اساسی ترین موانع رشد و صعود به سوی کمال
اساسی ترین موانع رشد
و صعود به سوی کمال
استاد ناصر سبحانی
انسان در همان آغاز
آفرینش مخلوقی است که آمادگی و استعداد شکوفائی و رشد را دارد . او همچون دانه یا
هسته و یا نهالی است که در صورت فراهم شدن شرایط و زمینه مناسب برای رشد می تواند
رشد کند وکامل شود .
خداوند متعال شرایط
رشد بسوی کمال را برای انسان فراهم کرده است و هر آنچه را که او در این مسیر به آن
نیاز دارد در اختیارش قرار داده است . انسان اگر از این امکانات و شرایط به خوبی
استفاده کند می تواند در مسیر رشد قرار گیرد و به کمال مطلوب و به جای برسد که خداوند
می خواهد . مام اگر از این امکانات درست استفاده نکند ,از بین خواهد رفت و امکانات
سبب نابودی او خواهند شد . ÷س قدم در مسیر کمال گذاشتن و رسیدن به رشد مطلوب تنها
در گرو استفاده درست و صحیح از امکانات و نعمت هایی است که خداوند در اختیار انسان
قرار داده است .
اما در مسیر رشد و
حرکت بسوی کمال علاوه بر فراهم شدن امکانات برداشتن آفت ها و موانع نیز لازم است
از جمله آفت هایی که حرکت را به تأخیر می اندازند یا آن را دچار مشکل می کنند ,
عبارتند از :
- جهل: یکی از این آفت ها، جهل است. همان طور که گرمای
بسیار شدید یا سرمای شدید باعث خشک شدن و از بین رفتن گندم می شود،«جهل» نیز
یکی از آن آفت هایی است که حرکت انسان را در مسیر کمال دچار مشکل می کند. جهل
این است که انسان از چگونگی مشاهده ی مخلوقات خدا عاجز باشد و در نگریستن به
آسمان ها و زمین و… تنها به ظاهر آن ها اکتفا کند و در آفرینش آن ها دقت
نکند. درست عکس کسی که به یک دستگاه ضبط صوت می نگرد و با نگاه کردن به آن،
به وجود سازنده ای دانا و توانا پی می برد.
بسیاری از مردم به آسمان ها و زمین [و سایر مخلوقات خدا؛ ازجمله خود] می
نگرند؛ اما متوجه سازنده و خالق آن ها نمی شوند. اگر هم مخلوقات را بشناسند، هرگز
شناختشان سبب شناخت خالق نمی شود.
«جهل» آن است که انسان از برنامه ی هدایتی که از جانب خداوند متعال به سویش
فرستاده شده،غافل باشد و از آن اعراض کند و در غفلت باقی بماند. جهل این است که
انسان نداند خداوند متعال چه مطالبی را بیان کرده و نداند که حق چیست و باطل کدام
است، خیر و خوبی چیست و شر و بدی کدامند. این آفت(جهل) نخستین آفتی است که ممکن
است انسان دچار آن شود.در صورت گرفتار شدن به این آفت اگر انسان آن را از سر راهش
برندارد و خود را از دستش نرهاند، مطمئنا” او را نابود خواهد کرد و از بین
خواهد برد.اگر انسان از هزاران هزار نعمت برخوردار باشد اما در همان حال گرفتار
آفت جهل باشد و خدای خود را نشناسد و راه درست زندگی را نداند و از این غافل باشد
که چگونه بندگی خدا را به انجام برساند و بنده ی او باشد، نابود و هلاک شده
است،[اگر چه در ظاهر زنده است و نفس می کشد] حتی در چنین حالتی از حیوانات نیز پست
تر است؛ زیرا هر مخلوقی غیر از انسان، در حد توانش، ادای وظیفه می کند.انسان جاهل
وقتی از چگونگی مشاهده ی صحیح مخلوقات خدا عاجز باشد و برنامه ی درست زندگی کردن
را نداند و از این غافل باشد که چگونه آن را از خداوند بگیرد، چنان سقوط خواهد کرد
که از هر مخلوق دیگری و از هر حیوانی پست تر می شود.
- هوا و هوس و آرزوهای نفسانی (خواهش های نفسانی): یکی
دیگر از آفت هایی که در مسیر حرکت انسان به سوی کمال وجود دارد، آفت«هوا و
هوس و آرزوهای نفسانی» است. این آفت به گونه ای است که انسان مطیع و پیرو
هواهای نفسانی می شودو برنامه و شریعت خداوند متعال را رها می کند.
«هوا و هوس و خواهش
های نفسانی» آن است که انسان برخی از چیزها را دوست داشته باشد و به طرف آن ها میل
کند و از برخی از چیزها بیزار باشد و از آن ها فاصله بگیرد. این هم ناشی از جهل
است که [نسبت به مسایل] دارد. انسان وقتی از برنامه ی خدا غافل شد و از آن فاصله
گرفت و از بکارگیری آن در زندگی خودداری کرد، به میل خود آن چه را خیر بداند به
سویش می رود و از آن چه شر بداند، دوری می کند، که در این صورت گفته می شود انسان
تابع هوا و هوس و آرزوهای نفسانی خود شده است.
برای روشن شدن مطلب،
آن را کمی توضیح می دهیم.
در برنامه ی خدا چنین
آمده که: هر کس خواهان خوشبختی و سعادت دنیا و آخرت است، باید مطیع و فرمانبردار
برنامه ی خدا باشد. حال اگر این اطاعت و فرمانبرداری باعث از دست دادن مال و ثروت
و مقام و… شد یا در مسیر آن انسان دچار اذیت و آزار و سختی و مشکلات شد، باید از
اطاعت خدا دست نکشد [تا به خوشبختی و سعادت دنیا و آخرت دست یابد]. یعنی انسان
برای رسیدن به خوشبختی دنیا و آخرت باید از هر آنچه مانع دست یابی او به آن می شود
دوری کند و در این راه هر نوع سختی و مشکلی را تحمل نماید.
اگر انسان به مرحله ای
رسید که رضایت خدا را برهمه چیز ترجیح داد، و در این مسیر از هرآنچه باعث دوری از
خدا می شود بیزاری جست و از آن فاصله گرفت و حاضر شد در این راه مشکلاتی را تحمل
کند، چنین فردی می تواند بندگی خدا را بجای آورد و پیرو برنامه و شریعت خداوند
متعال باشد، در غیر این صورت اگر خوشی و استراحت و آسایش زندگی را دوست داشت ، و
از سعی و تلاش در جهت جلب رضایت خدا خودداری کرد و حاضر نشد در این راه (جلب رضایت
خدا) دست از مقام و موقعیت و ثروت و مالی که دارد، بردارد در این صورت گفته می شود
چنین فردی پیرو هوا و هوس و آرزوهای نفسانی خود است و نمی تواند بندگی خدا را به
جای آورد و بنده ی او باشد. در این صورت چنین فردی به آفتی دچار شده که او را
نابود خواهد کرد مگر این که – به یاری و کمک خدا- به خود بیاید و قبل از نفوذ چنین
آفتی در تمام وجودش زندگی اش، خود را نجات دهد.
آن چه بیان شد دو آفت
بزرگی بودند که سایر آفت ها از آن ها سرچشمه می گیرند.
هر آفتی که در زندگی
متوجه انسان می شود یا ناشی از جهل و نادانی است یا ناشی از پیروی از هوای نفس .
خلاصه ی مطلب این که : انسان بالقوه استعداد و آمادگی تمییز حق از باطل و درست از نادرست و انتخاب
یکی و رها کردن دیگری را دارد. اگر زمینه برایش فراهم شود و برنامه ی خدا به او
برسد و براساس آن به مشاهده ی جهان بپردازد و بالفعل راه خیر و شر را از هم تمییز
دهد و بشناسد و راه حق و خیر را برگزیند و از شر و باطل فاصله بگیرد، و جهل و
نادانی خود را بوسیله ی آن درمان کند، و بجای پیروی و دنبال کردن هوس و آرزو، پیرو
و مطیع شریعت خداوند باشد،[در این صورت و تنها در این صورت، رشد می کند و به کمال
مطلوب می رسد و ] زندگی اش درست همانند آن دانه گندمی خواهد بود که در خاک مناسب و
حاصلخیز قرار داده شده، و از هوای مناسب و آب کافی برخوردار است، و نور و دمای
مناسب به آن می رسد، و از آفت هایی چون سرما و گرمای نامناسب و حشرات و … مصون است ،
و در نتیجه رشد مناسب می کند و به کمال مطلوب خود می رسد.
بله، این همان انسانی
است که خدا می خواهد.
هم چنان که قبلا”
گفتیم، تمامی مخلوقات و موجوداتی که آفریده شده اند از آسمان ها و زمین گرفته تا
موجودات دیگر و از نعمت های ظاهری و ملموس گرفته تا نعمت های غیرظاهری و غیر
ملموسی چون برنامه ی هدایت الهی و توفیقات خداوند متعال و موجودات غیر ظاهری چون
فرشتگان که یار و یاور و محافظ انسان مؤمن هستند، تمامی این ها هم چون خاک، آب،
نور،دما و مواد غذایی هستند که همگی دست در دست هم داده تا آن دانه گندم بروید و
رشد گند. این نعمت ها نیز همگی در اختیار انسان قرار داده شده تا انسان رشد کند و
در مسیر کمال قرار گیرد و به کمال مطلوب برسد.
——————————————
منبع : بندگی خدا
اثر استاد ناصر سبحانی
مترجم: جهانگیر
ولدبیگی
