نگرشى در زندگانى امام بخارى رحمه الله تعالى و نکاتی ارزشمند از زندگی ایشان

نگرشى در زندگانى امام بخارى رحمه الله تعالى و نکاتی ارزشمند از زندگی ایشان

نویسنده : استاد مصطفی اربابی

یکى از الطاف خداوند بر بندگانش، این بوده که بوسیله ى پیامبران علیهم السلام و بوسیله کتب آسمانى، زمینه ى تفکر و اندیشیدن و تحقیق را براى مردم فراهم نموده است.

اسلام ملت هاى مختلف را بر انگیخت و به آنان انگیزه ى تحرک و شور و شوق ارزانى فرمود. به طورى که در مدت زمانى کوتاه از میان مردم عادى، بزرگترین شخصیتهاى محقق و دانشمند، برانگیخته شد که تلاش و کوشش بیدریغ آنان، در میان توده هاى مردم در طى سالیان متمادى پایدار و ماندگار باقى مانده و پایدار خواهد ماند.

تلاش و کوشش مسلمانان در بخشهاى مختلف علمى، که با طلوع خورشید رسالت محمد مصطفی صلى الله علیه و آله و سلم آغاز شد، در طى قرنهاى اول و دوم و سوم هجرى به ثمر نشست، و محققان اسلامى در بخشهاى مختلف تفسیر، حدیث، فقه، کلام و … از خود آثار گرانبهایى را به یادگار گذاشتند، و بدین سان راه تعالى و عزت را براى بشریت همواره ساختند.

امام محمد بن اسماعیل بخارى رحمه الله تعالى، یکى از بزرگترین شخصیت هاى علمى تاریخ جهان است، که در پرتو اسلام و قرآن و سنت به چنان مقام علمى والایى دست یافته است.

بدون تردید او یکى از معجزات اسلام است، که در صحنه زندگى اجتماعى و علمى پدیدار گرده است.

نکاتى را لازم مى دانم یادآورى نمایم تا انشاءالله زمینه ى ارتباط نسل جوان حاضر با گذشته ى پرافتخار برقرار گردد، اما نکات مورد تذکر بشرح ذیل است:

۱- امام بخارى در دوران کودکى پدرش را از دست داد و یتیم شد، گویا ارتباط عمیقى بین زندگانى او و پیغمبر اسلام حضرت محمد صلى الله علیه و آله و سلم برقرار بوده است.

این نکته این پیام را در پى دارد، که در میان یتیمان و طبقات نیازمند جامعه، استعدادهاى بسیار بزرگى وجود دارد که مسئولین امور نباید از آن غافل بمانند. بلکه مى باید هر چه بیشتر در جهت شکوفایى این استعدادها و شناسایى آنها اقدام جدى صورت گیرد و خود یتیمان و نیازمندان را در برابر حوادث خود را ببازند و از طى مدارج کمال باز مانند.

۲- مادر امام بخارى یک مادر نمونه است زیرا او در جهت تربیت فرزند یتیم خود را از هیچ کوششى دریغ نورزید، و بلکه تلاشهاى عاشقانه ى مادرش براى رشد امام بخارى سنگ زیر بناى شخصیت این انسان بزرگ شمرده مى شود. پس مادران مى باید این نکته را همواره مورد توجه قرار دهند.

۳- امام براى کسب علم و فضیلت علاوه بر مسافرتهاى طاقت فرسا، رنجهاى بسیارى را تحمل کرد پس باید دانست که:

نابرده رنج گنج میسر نمى شود مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد

۴- دقت و هوشیارى از صفات بارز امام بخارى بوده است، به طورى که دقت ظریف و دور نگرى و توجه دقیق او به امور بوده است که زمینه ى کمال او را فراهم ساخته است، و بدیهى است که انسانهاى کم دقت در زندگى کمتر موفق مى شوند.

۵- ایمان عمیق به خدا و قرآن و پیغمبر صلى الله علیه و آله و سلم یکى از ارکان مهم موفقیت این رادمرد میدان علم و تحقیق بوده است، و بجا است که در سرلوحه ى کار بیدارى اسلامى ایمان عمیق ذکر شود.

۶- امام بخارى علاوه بر پرکارى و تلاش براى کسب علم و فضیلت، در میدان عمل و تقوا و پرهیزگارى نیز نمونه و الگو بوده است، بطورى که ارتباط محکم او با خدا هرگز قطع نمى شد و لحظه اى از یاد خدا غافل نبود و قبل از هر تحقیقى وضو مى گرفت و نماز بجاى مى آورد و…

۷- یکى از خصوصیات امام بخارى نرفتن به دربار حکام و شاهان بوده است، اگر چه به این خاطر مورد بى مهرى قرار گرفته و حتى مورد آزار و اذیت نیز قرار گرفته است.

۸- ترک شبهات و موارد مشکوک از جمله صفات آشکار امام بخارى است زیرا او از میان صدها هزار حدیث جمع آورى شده فقط هفت هزار و اندى را به رشته تحریر در آورده است آن هم بخاطر ترک به شبهات.

۹- بى اعتنایى به مادیات و توجه به کار و تلاش علمى و تحقیقى، او را از بدگویى دیگران بازداشته به طورى که هرگز از کسى به بدى یاد نکرده است.

۱۰- در بذل و بخشش و مردانگى سر آمد روزگار بود، بطورى که جامه اش را به فقیرى بخشیده، و بخاطر نداشتن جامه مدتى در منزل محبوس مانده است.

۱۱- از قرآن و تلاوت قرآن سیر نمى شده و همواره از آن احساس حلاوت و لذت مى نموده و بهترین اوقات او با قرآن سپرى مى شده است.

۱۲- در سماحت و بلند نظرى و وسعت دید سرآمد بود، به طورى که مقابل مخالفانش که بر علیه او توطئه مى کردند چنان ظاهر مى شد که گویا هرگز به او بدى نکرده اند و بدى را با نیکى پاسخ مى داد.

۱۳- همواره در مناجات با خداى به سر مى برد، و از مناجات خسته نمى شد، و بلکه بدین وسیله به آرامش و آسایش دست مى یافت.

۱۴- خلاصه آنکه او نمونه ى انسان کامل و مسلمان در پایدارى و تحقق، و کار و تلاش، ایمان و دانش اندوزى، تقوا، ارتباط با مردم، فهم و دقت و . . . بود

خدایش رحمت فرماید که راه تحقیق و تلاش را براى آیندگان باز کرد، و امت را از فیض قدسى احادیث، پیغمبر کریم صلى الله علیه و آله و سلم بهره مند ساخت. و روزانه اى از فضیلت را براى انسانیت باز کرد، و به عهد خود با خدا و رسول وفا نمود.

به راستى او نمونه اى از ایمان عمیق، فهم دقیق و اتصال وثیق بود، که هرگز امت بدون آنها نمى تواند سیادت و عزت گذشته را بدست آورد. خداوند از جانب امت به او پاداش خیر ارزانى فرماید و ما را از اجر او محروم نفرماید.

انه نعم المولى و نعم النصیر

برگرفته از مقدمه زندگینامه امام بخاری

ترجمه ی محمد صدیق دهواری