چگونگی تشکیل خانواده اسلامی

ساختن خانواده اسلامی

استاد مصطفی مشهور /مترجم : عبدالواحد لشکر زهی                 

اصلاح نفس و دعوت دیگران دو وظیفه مهمی هستند که باید فرد مسلمان آنها را عهده دار شود. در کنار این ها وظیفه سومی نیز وجود دارد که از لحظ اهمیت دست کمی از این دو ندارد و آن ساختن " خانواده اسلامی " است و همان گونه که فرد مسلمان به امادگی خویش و عمل نمودن به وظایف و احکام اسلامی ملزم می شودتا از خود "فرد نمونه ای " بسازد ، لازم است که در جهت ساختن خانواده ای اسلامی که بتوان از آن به عنوان عامل مهم برای بنا یجامعه اسلامی استفاده نمود، تلاش کند زیرا خانواده می تواند نقش مهمی را در قوی ساختن و یا به اضمحلال کشیدن جامعه اسلامی ایفا کنداز این رو که منزل محل تربیت افراد است و مرحله "تکوین " در آن صورت می پذیردو این مرحله اثری عمیق در اطفال می گذارد که در تمام زندگی شان مؤثر است. رسول الله (ص) در این زمینه می فرماید:

(کل مولودیولد علی الفطره، و ابواه هما اللذان یهودانه أو ینصرانه أو یمجسانه) الحدیث

ترجمه: هر نوزادی بر فطرت (خداشناسی) بدنیا می آید و این والدین او هستند که وی رایهودی یا مسیحی و یا آتش پرست بار می آورند.

و ساختن خانواده اسلامی رانیز نمی توان در یک یا دو مقاله توضیح داد، زیرا این مسئله به قدری مهم است که به تعداد زیادی از کتب و رسائلی که در این زمینه نوشته شده مراجعه نمود. اما اکنون ما توضیحات مجملی را تیتروار به شما عرضه می داریم با این امید که برایتان مفید واقع شوند.

انتخاب همسر

برادر و خواهران مسلمانی که به سوی اصلاح نفس و دعوت دیگران فراخوانده می شوند ، باید همسرانی ار انتخاب کنندکه از لحاظ عقیدتی و اخلاقی همانند خودشان باشندو هیچ وقت به ازدواج با اشخاصی که خارج از این دو بعد اسلامی هستندراضی نشوند.

خانواده اسلامی از اولین روز باید براساس تقوی تشکیل شود. برای نیل به این هدف برادر مسلمان باید "ذات" و"جوهر" دین (که رسالت آن را در زندگی شناخته) را انتخاب نماید. اگر دعوتگر چیزی را در بین راه از یاد ببرد ، " جوهر دینی" او را تذکر داده و به ادامه راه تشویقش خواهد کرد ودر هنگام نبودنش در میان خانواده ، فرزندانش از هر گونه سازش و انحراف مصون خواهند ماند. زیرا همسرش در غیاب او سرپرستی کامل آنها را برعهده می گیرد و چون جوهر دینی در عقیده اش موجوداست آنان را به روشی اسلامی تربیت خواهد نمود. ونیز خواهر مسلمان بجز "مرد عقیده" یعنی شخصی با تقوی که در مورد حقوقش و دیگر قضایای مربوط به زناشویی، حدوداسلام را رعایت نموده و او را در اطاعت و جلب رضایت خدا یاری می کندف همسر دیگری را انتخاب ننماید . در این جا لازم است که در مورد چگونگی انتخاب همسر در عرف جامعه و شناخت روش صحیح اسلام ، به سنت رسول الله(ص) مراجعه نماییم :

(تنکح المراه لأربع، لمالهاو لحسبهاو لجمالهاو لدینهافاظفر بذات الدین تربت یداک)الحدیث

ترجمه: زن به خاطر چهار چیز نکاح کرده می شود، به خاطر مال ،نسب،زیبایی و دینش . پس تو دین رابیشتر در نظر بگیرتا اعتماد بیشتری کسب کنی .

و سیره رسول الله گواه است که آن حضرت به اولیاء دختران این اجازه را نداد ه است که بزور آنها را وادار به ازدواج با اشخاصی کنند که به آنها علاقه ندارند. و خواهران مسلمان می توانندبا استفاده از این دلیل اسلامی ، ازواج صالحی برای خود انتخاب نمایند.

پایبند بودن به حدود اسلامی

برادر مسلمان باید در کلیه مراحل برپاداشتن خانواده  اسلامی اعم از مراسم عقد و اداره نمودن خانواده حدود و آداب اسلامی را رعایت نماید. او باید از کلیه عادات و تقالید فاسد قدیمی که از     در مقابل ازدواج شده و چه بسا از انجام گرفتن آن ممانعت می کنند، پرهیز نماید. راستی ما چرا مراسم عقد را در محیط پاک مسجد و بدور از این تقالید و آداب فاسد کننده که موجب چنین عواقب ناخوشایندی می شوندو با شریعت اسلام مخالف هستند، انجام ندهیم ؟ و چه بسا امروزه بعضی ها این همان گونه که قبلا پوشش اسلامی را انکار کردند،رایج شدن این رسم اسلامی رانیز منکر می شوند، اما اگر ما در این زمینه اصرار کنیم ، یعنی اینکه برادران دینی ما مراسم عقدشان را در مسجد انجام دهند، در آینده ای نزدیک مردم با این امر ظاهراجدید نیز الفت خواهند یافت همان گونه که امروزه با پوشش اسلامی مأنوس شده اند ودر حقیقت این جدالی است بین فضیلت (بزرگی) و رذیلت (پستی) که ما در طی این جدال، عملا شخصیت اسلامی را به جامعه می نمایانیم.

سعادتی که تشکیل خانواده اسلامی با ارمغان می آورد

 هنگامی که مرحله انتخاب همسر و بستن پیمان زناشویی را بر اساس تعالیم اسلامی گذراندیم، خانواده ای اسلامی را تشکیل داده ایم که پیوند میان افراد آن ناگسستنی است و نیز به سعادت حقیقی    که نصیب بسیاری از خانواده ها نشده است ، دست یافته ایم . سعاددت را نمی توان براساس معیارهای مادی یعنی  مال ، مسکن و لوازم خانگی دانستبلکه این ها وسایلی هستندکه فقط برای گذراندن زندگی به آن احتیاج داریم و سعادت حقیقی را فقط در خداترسی ومحبت بین افراد خانواده جست :

وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّهً وَرَحْمَهً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ ﴿۲۱﴾ روم

ترجمه: و از آیات او این است که از خودتان برایتان همسرانی آفرید تا در کنار آنها آرام گیرید و بین شما دوستی و رحمت قرار داد.

ولست أری السعاده جمع مال                               و لکن التقی هو السعید

"من سعادت را در مال اندوزی نمی بینم بلکه فقط شخص پرهیزگار با سعادت است"

 ازدواج عبادت است

رسالت ما در این زندگی دنیوی فقط عبادت خداوند است . و برماست که تمام امور حیاتی خود را تبدیل به عباداتی نماییم که بو سیله آن خویشتن را به خدا نزدیک کرده و از این اعمال در جهت اطاعت وبندگی خداوند استفاده نماییم . پس باید خوردن و آشامیدن، ورزش ، تحصیل ، علم ، عمل ، ازدواج وترببت اولاد ، همگی عباداتی واقع گردندکه به وسیله آن بتوانیم خانواده و جامعه  اسلامی خود را به الله نزدیک نموده و  ضمن جلب رضایتش از اعمالی که موجب غضبش می شوند، بپرهیزیم . پس باید برادر و خواهر مسلمان ازدواج خود را عبادتی بدانند که به وسیله آن ثواب و رضایت خداوندی را کسب می کنندو برای این منظور باید طرفین آداب ، تعالیم ، حقوق ووظایفی که مربوط به ازدواج هستند را شناخته و از برپاداشتن این واجبات و تکالیف دریغ ننمایند.آنها (زن و مرد مسلمان )باید به آداب اسلامی گردن نهاده و حول محور تقوی و بندگی خداوند با یکدیگر همکاری نمایند.رسول الله در مورد این " همکاری " می فرماید:

( رحم الله رجلا قام من الیل فصلی ، و ایقظ امرأته فإن أیت نضح فی وجههاالماء ، رحم الله امرأه قامت من الیل فصلت، و ایقظت زوجهافإن أبی ، نضحت فی وجه الماء) الحدیث_ رواه ابوداودباسناد صحیح

ترجمه: خدا رحمت کند آن مردی راکه شب از خواب برخاسته و نماز می خواند و سپس همسرش رابیدار می کند . پس اگر سرپیچی کند در صورتش آب می پاشد .

 ورحمت کند خداوند آن زنی را که در هنگام شب برخاسته و نماز می خواندو سپس همسرش را بیدار می کند. پس اگر سرپیچی کند، در صورتش آب می پاشد.

ضرورت اعتماد متقابل بین زن و شوهر مسلمان

زن وشوهر مسلمان باید به یکدیگر اطمینان و اعتماد متقابل داشته باشندتا بتوانند سعادت و آرامش روحی بدست آورند. بنابراین باید از بدگمانی و شک کردن نسبت به همدیگر و هم چنین گوش دادن به تهمت ها و سخنان دروغین بپرهیزندو هیچ کدام از این ها به  جزدر سایه خداترسی و حسن مراقبت در نهان و آشکار امکان پذیر نیست . اگر این ها اصول اساسی و مهم در خانواده های اسلامی رعایت شوند، یعنی اینکه زن بداند شوهرش فقط متعلق به خودش است و هم چنین مرد بداندکه زنش فقط متعلق به خودش است و در غیاب او (هرچند که طولانی باشد) عفت و شخصیت اسلامی خویش را حفظ می کند، در سایه این اعتماد زن و شوهر مسلمان می توانند به ارامش روانی دست یابند و هیچ شیطان جن و انسی نمی تواند بین آنها تفرقه ایجاد کند.

ازدواج همانند شرکتی است که مرد مدیر آن است

همکاری و شوری در امور خانواده ، از دیگر عواملی هستند که موجب تحکیم پیوند زناشویی و به تحقق رساندن سعادت واقعی می شوند . البته دانستن این نکته ضروری است که مرد مسئول خانواده بوده و رأی قطعی را باید او صادر کند و هرگونه خللی که در این موازین بوده و  رأی قطعی را باید او صادر کندو هرگونه خللی که در این موازین بوجود آیدمانع تحکیم این پیمان و به تحقق رساندن سعادت می شود:

 وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَلِلرِّجَالِ عَلَیْهِنَّ بقره ۲۲۸

ترجمه:و برای زنان حقی است (برگردن مردان ) به نیکی همانند همان حقی که خود برگردن دارند(نسبت به حقوق مردان ) و مردان را برزنان برتری می باشد

الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاء بِمَا فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنفَقُواْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ نساء -۳۴

ترجمه: مردان برزنان مسلط و فرمانروایند بسبب آنکه خداوند بعضی از بندگانش را به دیگران (مردان را نسبت به زنان ) برتری داده است و به سبب آنچه که اموال خویش انفاق می کنند.

پس تدبیر مربوط به امور منزل و سرمایه آن در چهار چوب شوری و حدود و تعالیم اسلامی باید انجام شود. خانواده های اسلامی باید از اسراف و هم چنین بخل پرهیز نموده و در محیطی مملو از قناعت و رضایت و هم چنین یقین به اینکه دنیا خانه نعمتها نیست ، زندگی کنن. و رسول الله (ص) طوری زندگی می کرد که حتی پس از سپری شدن سه ماه در خانه اش آتشی برای پخت و پز روشن نمی شد.

 ازدواج امانتی است که زن و شوهر مسلمان مسئول آن هستند

هر زن و شوهر مسلمانی که باید نسبت به امانتی که به آنها واگذار شده احساس مسئولیت نمایند.

(کلکم راع و کل راع مسئول عن رعیته) الحدیث

ترجمه: همه شما دارای امانتی هستید و هر امانتداری نسبت به آن مسئول است

پس زن و شوهر مسلمان باید در کلیه نظریاتی که صادر می کنند و در زمینه نگهداری "امانت ازدواج" خداترس باشند.

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَهُ

"ای کسانی که ایمان آورده اید خود و خانواده های خویش را از عذاب آتشی که هیزمش مرمان و سنگها هستند برهانید"

و رسول الله (ص) می فرماید:(خیرکم خیرکم لاهله و انا خیرکم لاهلی) الحدیث

ترجمه: بهترین شما همان کسی است که نسبت به همسرش خوب باشد ومن نیز نسبت به اهل خویش بهترین شما هستم.

ما باید موازین صحیح اسلامی را رعایت نماییم . ولی امروزه می بینیم که اگر شخصی بدنش به مبتلا به مرضی شود، افراد خانواده بیشتر به ان توجه نموده و در پی علاج او برمی آیند. اما اگر همین شخص مرض روحی پیدا کند، یعنی اینکه حقی از حقوق خداوند را ضایع کند، یا در اعمالش با تعالیم و حدود اسلامی مخالفت ورزد،کمتر بدنبال علاج او خواهند بود در صورتی که "بیماری روحی" خطرناکتر بوده و احتیاج به مراقبت بیشتری دارد.

ساختن خانواده اسلامی نیز رسالتی است که باید زن و شوهرمسلمان آن را عهده دار شوند

همان گونه که از فرد مسلمان خواستیم که در جنبه های مختلف عقیدتی، عبادی و اخلاقی و رفتاری از خود نمونه صادق و ارزنده ای بسازد، می خواهیم  که خانواده های اسلامی نیز دقیقا کاملا مطابق با تعالیم اسلام آن را تعین نموده در مقابل خانواده اش انجام دهد. یعنی این که اولاد خود را به اسلام متعهد ساخته و امور دینی را به آنان بفهماندو از زن مسلمان می خواهیم که چنان تفاهمی در خانواده بوجود  آورد که همسرش در هنگام ورود به چنین کانون گرم و مملو از مهر و محبتی خستگی ناشی از کار روزانه را به فراموشی بسپارد و هم چنین از او می خواهیم که در اجرای قوانین دینی در خانواده و انجام بندگی خداوندیار و مددکار همسرش باشد. چه زیباست جمله آن زن مسلمان که در هنگام خروج همسرشداز منزل به او بگوید:

" به خاطر ما از خدا بترس و فقط از راه حلال برای ما غذا تهیه کن"

از مادر مسلمان می خواهیم که بیشتر به خانه و تربیت فرزندان خویش بر طبق تعالیم اسلام التزام دهد. ناگفته نماند که این بزرگترین رسالت زناست که دشمنان انسانیت می خواهند با عناوین مختلف او را از انجام آن منصرف کنندتا بتوانند پیکر جوامع را نابود سازند.

و هم چنین از "کودکان مسلمان" می خواهیم که پروردگارشان را عبادت نموده و نسبت به پدر و مادرشان احسان کنند و با دوستان خود طبق آداب اسلامی رفتار نموده  و هیچ گاه از آنان سخن یا کاری سر نزدکه با اسلام منافات داشته باشد.

از خانواد ه های اسلامی می خواهیم که با اقوام و آشنایان و خصوصا خویشاوندان نزدیک ارتباط برقرار  ساخته و حقوق آنها را اداء نمایندو همچنین از آنها می خواهیم که با خدمت گزاران خویش

به روشی که اسلام تعین نموده رفتار نمایند یعنی همان غذایی راکه خودشان می خورند به آنها بدهندو همان لباسی را که خودشان می پوشند به آنها بپوشانند و هرگز آنها را مجبور به انجام کارهای سختی که از عهده انجام آن برنمی آیند ننمایندو در صورت پیش آمدن چنین اموری آنها را کمک کنند. هم چنین از آنها می خواهیم که با همسایگان خویش به خوبی و برطبق تعالیم اسلامی رفتار نمایندو دستوراتی را که رسول الله در این زمینه وصیت نموده از یاد نبرند.

خانواده اسلامی در کلیه جوانب حیات خویش ، اعم از پوشش ، خوردن و آشامیدن ، اخلاق و سلوک باید از خود نمونه ای بسازد. اگرچه بدعت هاو رسوم وارده شده از جاهای دیگر امروزه رایج است، خانواده اسلامی باید مجالس خویش (از قبیل عزاداری و یا مراسم عروسی) را مطابق شریعت اسلامی و بدور از این عادات برگزار سازد . بنابراین هیچ دعوت گری نباید در زمینه اجرای این احکام در خانواده خوبش سهل انگاری کند. چون هنگامی که او قادر نباشد که خانواده خویش را بسازد ، از ساختن خانواده های دیگر عاجز خواهد ماند.

 خانواده های اسلامی، مرکز تابش نور به دیگر خانواده هاست

همان گونه که فرد مسلمان موظف بود که وظایفی را که دعوت اسلامی بردوش او نهاده انجام دهدف خانواده اسلامی نیز وظایفی دارد که مسئول انجام آنهاست . خانواده اسلامی باید خانواده هی اطراف خویش را به روشی حکیمانه و موعظه حسنه به طرف انجام دادن وظایف یک " خانواده اسلامی " دعوت نماید. خواهر مسلمان می تواند دیگر زنان مسلمان را دعوت نموده و جلساتی را که آنان تشکیل داده و به بیهوده گویی و غیبت مشغول می شوند، به تدریج تبدیل به جلسات بررسی و تفقه در اموردین نماید.

اکنون دعوت اسلامی به " خواهر مسلمان دعو تگر " احتیاج مبرمی دارد زیرا فقط این عده از زنان هستند که می توانند نقش حقیقی " زن مسلمان " را ایفاء کنند.امروزه دشمنان اسلام  زن راتبدیل به عاملی در جهت فساد و تباهی جوامع کرده اند. لذا خواهر مسلمان موظف است که آنها را از این دره مهلک نجات داده و تبدیل به عوامل اصلاح و خودسازی نماید. باشد که با نابودی فحشاء رذیلت و پستی از بین رفته و جوامع اسلامی تجدید حیات نمایند.

خانواده اسلمی مانند چراغی در کنار دریاست که دریانوردان را به سوی ساحل راهنمایی می کند. اگر این نوع خانواده ها تعداد شان زیاد باشد، می توانند عملا با تعالیم  اسلامی آشنا سازند( اگر تعداد شان از خانوادههای " تربیت نشده " بیشتر باشد) هنگامی که خانواده اسلامی " شخصیت اسلامی " را بوسیله ارتباط باخانواده های دیگر در میان آنها جلوه می دهد، به تدریج فضیلت جای رذایل و پستی ها را خواهد گرفت و زیر بنای محکم دولت اسلامی ساخته خواهد شد. پس کلیه خواهران و برادران مسلمان موظفندکه در تاسیس " خانواده اسلامی " کوشش نمایند چرا که تشکیل خانواده اسلامی گامی مهم و اساسی در جهت تشکیل دولت اسلامی به شمار می آید.

———————————————-

منبع : روش دعوت

تالیف : استاد مصطفی مشهور

مترجم : عبدالواحد لشکر زهی