اصلاحات انقلابی عمر بن عبدالعزیز"رض"

اصلاحات انقلابی عمر بن عبدالعزیز"رض"

امام سید ابوالحسن علی ندوی/ مترجم: علامه محمد ابراهیم دامنی

علاوه بر پیش گرفتن زندگی زاهدانه و احتیاط و تقوی، روح حکومت را نیز به طور کامل تغییر داد اولین تغییر بنیادی وی این بود که نقطه نظر حکومت را نسبت به تمامی امور تغییر داد، تا قبل از خلافت ایشان برای گرفتن مالیات و خراج دولتی و صرف کردن آن اداره ی مخصوصی تشکیل شده بود که آن اداره را با اخلاق و عقاید، سیرت و تربیت، ضلالت و هدایت، عموم مسلمین هیچ سر و کاری نبودف نظام ان به همین محور می چرخید، ایشان با جمله معروف و تاریخی خویش که « محمد(ص) برای دنیا هادی ای فرستاد شدند نه به صورت بخشدار و یا استاندار» _{(کتاب الخراج امام ابو یوسف (رح) ص ۵۷.)}

خراج دولت و دیدگاه آن را تغییر داده و آن را به جای حکومت دنیایی به صورت خلافت نبوت در آورد.تمام دوران خلافت عمربن عبدالعزیز تفسیر عملی همین جمله بود. ایشان در مقابل مصالح سلطنتی و منافع اش اصول را اخلاق دینی را همیشه ترجیح می داد، در مقابل دینی به ضررهای مالی و دولتی هرگز اعتنا نمی کرد. در زمان حکومت اسلامی خلافتش، رعایای غیر مسلمان (ذمی) آن ممالک به تعداد زیادی مسلمان شدند و نتیجه اش این بود که مالیاتی که از مبالغ آن مخارج دولتی می چرخید کمتر می شد و توازن مالی دولت شدیدا" به هم می خورد. کارمندان دولتی این خطر را گوشزد کردند و اظهار خطر کردند، ایشان فرمود که این (مسلمان شدن کافر) هدف اصلی بعثت پیامبر(ص) بوده است. و برای مسؤلین دیگر مالیات نوشت من از این بابت بی نهایت خوشحال می شوم که همه غیر مسلمین، مسلمان شوند و ( در آمد جزیه به طور کلی متوقف گردد) من و شما با کشاورزی و شخم زدن زمین شکم مان را سیر کنیم._{(مناقب عمربن عبدالعزیرص ۶۴ چاپ اروپا)} در یمن خراج به مقدار معین دریافت می شد چه کشاورزی خوب باشد چه بد. حاکم محل این روش گزارش داد. ایشان در جواب فرمودند خراج باید مطابق با مزرعه دریافت گردد، اگر چه نتیجه اش این باشد که از تمام منطقه فقط یک مشت گندم دریافت گردد، به همین قدر راضی هستم._{(سیرت عمربن عبدالعزیز ص ۱۲۶)}

عوارض مالیاتی مملکت را به طور کلی معاف کرد و برا ی عمال نوشت که این بخس است در این مورد قرآن ارشاد می فرماید { ‏ وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیَاءهُمْ وَلَا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ ‏}شعرا/۱۸۳

{‏ و اشیاء مردم را نکاهید ( و حقوق ایشان را ضایع نکنید ) و در زمین تباهی نورزید . ‏}

به جز از چند رقم درآمد جایز شرعی، ده ها رقم مالیات و درآمد های ناروای دولتی که حکام گذاشته اختراع کرده بودند، همه یکسره معاف کرد و راه های دریا و خشکی را باز کرد و هر نوع کنترلی را از مسافرت های تجاری برداشت.

در ممالک اسلامی اصلاحاتی انجام داد که نتایجش خیلی عمیق بود و برا ی کل کشور پیمان های یکسانه برای کسبه تعیین کرد که تغییر دادن آن ممکن نبود.

تجارت حکام و کارمندان دولت را ممنوع قرار داد. بهره کشی فرد از فرد «بیگاری» را به طور قانونی ممنوع کرده مقدار زیادی از اراضی و املاک سلطنتی که امراء و پادشاهان قبلی برای افراد خانواده اش شکارگاه و یا چراگاه تعیین و اختصاص داده بودند به بیت المال باز گردانده بود و گفت این ملک مردم است. کلیه مسؤلین دولتی از پذیرفتن تحفه و سوغات منع کرده و فرمود درست است زمانی اسم آن تحفه بود، اما حالا به جز رشوه نام دیگری ندارد. به کلیه ارگان های دولت بخشنامه کرد که برای مردم موقعیتی فراهم کنید تا بدون واسطه به شما دسترسی داشته باشند. در موسم حج اعلان عمومی می شد که هر فردی به ما اطلاع دهد که فلان شخصی ظلمی کرده است و یه به ما مشورت نیکی بدهد به آن شخص از صد تا سیصد دینار جایزه پرداخت خواهد شد.

_________________________________

منبع: تاریخ دعوت و اصلاح

مؤلف: امام سید ابوالحسن علی ندوی (رح)

مترجم: علامه محمد ابراهیم دامنی (رح)

انتشارات:صدیقی، زاهدان/۱۳۸۲