان وجود داشته است.
۳- جلسه‌ی روزانه یا هفتگی، یا رفتن برای نماز تراویح، از اموری است که پیوند اعضای خانواده را تقویت می‌کند.
۴- جمع شدن اعضای خانواده برای سحری و افطار و دعا کردن برای یکدیگر.
۵- همکاری فرزندان با مادر برای آماده کردن سفره‌ی افطار.
۶- انتخاب غذای مفید و اسراف نکردن.
۷- جایزه دادن به کودکان در عوض روزه گرفتن، خواندن قرآن یا رفتار خویشان.
۸- بازخوانی درس‌های کودکان را طبق برنامه پیگیری کنید. درس‌های آسان را به قبل از مغرب در نظر بگیرید و درس‌های دیگر را برای پس از نماز تراویح یا پس از نماز صبح بگذارید.
۹- پیوسته این دعا را تکرار کنید. «وَالَّذِینَ یقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّیاتِنَا قُرَّهَ أَعْینٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِینَ إِمَامًا». «و کسانی‌اند که می‌گویند: پروردگارمان برایمان از همسران و فرزندانمان روشنی دیدگان ببخش و ما را پیشوای تقوا پیشگان قرار ده». (فرقان/۷۴)
«وَإِذْ یرْفَعُ إِبْرَاهِیمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَیتِ وَإِسْمَاعِیلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ». «و آنگاه که ابراهیم و اسماعیل پایه های خانه [ی کعبه] را بالا بردند، [درحالی که گفتند: [«ای پروردگار ما!] این کار را] از ما بپذیرید، چرا که بی گمان تویی همان شنوای دانا». (بقره/۱۲۷)
ترجمه: سرویس دین و دعوت پایگاه اطلاع رسانی اصلاح