مهارتهای زندگی
مهارتهای زندگی / مهارت تفکر نقادانه
مهارتهتای زندگی / مهارت تفکر نقادانه
تهیه تنظیم: لیلا آژیر
مهارت تفکر نقادانه یکی از مهارت هایی است که در قالب برنامه«آموزش مهارت های زندگی»(LIFE SKILLELS ) آموزش داده می شود و می توان گفت جزو مهمترین مهارت ها برای افراد محسوب می گردد.
اهداف این مهارت عبارتنداز:
-
فعال کردن ذهن مخاطبان در ارتباط با مفهوم تفکر نقادانه
-
آگاهی یافتن مخاطبان از اجزاء تفکر نقادانه
-
مهارت یافتن مخاطبان در تفکر نقادانه
تفکر انتقادی در دوران باستان هم در حاشیه سایر افکار و اندیشه های آدمی وجود داشته اما این تفکر بطور اساسی با «رنه دکارت» فیلسوف فرانسوی گره خورد آنگاه که در همه چیز خودش شک کرد. سپس به این نتیجه رسید که من شک می کنم پس هستم و با کانت فیلسوف نقاد آلمانی به اوج خود رسید و نحله کانت تحت عنوان«تفکر انتقادی» مطرح شد و به سایر علوم انسانی رسوخ پیدا کرد.
منحصر به فردترین توانایی آدمی اندیشیدن است و به جرأت می توان گفت تمامی پیشرفت آدمی از ابزار سازی، کشف آتش، اختراع چرخ، خط و کشاورزی گرفته تا صنعت چاپ، کشف برق و ماشین و تکنولوژی نانوتکنولوژی و بیوتکنولوژی همه و همه محصول تفکر آدمی و حاصل کارکرد قشر مخ(cortex) و نقادهای آن است.
تعریف تفکر نقاد:
یکی از انتقادات وارد به سیستم آموزشی ما این است که جوانان و دانشجویان و نوجوانان را صرفا" به آموختن تشویق می کنیم و از آموختن تفکر نقاد به آنها پرهیز می کنیم به عبارتی به جای آموزش ماهیگیری به آنها ماهی می دهیم در حالی که این گرایش بویژه در زمان جوانی بسیار بالا است.
تفکر خلاق و تفکر نقاد دو روی یک سکه اند چرا که در اولی فرد سعی می کند ایده ها، مفاهیم یا پدیده های هنری را ارایه نماید که بی نظیر و بدیع باشند حال آنکه در دومی تلاش فرد این است که نقاط قوت و ضعف ایده ها، راه حل ها و مفاهیم را روشن نماید. به عبارتی ریشه تفکر نقاد در شک گرایی است.
تفکر نقاد دارای شش ویژگی است:
۱. تفکر فعال:
این ویژگی اولین مرحله تفکر نقاد است که در آن فرد به تدوین اطلاعات و تکمیل معلومات خویش در موضوع و مسئله مطرح شده می پردازد، و با خود می گوید:
لازم است که اطلاعات خود را در این رابطه فعال کنم نباید بدون تفکر نقاد این موضوع را بپذیرم.
۲. تفکیک واقعیت، غیر واقعیت و عقیده:
تفکیک انی سه مقوله گام بعدی در تحقق یک تفکر نقاد است. بدین ترتیب واقعیت موضوعی است که صحت آن به شیوه های علمی ثابت شده و غیر واقعیت بالعکس.
در این میان عقیده، دیدگاه یا موضوعی است که به گمان یکی صحیح است اما دیگری آن را قابل دفاع نمی داند.
۳. بررسی اعتبار یک موضوع با استفاده از پرسش:
در این مرحله فرد نقاد با طرح پرسش هایی میزان اعتبار و پشتوانه عقلی- عبمی موضوع مورد نظر را می سنجد و می پرسد«این موضوع چه اندازه دارای اعتبار است» فراموش نکنیم که این مرحله به توفیق گزاره مورد اعتقاد ما کمک شایانی می کند. اگر این کار به شکل دو نفره و گروهی و به صورت مباحثه انجام گیرد، بهتر است.
۴. دقت در نتیجه گیری:
بسیاری از ما پس از جمع آوری اطلاعات ناقص و با یک برداشت سطحی از آن ها دست به نتیجه گیری های فوری می زنیم. در حالیکه این شیوه تأثیر بسیار منفی در رویکردهای آینده ی ما دارد و معمولا" ما را دچار تصمیم گیری های غلط می کند. یکی از شروط داشتن یک تفکر نقاد، تعمق و دقت نظر در نتیجه گیری است.
۵. بررسی دقیق منابع اصلی افکار، عقاید و ارزیابی آن ها:
یکی از راه های بررسی افکار و عقاید خود ما و دیگران این است که سوال کنیم چرا بدان ها اعتقاد داریم و مرجع این گزاره در ذهن ما چیست و به عبارتی آبشخور آن کدام است. بررسی دقیق منابع اصلی افکار و عقاید و ارزیابی اعتبار آنها، یکی از مولفه های مهم تفکر نقاد است که به ما کمک می کند تا به جای رد یا پذیرش ساده نظرات دیگران، آن ها را بررسی کرده و سپس در موردشان تصمیم گیری کنیم.
معمولا" افکار و عقاید ما از منابع ذیل سرچشمه می گیرند:
الف) مراجع قدرت نظیر والدین، آموزگاران، دوستان و…
ب) کتب و جراید رسمی آموزشی و غیر آموزشی و انواع رسانه های غیر مکتوب(فیلم، تلویزیون، اینترنت و…)
ج) شواهد حقیقی
د) تجارب شخصی افراد
۶. پذیرش اطلاعات صحیح:
آخرین مرحله و ویژگی یک فرداگرد فکری نقادانه این است که فرد منتقد اطلاعات صحیح را بپذیرد. در این مرحله و سایر مراحل بهتر است کار بصورت گروهی و با شیوه ی بارش افکار پیش برود.بارش افکار شیوه ای است که تعدادی از افراد حداقل ۹ و حداکثر ۱۵ نفر موضوع مشترک مورد نظر را به بحث گذاشته و هر کسی هر چیزی در آن باره به نظرش می رسد، مطرح می کند. آخر سر نظرات قابل طرح روی کاغذ می آید و گروه به جمع بندی نهایی فراگرد تفکر نقاد می رسد.
__________________
منبع: مهارت مقابله با اضطراب/تهیه تنظیم: لیلا آژیر
منبع: مهارت مقابله با اضطراب/تهیه تنظیم: لیلا آژیر
با سلام
احتراما به عرض می رسد مقاله تفکر نقاد از این کتاب سرقت شده است:مهارت های زندگی ویژه دانشجویان انتشارات سازمان بهزیستی