مرد دو برابر زن ارث نمی برد !!!

مرد دو برابر زن ارث نمی برد !!!

رئوف اصلاح جو / کارشناس علوم اسلامی

واضح ومبرهن است که مبارزه با آداب ورسوم اجتماعی مشکل ترین نوع مبارزه است که صبر زیادی را می طلبد ودر واقع مبارزه با افکار وعقاید آسانتر از مبارزه با عرف و آداب و رسوم جامعه است و تغییر کلی آداب و رسوم جامعه در عصر رسا لت یکی از شاهکارهای نبی رحمت است .

 قبل از اسلام زن ، نه تنها صاحب ارثی از دارایی متوفی نمی شد بلکه خود ارثی بود که  بجای می ماند و دیگران آن را تصاحب می کردند، اما خا لق هستی  با کشیدن خط بطلان بر این رسومات جاهلی چنین می فرمایند :

 للرجال نصیب مما ترک ا لولدان وا لا قربون و للنساء نصیب مما ترک ا لوا لدان و ا لا قربون»

 برای مردان و برای زنان از آنچه پدر و مادر و خویشا وندان از خود به جای می گذارند سهمی است که خداوند آن را مشخص و واجب گردانیده است .

 بدینگونه سنتها شکسته شدند و زنان صاحب ارث شدند. ممکن است پیرامون آیه "للذکر مثل حظ  الا نثیین"  شبهاتی وجود داشته باشد که چرا اسلام سهم مرد را در ارث دو برابر سهم زن قرار داده است ؟ که اگر به ابتدای همین آیه رجوع کنیم اینگونه می فرماید:

« یوصیکم الله فی اولادکم للذکر مثل خط ا لانثیین» «خداوند در ارث بردن فرزندانتان به شما فرمان می دهد که  سهم یک مرد به اندازه سهم دو زن است »

در  ادامه ی همین آیه می فرمایند اگر متوفی دارای فرزند نباشد پدر و مادر از دارایی متوفی  هر کدام یک ششم سهم می برند. پس در اینجا مشخص شد که به طور مساوی سهیم هستند و آن قاعده که  مرد  دو سهم و زن یک سهم دریافت می نماید امری کلی نیست بلکه موردی است ( و گاهی زن دو بربر یا بیشتر از مرد ارث می برد ) اما وقتی شبهات درباره ی ارث مطرح می شود آنرا به صورت کلی مطرح می کنند  و در واقع اینگونه قضاوت نمودن ، ناشی از نداشتن آگاهی کامل نسبت به مسأله است آنچه در این جا قابل ملاحظه است این است که دین مفهومی سیستماتیک است و تنها زمانی حق مطلب را می توان ادا می کرد که  تمام جوانب وجزئیات آن در کنارهم و به اندازه ی اهمیت هر کدام از آنها توجه شود. مثلا  نفقه ، مهریه ، ومسئولیتی که خداوند نسبت به زنان ، برمردان واجب نموده اند واگر حکمت خداوند بر این استوار است که سهم پسر را در بعضی موارد بیشتر از  سهم خواهرش قرار دهد …مثلا در صورتی که هیچکدام متأهل نباشد … مسئولیت امرار معاش خواهر اعم از خوراک ، مسکن ، پوشاک و بهداشت بر عهده ی برادر  می باشد لذا عادلانه است که سهم او بیشتر باشد تا پسر به راحتی بتواند از عهده ی این مخارج  بر آید به عنوان ؛ مثا ل اگر پدر بعد از فوت خود یک میلیون و پانصد هزار تومان از خود به جای بگذارد طبق آیه ای که اشاره شد مبلغ پانصد هزار تومان از آن به خواهر و یک میلیون تومان به برادر می رسد در حا لی که اسلام ، خواهر را مکلف ننموده است که از سهم ارثی که به او رسیده حتی برای امرار معاش خود هزینه نماید، پس تمام مسئولیت های زندگی خواهر به عهده ی برادر می باشد .و هنگامی که آنها ازدواج می نمایند خواهر مهریه ای را زا شوهر می گیرد و آن را به سهم ا لارث خود اضافه می نماید و نفقه اش را نیز شوهرش به عهده می گیرد اما برادر در موقع ازدواج ملزم به پرداخت مهریه و تأمین نفقه ی همسرش نیز می باشد. حال قضاوت را به شما واگذار می نماییم آیا اسلام در مسآله ی ارث میان زن و مرد عدا لت را رعایت نموده است یا خیر ؟ اما با وجود این همه اعتراض که در مورد حقوق زن بر اسلام وارد می کنند که سهم ا لارث او به نسبت مرد کمتر است. چرا در جامعه ی ما و بسیاری از جوامع دیگر آن سهم به اصطلاح کم و همچنین مهریه ی او را نمی دهند؟

لذا این که سهم ارث ، زن در بعضی از این حالات کمتر از سهم مرد است بدان علت است که مرد مسؤ لیت ها و تکالیفی دارد که تنها او باید انجام دهد و زن از انجام آنها معاف است ،پس اضافه سهمی که مرد در آن حالات می گیرد ، اگر اضافه هزینه ها و مخارج تکالیف و مسؤ لیت های مرد را از آن کم کنیم ،سهم زن بیشتر از سهم مرد می شود .

البته ادعای کم بودن سهم زن نسبت به مرد ، به طور مطلق صحیح نیست ، بلکه تنها حالتی که به طور مطلق سهم مرد دو برابر سهم زن است ، حالتی است که خواهر با برادری ابوینی یا برادری پدری باشد . امّا حالاتی  وجود دارد که سهم زن و مرد مساوی است ، یا اینکه زن بیشتر از مرد می گیرد ، بلکه گاهی پیش می آید که زن ارث می گیرد و مرد در درجه او ارث نمی گیرد . بنابر این چنانکه مخالفین بی منطق و کور دل اسلام می گویند « زن با توجه به مؤنث بودن به طور مطلق نصف سهم مرد را می گیرد » یک سخن بی دلیل و کذب محض می باشد . چون نظام ارث در اسلام برمبنای غنیمت در برابر خسارت و تحمل مشقات و مسؤ و لیات وضع شده است ،در حالی که مرد موظف است مهریه ی زن ،هدایای هنگام خواستگاری آنگونه که در جهان اسلام مرسوم است،هزینه ی زندگی و مسکن و فرزندانش از وی و حتی هزینه دایه اطفال ،در صورت امتناع از شیر دادن بچه اش را بپردازد و قبل از ازدواج و بعد از آن حق کفالت بر پدر یا یا شوهر یا برادر دارد ،حتی زن اگر ثروتمند هم باشد و خویشاوندانش تنگ دست باشند از تمام این هزینه ها و مخارج معاف است .با توجه به همه ی این مسائل و مسؤ لیات ،شریعت اسلامی در پاره ای از حالات ارث سهم مرد را دو برابر سهم زن مقرر داشته است .

اما اگر با دیده ی دقت و اعتبار بنگریم با توجه به مهریه و نفقات و ممتلکات ویژه ای که زن دارد ،به علاوه سهم الارسش که در بعضی حالات کمتر از سهم مرد است و با وجود اینکه از تما م هزینه ها و خسارات معاف است ،چنان چه با سهم مر د که تمام این هزینه ها را باید پرداخت کند ،به خوبی  واضح می گردد که عکس ادعای منتقدان ثابت می شود و در واقع سهم مالی زن در مجموع بیش از سهم مرد است .هر انسان با انصافی که بی طرفانه دقت کند ،خواه مرد باشد یا زن ،با توجه به حکمتهای مذکور ،در می یابد که سهم زن نصف سهم مرد نیست بلکه خیلی بیشتر از سهم مرد است و نه تنها زن با مرد مساوی است بلکه بالاتر از مرد است .

لذا اساساً چنین فهمی که اسلام به زن ظلم کرده و سهم او را کمتر قرار داده غلط و بی پایه و اساس بوده ، که کوردلان و  کم خردان از نا آگاهی مردم سوء استفاده نموده و ان را حربه ای برای حمله به دین قرار داده اند .

—————————————

برای آگاهی بیشتر در این زمینه به کتاب های زیر مراجعه شود.

۱ – زن در اندیشه اسلامی  مؤلف : جمال محمد فقی رسول  مترجم : دکتر محمود ابراهیمی   انتشارات : نشر احسان  ۱۳۸۳

۲ – نگرشی نو در فهم احادیث نبوی  مؤلف : استاد محمد غزالی  مترجم : داود ناروئی    انتشارات : نشر احسان  ۱۳۸۱

۳ – دیدگاههای فقهی معاصر  مؤلف : دکتر یوسف قرضاوی   مترجم : دکتر احمد نعمتی   انتشارات : نشر احسان  ۱۳۸۳  ( ۳ جلد )

۴ – نوارهای « ماف ئافره ت » « حقوق زن » استاد ناصر سبحانی ( ۴ کاست به زبان کردی )