چگونه قوه تخیل کودکمان را پرورش دهیم؟
چگونه قوه تخیل کودکمان را پرورش دهیم؟
هرکودک با حدود صدمیلیارد سلول مغزی متولد می شود که به راستی شگفت انگیز است. ولی زمانی که کودک نوپاست، شگفت آورتر نیز می شود. هریک از سلول های مغزی کودک تکانه های الکتریکی با نام پیام (سیگنال) ارسال و دریافت می کند که به کمک مواد شیمیایی در مغز مانند سروتنین، ارتباطات را به وجود می آورند. در پی تکرار، این ارتباطات به شبکه ای مبدل می شود که کودک را قادر به فکرکردن و یادگرفتن می کند. تا زمانی که سومین سالگرد تولد کودک نوپایتان را جشن بگیرید، مغز او حدود هزارتریلیون ارتباط برقرار کرده است؛ یعنی حدودا دوبرابر بیش از آنچه شما از آن برخوردارید. درحال حاضر مغز کودک نوپای شما بسیار متراکم تر از آن چیزی است که در آینده خواهد بود و در حال ساختن مسیری است که در بقیه عمر طی خواهد کرد؛ ارتباطی که مرتبا به کار گرفته شود، پایدار می ماند و آنچه به کار گرفته نشود (یا به ندرت استفاده شود) دوام نخواهد داشت. به همین دلیل است که متخصصان تاکید بسیاری بر سه سال اول دوران کودکی دارند. هرکاری که شما با کودک نوپای خود انجام دهید، از خواندن، آوازخواندن و بازی گرفته تا خوردن و راه رفتن، به جهش ناگهانی مغز او کمک می کند. زمانی که شما او را در معرض تصاویر، اصوات و احساسات جدید قرار می دهید، ذهن او را روی دنیایی بزرگ تر و مهیج تر می گشایید و هنگامی که از تخیل خودتان استفاده می کنید، او را هم تشویق به استفاده از این نیرو می کنید. برای مثال، هنگامی که می گویید: «نگاه کن، من یه ببر تو جنگلم»، «بیا تصور کنیم می خوایم به یه مسافرت طولانی بریم» شما مغز او را برای ساختن «راه خیالی» مخصوص به خودش تحریک می کنید.
نمونه های پیشنهادی
کودک شما همچون هر کودک دیگری ذاتا خلاق است، ولی شاید نداند که از کجا باید شروع کند. با همدیگرخواندن داستان هایی درباره سرزمین ها و مردم ناشناخته یا کتاب های مصوری که به گسترش واژگان لغوی و تصویری او کمک کنند، راه خوبی برای برانگیختن قوه تخیل اوست. چگونه می توانید تصور کنید که یک لاک پشت هستید، وقتی تا به حال آن را ندیده اید؟ کتاب هایی با عکس های فراوان بزرگ رنگی انتخاب کنید و خوشحال باشید که در حال حاضر و قبل از اینکه کودکتان خواندن و پایبندی کامل به متن را یاد بگیرد، می توانید هرچه را بخواهید بیافرینید. مغز او هم اکنون نیازمند خوراک فکری است. عکس هرچیزی، از سوسک گرفته تا پتروداکتیل [نوعی خزنده بالدار که نسل آن میلیون هاسال قبل منقرض شده است] را به او نشان دهید، صدای حیوانات و وسایل نقلیه را درآورید، صداهای خاصی را برای شخصیت های مختلف تعیین کنید و درباره اتفاقاتی که برای آن شخصیت ها رخ داده یا ممکن است رخ دهد، صحبت کنید. شنیدن داستان هایی که خودتان ساخته اید، به خوبی بقیه داستان ها و حتی بهتر از آنها می تواند باشد. داستان های شما نه تنها تخیل او را وسعت می بخشد، بلکه زمینه شخصیت سازی و خلق موضوع ها را نیز در کودک می پروراند. همچنین اختصاص شخصیت اصلی داستان به کودکتان، روش موثری برای بسط ادراک او از خویشتن است. به زودی، کودک نوپای شما شروع به خلق داستان ها و ماجراهای خودش خواهد کرد. اگر در آغاز از شما تقلید کرد، نگران نباشید، این شیوه یادگیری کودکان است. همزمان با گسترش قوه تخیلش، خلاقیتی که در سناریوهایش به خرج خواهد داد، شما را به حیرت درمی آورد.
وسایل بازی اش را فراهم کنید
تقریبا هرچیزی می تواند وسیله ای برای نمایش تخیلی کودکتان باشد. مثلاحوله ها جای کلاه باشند، مهره های پلاستیکی جواهرات باارزش شوند، پادری های کهنه حمام تبدیل به قالی های جادویی شوند و انبوهی از حیوانات پشمالوی کودک شما مبدل به جنگل، بیمارستان یا مزرعه حیوانات شوند. چه باور داشته باشید و چه نه، بیشتر اوقات بهترین ابزار نمایش خلاق، وسایل ساده هستند. از آنجایی که بیشتر رفتارها از مخیله کودک شما سر می زند، لباس هایی با شکل خاص- مثل آنهایی که به یک شخصیت کارتونی خاص مربوط می شود- در حقیقت آنقدرها مفید نیست. لباس بَت من فقط می تواند لباس بَت من باشد. ولی یک کلاه یا حوله ساده برای کودک می تواند جای شخصیت های مختلف را بگیرد. تا می توانید کودکتان را با افراد، مکان ها و رویدادهای واقعی روبه رو کنید، این بهترین روشی است که داشتن ایده های فراوان به هنگام نمایش خلاق را برای کودک تضمین می کند.
او را به نمایش تخیلی ترغیب کنید
کودکان با اجرای نمایش وقایع زندگی روزانه و البته خیالی شان مطالب بسیاری را فرا می گیرند. زمانی که کودک نوپایتان نمایشنامه و گفته هایی را می آفریند و شخصیت هایی را نیز تعیین می کند (من بابا هستم و تو بچه ای و مریض شده ای)، مهارت های اجتماعی و زبانی خود را پرورش می دهد. هنگامی که کودک به بازسازی نمایش هایی در رابطه با احساس ناراحتی، خوشحالی، ترس و امنیت می پردازد، مسایل عاطفی را با خود تمرین می کند. خود را به شکل ابرقهرمان، اسب یا جادوگر تصور کردن به او حس قدرت می بخشد و به او می آموزد که خودش در راس هرچیزی است، او می تواند هرکسی که می خواهد باشد. علاوه بر این او به تمرین نظم و انضباط هم می پردازد و به تنهایی یا با دوستانش قوانینی را وضع می کند. البته قوانین پیچیده ای که کودکان بین خودشان به اجرا می گذارند، همواره بزرگ ترها را به تعجب وامی دارد. همچنین زمانی که کودک چگونگی رفتار قورباغه یا سگ را در موقعیتی خاص به تصویر می کشد در واقع دارد به گسترش فهم خود از علت و معلول می پردازد. شاید مهم ترین دستاورد ایجاد موقعیت های تخیلی و ادامه آن تا رسیدن به نتیجه، آن باشد که به کودک تفکر خلاق و شیوه حل مسایل را آموزش دهد. بنا بر یکی از تحقیقات انجام شده، زمانی که کودکان خلاق بزرگ می شوند، نه تنها همگام با رشدشان تمایل به حفظ این ویژگی دارند، بلکه مشکلات پیش رو را بهتر می توانند حل کنند.
ریخت وپاش را تحمل کنید
خیال پردازی شلوغ کاری را هم به همراه دارد و هیچ تردیدی در آن نیست. هانسل و گرتل شدن کودک، یعنی آثار خرده نان در هرجای اتاق نشیمن یا جادوگر و ساحره شدن به این معناست که در نهایت دسته جارو به سر کسی اصابت می کند. به عنوان یک راهبرد می توانید انبار مهمات او را محدود کنید که می تواند بسیار سودمند باشد. پوشیدن برعکس پیراهن های کهنه با آستین های بریده شده روپوش مناسبی می تواند باشد؛ پهن کردن زیرانداز پلاستیکی زیر محل گل بازی نیز از سطح میز محافظت می کند؛ پوشاندن میز (یا کف زمین یا دیوار) با ورقه های بزرگ کاغذ آستری می تواند مانع از رنگی شدن آنجا شود. تعیین محدودیت ها (با شمشیر همدیگر را نمی زنید! پرتاب گلوله برفی به سروصورت ممنوع! اجازه ندارید معجون های اختراعی آشپزخانه را بخورید!) و به اجراگذاشتن آنها بسیار مهم است. این کار در نهایت موجب خشنودی شما و کودکتان می شود. روانشناسان بر این عقیده اند که هرچند دوستان خیالی خوب هستند ولی اگر کودکتان شروع به مقصر دانستن آن دوست به دلیل کاری که خود انجام داده است، می کند زمان برخورد با واقعیت فرا رسیده است. با این همه هروقت می توانید، به کودکتان اجازه دهید اندکی با بقایای پرواز خیالش زندگی کند.
از وجود تفاوت ها لذت ببرید
زمانی که کودکتان سه روز تمام برای پوشیدن لباس آدم فضایی یا بال های فرشته ای در مهد کودک به شما التماس می کند، ممکن است سردرگم شوید. بزرگسالان عادت دارند تفاوتی آشکار بین رفتار «در جمع» و «در خلوت» قایل باشند (زیرپوش کهنه بدبو و دمپایی روفرشی خرگوشی زوار دررفته ات برای خانه خوبه، نه برای سوپرمارکت)، و مشکل است که تصور کنید کودکان نوپا اینگونه فکر نمی کنند. ولی زمانی که مجبور به برخورد می شوید (تو باید بال های فرشته ای را همین حالادر بیاری!) باید به خاطر داشته باشید که کودک شما هنوز این حدومرزها را نمی شناسد پس جایی برای نگرانی وجود ندارد. علت آن نیست که کودکتان در دنیای خیالی گم شده است، او فقط بازی اش را تمام نکرده است. ما بزرگ ترها به هدف هایمان می اندیشیم- به انجام رساندن بیشترین مقدار کار در کمترین زمان ممکن – و نگران نظر دیگران هستیم و به تبع آن، دچار احساساتی نظیر اضطراب می شویم. البته این عادت ها مثبت هستند؛ در واقع ما آنها را یاد می گیریم چون به ما کمک می کنند تا در جامعه خوب ظاهر شویم و در کارها موفق باشیم. ولی واقعیت امر آن است که این عادات در تضاد با شیوه زندگی خلاقانه آزاد است. به عبارت دیگر شاید درک آن مشکل باشد، ولی اگر از دیدگاه قوه تخیل به آن بنگریم، در واقع دارید بار و بنه زیادی را بر دوش خود حمل می کنید.
شنونده باشید و تشویق کنید
درست است که آلیس در ذهن لویس کارول شکل گرفته است، ولی اگر وی این ماجراها را روی کاغذ نمی آورد، همه ما یک قدم عقب تر بودیم. بخشی از تقویت تخیل آن است که یاد بگیریم آن را با دیگران قسمت کنیم. بهترین راه برای آنکه کودک نوپا بتواند به این مرحله جدید قدم بگذارد، شنونده خوب بودن است. مهارت های زبانی کودکان نوپا چندان زیاد نیست، صدالبته که با تمرین بهتر می شود. بخش های یک داستان را جایگزین کنید: در حالی که مشغول رانندگی هستید، بگویید، «روزی روزگاری سگی بود که با دختر کوچیکی به اسم مالی زندگی می کرد. اونا دوست داشتن برن پارک. یه روز…» بعد نوبت را به کودکتان بدهید. اگر او نمی تواند بخش کاملی را بازگو کند، دست کم می تواند مشارکت کند: از او بخواهید که برای دختر کوچک و سگ اسم بگذارد. زمانی که کودک شما تصویری را می کشد، از او بخواهید آن را برای شما تفسیر کند. به جای آنکه بگویید «چه خونه قشنگی!» (مگر اینکه کودک شما یک جوجه لئوناردو باشد، وگرنه امکان زیادی هست که درهر حال اشتباه حدس بزنید)، بگویید «چه رنگای قشنگی رو استفاده کردی.»اجرای نمایش تخیلی به کودکتان امکان می دهد که به هرکس که می خواهد تبدیل شود، آنچه را باید فرابگیرد، تمرین کند و هرچیزی را آنطور که می خواهد ظاهر کند.
منبع: شفقنا
