رعایت افراد رنج دیده و اندوهگین

رعایت افراد رنج دیده و اندوهگین

نویسنده: دکتر عبدالله ناصح علوان / مترجم: محمد صالح سعیدی

هیچ دینی از ادیان و هیچ قانونی از قوانین یافت نمی شود که از لحاظ رسیدگی به رنج دیدگان و مهرورزی نسبت به رفع اندوه افراد اندوهبار بمانند شریعت غرّای اسلام اقدام نموده باشد و این موضوع در آیات متعدد قرآن و در احادیث نبوی و رویدادهای مهم تاریخ ثبت شده است:

الف- آیات قرآن: (‏ وَإِن کَانَ ذُو عُسْرَهٍ فَنَظِرَهٌ إِلَى مَیْسَرَهٍ وَأَن تَصَدَّقُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ ‏)[۱] ‏ و اگر ( بدهکار ) تنگدست باشد ، پس مهلت ( بدو داده ) می‌شود تا گشایشی فرا رسد ، و اگر ( قدرت پرداخت نداشته باشد و شما همه وام خود را ، یا برخی از آن را بدو ) ببخشید ، برایتان بهتر خواهد بود اگر دانسته باشید .

و باز می فرماید: ( وَیُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَهٌ )[۲] و ایشان را بر خود ترجیح می‌دهند ، هرچند که خود سخت نیازمند باشند .

و باز می فرماید: (‏ الَّذِینَ یُنفِقُونَ فِی السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْکَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ ‏)[۳] ‏ آن کسانی که در حال خوشی و ناخوشی و ثروتمندی و تنگدستی ، به احسان و بذل و بخشش دست می‌یازند ، و خشم خود را فرو می‌خورند ، و از مردم گذشت می‌کنند ، و ( بدین وسیله در صف نیکوکاران جایگزین می‌شوند و ) خداوند ( هم ) نیکوکاران را دوست می‌دارد . ‏

ب- برخی از احادیثی که در این مورد آمده اند عبارتند از: بخاری و مسلم از ابن عمر (رض) روایت می کنند که رسول خدا (ص) فرموده است: « مسلمان برادر مسلمان است، (پس) نه به او ظلم و ستم می کند و نه او را به سوی خواری و نابودی می کشاند، هر کس درصدد رفع نیاز برادران (نوعی) خود باشد خداوند نیز در رفع نیاز و حاجت او می باشد، و کسی که اندوه مسلمانی را برطرف نماید و آن را به شادی تبدیل کند خداوند در روز قیامت اندوهی از اندوه های او را برمی دارد و هر کس عیب (مادی و معنوی) مسلمانی را بپوشاند خداوند نیز در روز قیامت عیب های او را می پوشاند.

طبرانی و ابن حیان و ابن ابی الدنیا از عبدالله بن عمر (رض) روایت کرده اند که رسول خدا (ص) فرموده است: «همانا خداوند مخلوقاتی دارد که آن ها را برای رفع نیازمندی های مردم آفریده است مردم در رفع نیازمندی های خود به آنان پناه برده و رجوع می کنند، آنان از عذاب خدا در امن و امان می باشند.

طبرانی در «الاوسط» از عمر – رضی الله عنه – مرفوعاً نقل نموده که رسول خدا – صلی الله علیه و سلم – فرموده است: « برترین کارها انداختن سرور و شادی است در دل شخص مؤمن، (خواه این سرور و شادی به وسیله ی) پوشاندن عورتش یا با سیر نموده و رفع گرسنگیش باشد و یا با برآورد نمودن نیازمندیش.»

شکی نیست وقتی که جامعه ی مسلمان بر مبنای این معانی و مفاهیم پرورش یابد و این اصول و مبادی را بیاموزد، مسلماً افراد آن به سوی تعاون کامل روان می شوند، و در جولانگاه تکافل همه جانبه و میدان ایثار بی شائبه حرکت می کنند و (در حدّ توان خود) به کمک و یاری مصیبت دیدگان مالی و جانی می شتابند به امید آنکه از جانب خدای بزرگ اجر و پاداشی بیابند و در زیر سایه ی لطف خداوند قرار گیرند در روزی که هیچ سایه ای جز سایه ی لطف او نیست.

ج- رویدادهای مهم تاریخ: بی گمان وقایع تاریخی بزرگترین گواهی است بر تکافل جامعه ی اسلامی و عالی ترین دلیلی است بر همکاری و همیاری افراد جامعه نسبت به همدیگر.

در شریعت اسلام جایز نیست که مسلمان فقط در فکر خود باشد و تنها برای خود و افراد تحت تکفلش زندگی کند، و دیگر توجهی به نزدیکان خود نکند و یا دوستش را که به مصیبتی گرفتار شده و یا همسایه اش که دچار رنج و بلایی گردیده است از یاد ببرد، در حالی که قادر باشد به آنان کمک مادی و معنوی بنماید، و بتواند گرفتاری ها و اندوه و مصیبت آنان را کاهش دهد.

رسول خدا (ص) متنفّر و بیزار است از ثروتمندانی که در قصرهای مجلل زندگی می کنند و از وسایل مادی و ابزار زینتی برخوردارند و پایبند لذات دنیایی و علاقه مند به شهوات نفسانی هستند، اما نسبت به افراد بینوا، بی تفاوت می باشند، برای رفاه یتیمان و زنان بیوه و ناتوان قدم مثبتی برنمی دارند، در حالی که به وضع آنان آگاه می باشند ولی هیچ گونه کمک و احسانی به ایشان نمی کنند.

نقل است که رسول خدا (ص) فرموده است: « به من و (آیین من) ایمان نیاورده است کسی که با شکم سیر شب را به روز بیاورد در حالی که همسایه ی بغلیش گرسنه باشد و به وضع او نیز آگاه باشد. و باز رسول خدا (ص) فرموده است: « همانا خداوند بر ثروتمندان مسلمین فرض کرده است که مقداری از اموال خود را که افراد فقیر و نیازمند را کفایت کند ببخشند و هرگاه فقرا گرسنگی بکشند و برهنه باشند (سختی و مشقت ببینند) در اثر خودداری ثروتمندان از بخشش به آنان است، بدانید و آگاه باشید به طور حتم خداوند (در روز قیامت) از آنان سخت بازخواست خواهد کرد و ایشان را عذاب خواهد داد عذاب دردناکی.

بنابراین چه شایسته است که اسلام را آن طور که هست بشناسیم و حقیقت آن را درک کنیم، آنگاه به عنوان قانون و نظامی کامل و جهانشمول به سوی آن دعوت نماییم، و سپس آن را در مراحل اجرا و عمل بگذاریم تا اینکه کرامت از دست رفته و عزت پایمال شده ی اسلام و مسلمین را برگردانیم.

 انشاالله.

—————————————————————

منبع:همکاری های اجتماعی در اسلام / مؤلف: دکتر عبدالله ناصح علوان / مترجم: محمد صالح سعیدی /انتشارات:  ‏ نشر احسان ۱۳۷۳