جهانی شدن، پدیده ای پرتناقض

جهانی شدن، پدیده ای پرتناقض

جهانی شدن پدیده ای است که بروز آن در عصر حاضر موجب تغییر و تحولات بسیاری در زمینه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در عرصه بین المللی شده و کشورهای بسیاری را به چالش کشانده است. به طوری که بی شک مهمترین و بارزترین وجه تمایز اقتصاد امروز و دیروز جهانی شدن است.جهانی شدن برای بیماری های اقتصادی جهان تجویز شده و چنین ادعا می شود که جریان آزاد سرمایه، نیروی کار، کالا و اطلاعات بدون دخالت دولت و دیگر شکل های مداخله، تنها راه رسیدن به سعادت جهانی است. امروزه تعریف متفاوتی از مفهوم جهانی شدن عنوان شده است، گروهی از آن به عنوان یک مفهوم عام یعنی درهم ادغام شدن بازارهای جهانی در زمینه های تجارت، سرمایه گذاری مستقیم و جابه جایی و انتقال سرمایه، نیروی کار و فرهنگ در چارچوب نظام سرمایه داری آزاد بازار و نهایتاً سر فرود آوردن در برابر قدرت های جهانی بازار یاد می کنند. گروه دیگری از آن به عنوان پیروزی نظام سرمایه داری در جهان نام می برند و گروهی از آن به عنوان وجود رقابتی بی قید و شرط در سطح جهان به گونه ای که کشورهای غنی را ثروتمندتر و کشورهای فقیر را فقیرتر می کند، یاد کرده اند. گروهی هم از آن به عنوان عصر تحول عمیق سرمایه داری برای همه انسان ها نام برده اند.با این همه باید عنوان کرد که جهانی شدن از نظر تمامی این گروه ها، حول محور یک مفهوم است بیانگر یک روند مستمر و مداوم پیرامون رقابت میان قدرت های بزرگ، نوآوری، تکنولوژیک، جهانی شدن تولید و مبادله به معنای مدرنیسم (نوگرایی) است.اما روند تحول جدیدی که در دنیای امروز در قالب یک بازاندیشی و نظام جدید تعریف می شود مفهومی تحت عنوان جهان گرایی است که به معنای نفی دیگران و نفوذ در فرهنگ های دیگر در محل برخورد ایدئولوژی ها است.

در علم معانی بیان، جهانی شدن فرآیند کوتاه کردن فاصله ها تغییر در تجارب زمانی و ارائه ماهیت جهانی است. این تحول در ابعاد مختلفی در جهان امروز ایجاد گردیده است، در بعد اقتصادی؛ شامل گسترش و یکپارچگی بازارهای مالی مبادلات تجاری، ایجاد سازمان های اقتصادی بین المللی نظیر اکو،آس آن، اتحادیه پولی کشورهای اروپایی، ادغام شرکت های بزرگ تولیدی، در بعد سیاسی، این تحول با سقوط نظام های تمامیت خواه و اقتدارگرایانه گرایش به دموکراسی و تکثر سیاسی و احترام به حقوق بشر بوده است و در بعد فرهنگی؛ گرایش به سوی ایجاد فرهنگ جهانی با ارزش و معیارهای خاص و در نهایت در بعد ارتباطات شامل گسترش بی حد و مرز شبکه های ماهواره ای و اینترنت در اقصی نقاط جهان است.در بررسی آثار و پیامدهای جهانی شدن بر اقتصاد باید بر این نکته توجه داشت که جهانی شدن اقتصاد آثار و پیامدهای متفاوتی را برای کشورهای مختلف جهان اعم از توسعه یافته و در حال توسعه داراست. به عبارت ساده تر، علاوه بر تأثیر عمومی جهانی شدن بر اقتصاد متناسب با ویژگی های ساختاری هر یک از گروه ها، کشورها پیامد ویژه ای متناسب با ساختار اقتصادی آنان را دربر دارد. از یک نظر کلی و عمده می توان آثار عمومی جهانی شدن اقتصاد را به صورت زیر عنوان کرد:

۱ ) افزایش رقابت

۲) وابستگی بیشتر اقتصاد کشورها

۳) به چالش کشاندن دولتها

۴) گسترش تقسیم کار بین المللی در این میان یکی از مهمترین پیامدهای جهانی شدن، افزایش رقابت در سطح بین المللی اقتصاد است زیرا در این شرایط همواره با کاهش هزینه های حمل و نقل رشد حیرت انگیز فناوری اطلاعات و گسترش روزافزون تجارت الکترونیک و به حداقل رسیدن محدودیت های جغرافیایی و رشد رقابت مواجه هستیم، در نتیجه کارایی اقتصاد بین المللی افزایش خواهد یافت. در این میان می توان گفت مهمترین پیامد جهانی شدن بر اقتصاد کشورها رشد تجارت الکترونیک است.

● تجارت الکترونیک

در دهه های اخیر سازمان ها با شتاب فراوانی به سوی بهره گیری از فناوری ارتباطات و اطلاعات در زمینه های تجاری و بازرگانی رفته اند. در واقع از علل ورود سازمان ها به تجارت الکترونیک هزینه سربار بالا، هزینه عملیاتی بالا، عدم به کارگیری فناوری رقابتی و پاسخ ندادن به موقع به مشتریان است.از تجارت الکترونیک می توان تعاریف زیادی بیان کرد. برخلاف مباحثی چون تحقیق در عملیات یا کنترل پروژه که دوران رشد و تغییر و تحول خود را طی کرده اند اینترنت و مباحث زاییده آن هنوز در حال تغییر هستند و بنابراین تعاریف آنها نیز در این سیر تحولی در هر دوره از زمان دستخوش دگرگونی می شود. در بین تعاریف موجود از تجارت الکترونیک کاملترین آنها عبارت است از: خرید، فروش و تبادل هر گونه کالا خدمات و یا اطلاعات از طریق شبکه های کامپیوتری از جمله اینترنت. این تعریفی جامع و فراگیر است چراکه تنها اینترنت را به عنوان ابزار معرفی نمی کند بلکه این عمل را از طریق هر گونه شبکه کامپیوتری ممکن می داند. حمایت از کلیه اشکال معاملات تجاری از طریق ساختارهای دیجیتال و عناصر آن عبارتند از: بازار الکترونیک، تبادل الکترونیک داده و تجارت اینترنتی. این تعریف با کاربرد گسترده تری که برخی شرکت ها از تجارت الکترونیک به عمل می آورند، تطابق دارد. شاید کمتر کسی تصور می کرد که اختراع رایانه چنان تحولی در زندگی بشر ایجاد کند که تمام ابعاد زندگی وی را تحت تأثیر خود قرار دهد. اولین ثمره این انقلاب تکنولوژیکی، اینترنت ـ پدیده ای که ایده شکل گیری آن از جنگ جهانی دوم شکل گرفت ـ بود. شبکه های اولیه (آپارنت) دارای Host نبودند و تمامی کامپیوترها نقش میزبان را ایفا می کردند و در عین حال می توانستند به حافظه یکدیگر دسترسی یابند. با رشد اینترنت و ایجاد شبکه های پیشرفته امروزی، موضوع تکنولوژی اطلاعات (IT) مطرح شد و به تدریج تمام مسائل را تحت تأثیر خود قرار داد. در مدیریت سازمانی، تکنولوژی اطلاعات در ساخت، آموزش از راه دور، تجارت الکترونیکی، پیشرفت های سخت افزاری و… از جمله موضوعات مطرح در زمینه این فناوری جدید هستند.تجارت الکترونیک از جمله ابداعات نوین بشری است که در دهه اخیر، نقش تعیین کننده ای در تمامی انواع تجارت و معاملات بازی کرده است. به بیان دیگر تجارت الکترونیک، از قابلیت های اینترنت برای ارتقاء و بهبود فرآیندهای تجاری استفاده می کند. انواع مدل های این شکل جدید تجارت شامل B۲C، C۲C، B۲B، G۲C، G۲G و. .. تمامی اجزای یک جامعه اعم از افراد عادی تا ارگان های بزرگ دولتی را به یکدیگر پیوند داده است. C نمایانگر خریدار، B نمایانگر شرکت های خصوصی و G نشان دهنده ارگان های دولتی است. مدل C۲C در واقع همان مزایده online است که قابلیت مبادله کردن هر نوع کالای مورد توافق طرفین را دارد. طرفین این معامله هر دو از افراد عادی هستند. مدل های B۲C، B۲B نیز قابلیت ارائه هر نوع محصولی را بر وب دارا هستند. در مدل B۲B دو شرکت به مبادله تجاری با یکدیگر می پردازند و مدل B۲C امکان تجارت الکترونیک را بین یک شرکت و یک مشتری فراهم می کند. با توجه به دولتی بودن بیشتر خدمات در ایران و امکان ابتکار عمل بیشتر آنها، پیاده سازی مدل G۲G که تبادل کالا و خدمات میان نهادهای دولتی را امکان پذیر می سازد، محتمل تر می نماید.اما در بعد دیگر پیاده سازی و استفاده از این فناوری جدید نیازمند ایجاد بسترهای فکری و فرهنگی جهت پذیرش آن از طرف جامعه، رفع موانع حقوقی و قانونی و تأمین پیش نیازهای سخت افزاری و نرم افزاری می باشد. به عنوان مثال server یا Network پشتیبانی کننده مناسب، سیستم پرداخت متناسب در کشور و همچنین سرعت بالای دسترسی به شبکه از ملزومات فنی یک تجارت ـ الکترونیک محسوب می شوند.یک فروشگاه اینترنتی دارای امکانات ویژه ای است:

ـ برخلاف فروشگاه های واقعی فردی به نام فروشنده در آن وجود ندارد.

ـ ساعات کار آن شبانه روزی و در تمام ایام هفته است.

ـ مشتری های آن از تمام نقاط دنیا و با فرهنگ ها و سلایق متفاوتی هستند.

ـ به علت ارتقاء قابلیت های فنی محیط (اینترنت) تولیدکنندگان می توانند به صورت کاراتر و موثرتر به معرفی و عرضه محصولات خود بپردازند.

ـ پست الکترونیکی یک شیوه کارا در بازاریابی مستقیم به شمار می آید.

ـ از طریق گروه های خبری و گروه های بحث و تبادل نظر امکان ایجاد رابطه ای تعاملی بین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان وجود دارد.

بهره گیری از هر یک از این امکانات نیازمند ایجاد ساختارهای فرهنگی لازم چه در میان مشتریان و چه در میان صاحبان بازار است.یکی از بخش های مهم تجارت الکترونیک سیستم پرداخت است. برای پرداختی به دور از اشکال بر شبکه جهانی وب، یک سیستم پرداخت می بایست علاوه بر دارا بودن امکانات تکنولوژیکی مناسب از قبیل کارت های هوشمند، کارت های اعتباری، چک های الکترونیکی، پول های الکترونیکی و… باید از لحاظ امنیتی نیز قابل اطمینان باشد. استفاده از شیوه های مبهم سازی اطلاعات مبادله شده کارت های اعتباری، استفاده از امضای الکترونیکی، استفاده از پروتکل های SSL و , SET استفاده از تکنیک های رمزگذاری، استفاده از کیف های الکترونیکی دارای نگهبان و… از جمله روش های امنیتی مطرح در این زمینه است. طراحی وب سایت مربوط با توجه به سلایق و نیازهای مشتریان از عوامل مهم در موفقیت یک تجارت الکترونیک است. بدیهی است که ابتکار فروشنده در به کار بردن راهکارهای مناسب برای متقاعد کردن بازدیدکننده در خرید از طریق وب، ضروری است. همچنین می بایست در مورد نحوه جذب و حفظ مشتریان با توجه به خصوصیات یک بازار رقابتی جهانی به راهکارهایی مؤثر و کارا اندیشید. استفاده از قلم های متناسب با موضوع فعالیت، انتخاب مناسب رنگ ها با توجه به خصوصیات فرهنگی، استفاده از فاکتورهای جذاب مانند گرافیک تصویری مناسب، توزیع متناسب اطلاعات و عکس ها، ایجاد محیط های تعاملی مانند گروه های بحث و تبادل افکار و بسیاری از نکات دیگر می تواند در جذب و متقاعد کردن مشتری به خرید از سایت شما مؤثر باشد. ورود به یک بازار جهانی نیازمند برنامه ای دقیق و حساب شده است. یکی از مهمترین و زیربنایی ترین مسائلی که باید در راه اندازی یک فروشگاه مبتنی بر وب مورد بررسی قرار گیرد، استراتژی های راه اندازی فروشگاه است. به طور کلی این استراتژی ها به دو دسته استراتژی های قبل از شروع فعالیت های تجاری در اینترنت و استراتژی های در حین فعالیت های تجاری تقسیم می شوند.

۱) استراتژی های قبل از شروع فعالیت های تجاری:

این بخش شامل کلیه راهکارها و تصمیماتی است که پیش از شروع فعالیت فروش باید مدنظر قرار گیرد. این بخش در حکم پایه و ستون یک ساختمان است که پی و اساس مجموعه را تشکیل می دهد. بنابراین در صورت اهمال کاری و یا عدم صرف زمان و دقت کافی در این امر در آینده لطمات زیادی را به سیستم طراحی شده وارد خواهد آورد.

۲) استراتژی های در حین فعالیت های تجاری:

آخرین مرحله و شاید مهمترین فاز کار را فعالیت های در حین فروش تشکیل می دهند. استراتژی های موجود در این بخش را به دو بخش استراتژی های کوتاه مدت و بلندمدت تقسیم می کنند. امروزه حجم زیادی از مبادلات از طریق این شیوه نوین تجارت انجام می گیرد و انتظار می رود که چندین میلیون دلار از مبادلات بشری تا سال های آینده از طریق اینترنت انجام پذیرد.

● نتیجه گیری:

ارتباط بین تجارت و تکنولوژی دیر زمانی است که وجود داشته و ادامه دارد. اکنون، شبکه جهانی اینترنت مانند همان کشتی است که نه تنها فواصل جغرافیایی بلکه اختلافات زمانی را نیز کمرنگ نموده و صحنه را برای نمایشی دیگر آماده کرده است. برای گسترش و پذیرش تجارت الکترونیک لازم است که پیش نیازهای این تکنولوژی مهیا شود. مهمترین هدف در تجارت ـ حال چه از روش های بسیار پیشرفته الکترونیکی استفاده کند و چه از روش های سنتی و قدیمی ـ همانا دستیابی به پول و سود بیشتر است و طبیعتاً در این میان، نقش بانک ها و مؤسسات اقتصادی در نقل و انتقال پول بسیار حیاتی است. هدف از بکارگیری تجارت الکترونیک، ارائه روشی جدید در انجام امور بازرگانی می باشد. با واسطه این روش ، تاجران قادرند که محصولات و خدمات خود را به شکل تمام وقت و به تمام خریداران در سرتاسر جهان عرضه کنند.

نهایتاً اینکه، به سادگی می توان هر گونه فعالیت تجاری و مالی بین موسسات و افراد مختلف را در حیطه تجارت الکترونیک گنجاند. تجارت الکترونیک روش دیگری برای تبادل الکترونیکی اطلاعات و انجام مبادلات تجاری است که یک پل الکترونیکی را بین مراکز تجاری ایجاد کرده است. با وجودی که تجارت الکترونیک پدیده ای تقریباً جدید و نوپا اما بسیار فعال است.

مدل های C۲B و B۲B بیشترین توجه را امروزه به خود جلب کرده اند ولی مدل های دیگر هنوز در حال نقدیل استراتژی هایشان هستند و روش هایشان را گسترش می دهند و عاقلانه این است که راجع به پنج سال ابتدای کار تجارت الکترونیک مانند پنج سال ابتدای زندگی یک کودک بیندیشیم. تجارت الکترونیک در ایران مانند دیگر کشورها، دارای شرکت های بسیاری است که برای توسعه بازار خود به اینترنت وابسته اند که هدف بیشتر آنها از پایگاهی که در اینترنت ایجاد می کنند ، توسعه صادرات است متأسفانه فروش در شبکه مخارج زیادی دارد و برای بسیاری مقرون به صرفه نیست. شرکت های بزرگ دنیا با سرمایه های کلان و پرسنل کافی پایگاه های تخصصی را برای مواردی چون صادرات و فروش تجاری ایجاد کرده اند . شرکت های متعددی نیز در ایران دست به ایجاد چنین امکاناتی زده اند اما از آن جایی که هنوز هیچ متولی و مرکزی برای این پدیده وجود ندارد، این سازمان ها به صورت جزیره ای و خود محور اقداماتی را انجام می دهند که هنوز پروسه کامل تجارت را در بر نگرفته و به صورت مقطعی انجام می شود . تجارت الکترونیکی در مرحله کودکی و نوپایی است و نیاز به مراقبت و حمایت زیادی از طرف دولت دارد. دولت باید با ارائه یک طرح ملی، فرهنگ خرید جامعه امروزی ایران را تغییر دهدو سرمایه گذاری مالی و زمانی بر روی زمینه ای که در آینده حرف اول را خواهد زد، مطمئناً باعث پویایی اقتصاد کشور خواهد شد. خوشبختانه کشور ما از پشتوانه خوبی از نظر نیروی جوان برخوردار است و در نتیجه وظیفه ارگان های دولتی و غیر دولتی ، وارد کردن این تکنولوژی به کشور و تشکیل دادن گروه های کاری، برای کار سازمان یافته بر روی این تکنولوژی جدید است.

اینترنت به سرعت در حال رشد است و تاجران کوچک این فرصت را در اختیار دارند که همگام با آن رشد کرده و به غول های تجاری فردا مبدل شوند. هر تغییر و تحول در جامعه ، نیازمند تحول و دگرگونی در ساختار و قوانین و آداب و سنن است تا بستری مناسب برای پذیرش این تغییر فراهم شود. تجارت الکترونیک نیز تحولی است در عرصه تجارت و اطلاعات که به موجب آن، شیوه خرید و فروش و انتقال اطلاعات و کالاها توسط مؤسسات دگرگون شده است. برای گسترش و پذیرش تجارت الکترونیک لازم است که پیش نیازهای رشد این تکنولوژی مهیا شود از جمله این پیش نیازها می توان به زیرساختار مخابراتی ، مسایل قانونی و ایمنی پیام رسانی و نیز مبادله الکترونیکی داده ها اشاره کرد.

   منبع : روزنامه ابرار

  منابع:

۱ـ سازمان همیاری اشتغال فارغ التحصیلان (J.B)

۲ـ کمیته فناوری اطلاعات وزارت راه و ترابری

۳ـ مجموعه مقالات همایش جهانی شهرهای الکترونیک و اینترنتی (اردیبهشت۸۰ شماره ۲)

۴ـ ماهنامه تخصصی بازاریابی (شماره ،۵ سال ۱۳۷۹) دکتر علی پرنده

۵- تجارت در اینترنت، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، سال ۱۳۷۹

اسلامی ـ کریمیان