تقویت ویژگی های جامعه مدنی کردها

تقویت ویژگی های جامعه مدنی کردها

نویسنده: مهندس صلاح الدین عباسی

کردهای ایران که عمدتا در غرب کشور ساکن هستند ، ویژگی های خاصی دارند ، این ویژگی ها را به چند گروه عمده ، شامل ویژگی های مدنی ، سنتی و وارداتی می توان تقسیم کرد که بعضی از آنها قابل برسی و رد و بعضی قابل تقویت و تأیید و تعدادی هم قابل نقد و اصلاح هستند ، اما این رد و تأیید و اصلاح توسط چه کسانی باید صورت بگیرد ؟

روشنفکران سایر مناطق ایران علی رغم استعداد و توانایی های بالقوه و بالفعلی که دارند به دلایل اوضاع خاص کردهای ایران ، تقویت ویژگی های جامعه مدنی این ملت را ندارند و اگر توانایی این کار را هم داشته باشند ، به دلیل مشغولیت ها و مشکلات فراوان محیط خودشان ، فرصت این اقدام را نخواهند داشت . از یک طرف دیگر هر قومی خودش باید در اوظاع خود ایجاد تحول و تغییر نماید و حتی خداوند قادر و توانا هم در میان قومی تغیر ایجاد نخواهد کرد مگر این که آن قوم خواهان تغیر باشد .

 پس تنها روشنفکران و نخبگان کردها می توانند بانی این تغییر و تحول شوند . ولی متأسفانه این طبقه تا کنون ،  به دلایل فراوان ، بسیار کم بوده اند ، که اکثر این افراد هم یا دنباله رو رهبران سیاسی بوده اند و یا سوار بر موج های اجتماعی ، در حالی که می بایست منتقد و راهنمای رهبران گروها ، مصلح و هدایت کننده ی موج های اجتماعی می شدند .

 روشنفکر واقعی کسی است که خود را می شناسد ، جامعه اش را می شناسد و بر فرهنگ و تاریخ و مذهب خود تکیه می کند و می داند از چه راهی برود و از چه راهی ببرد . در شرایط اضطراری و بحران هویتی که برای کردها ، به عنوان عضوی از جامعه ی جهانی ، پیدا شده نیاز به روشنفکران واقعی و کلان اندیش و بومی زیست ، بیش از پیش وجود دارد تا به این سؤلات کُردها ، خصوصا جوانان و دانشجویان پاسخ دهند که هویت ما چیست ؟ ما که هستیم ؟ چه مواضعی نسبت به خود و ارزش ها و تاریخ و جهان داریم ؟ شاخصهای شناسایی ما چیستند ؟ و در یک جمله پاسخ پرسش ‹ کیستی ما › را بدهند ؟ البته این بحران مختص جامعه ی ما کردها نیست ، بلکه با اندک توجهی به رسانه های صوتی و تصویری  و نوشتاری جهان متوجه خواهیم شد که بحران هویت و بحث ‹ کیستی ما › در سایر مناطق جهان ، بحث اصلی روشنفکران است .

 به طور کلی سه گروه می توانند در جامعه کردها به صورت مثبت یا منفی تأثیر گذار باشند که عبارتند از :

 1- روشنفکران غیر دینی

۲- سنت گرایان

 3- روشنفکران ملی مذهبی .

 روشنفکران غیر دینی سابقه ای کم تر از نیم قرن فعالیت در کردستان را دارند . نقش دین را در جامعه غیر قابل توجه می دانند . تا حال سوار بر موج احساسات این ملت به سوی اثبات دیدگاههای طبقاتی خود تاخته اند و با توجه به این که ، فهم پیچیدگی پدیده ی دین در جامعه را نداشته اند ؛ نه تنها ویژگی های مدنی جامعه ی کردها را تقویت نکرده اند بلکه باعث تضعیف آن شده اند و با در نظر نگرفتن واقعیت های مذهبی و تاریخی و فرهنگی ، هویت این ملت مخدوش نموده اند . اینک نیز بعد از فرو ریختن تکیه گاههای ایدیولوژیک خود ، به جای تجزیه و تحلیل گذشته و درک وضعیت اجتماعی و تاریخی و جغرافیایی کردستان ، با ارائه و طرح هویت های باستانی و موزه ای ، در حال تکرار اشتباهات گذشته ، از بُعد دیگری هستند . هم خود راهی درست نرفته اند و هم مردم را از راهی صحیح نبرده اند .

اما سنت گرایان نه تنها مقولات جهان و جامعه ی جدید و ضرورتهای آن را نمی فهمند ، بلکه علاقه ای هم به فهم آن نداشته و کل آن را نفی می کنند . آنها با استفاده از باورهای سنتی ملی و مذهبی ،سعی در حفظ وضع موجود را دارند و در مقابل هر نظریه ی اصلاح طلبانه ایستادگی و مقاومت می کنند ، آنها با نقد و بررسی گذشته مخالف هستند و هر آنچه را که شپری شده و وجود دارد ، قابل افتخار می دانند . اگر گروه اول صورت مسأله ی پدیده ی دین در جامعه را ، به دلیل ناتوانی در حل آن پاک می کنند این گروه هم به همین دلیل به مسأله ی جامعه ی جدید و جریان اصلاح طلبی بی توجه هستند .

 گروه سومروشنفکران ملی مذهبی هستند . آن ها دغدغه ای بس عظیم و جدی در رابطه با حل تضاد و تعارض میان ضرورتهای اجتناب ناپذیر جامعه یمدرن و مقولات دینی و ملی دریافت شده از سنت های رایج جامعه رادارند . نفی جامعه مدرن و مقولات دینی وملی دریافت شده از سنت های رایج جامعه را دارند . نفی جامعه ی مدرن را نه ممکن می دانند نه مطلوب و با این کار سنت گرایان را در مقابل خود می بینند و از طرف دیگر به این واقعیت رسیده اند : ‹ آنچه که به یک جامعه شخصیت می دهد مذهب و تاریخ و فرهنگ است › . این سه اصل جدایی ناپذیر و دارای ارتباطی أُ رگانیک و پویا هستند . جدا کردن هر کدام از این اصول از هم دیگر غیر ممکن است و توجه کافی نکردن به هر کدام از آن ها عواقب و عوارض ناگواری بر جامعه خواهد داشت . همراه با این سه اصل جدایی ناپذیر ، به دست آوردهای مدنی سایر جامعه ها ، خصوصا به جامعه مدرن جهانی با دقت و علاقه می نگرند و در اندیشه استفاده ی درست و به موقع از آن دست آوردهای مدرن به نفع جامعه ی خود هستند . ان ها می خواهند با تکیه بر این چهار پارامتر ویژگی های جامعه ی مدنی را تقویت کنند که در این تعد هم روشنفکران غیر دینی در مقابلشان قرار می گیرند .

 آنها در وهله اول به اسلام به عنوان یک هویت و در وهله دوم به عنوان یک حقیقت نگاه می کنند . حقیقتی که بدون آن ، روشنفکر جامعه ی کردها بودن ، معنی نخواهد داشت و تاریخ این ملت را از ما قبل مادها تا ورود اسلام و از ورود اسلام تا کنون پروژه ای می دانند که همگی آن قابل نقد و بررسی و تجربه اندوزی است و ضمن اینکه به گذشته تاریخی چند هزار ساله خود افتخار می کنند ، به جغرافیای تاریخی نیز اهمیت و توجه خاصی دارند و وضعیت موجود را مشتت ، قابل نقد و نیاز مند اصلاح می دانند . به دنبال این هستند که وضعیت آینده ی جامعه خود را با نقد گذشته و حال اصلاح کنند و فرهنگی برای نسل اینده پایه ریزی نمایند که توانایی ادامه ی حیات در شرایط خاص ان زمان را داشته باشند . آن ها دغدغه این را دارند که تقلید از دران به فراموشی فرهنگ بومی بینجامد و روشنفکران وارداتی ، هم زبان و غیرِ هم زبان به آلام و رنج های این ملت بیفزایند .

 بار سنگین تقویت ویژگی های جامعه ی مدنی کردها بعد از روشنفکران واقعی ، بر عهده ی دانشجویان است . آن ها به دلیل زیستن در محیط دانشگاهی و داشتن زمینه مطالعاتی و درک واقعیتهای تلخی که در جامعه خود شاهد آن هستند ، لازم است وضعیت اضطراری را دریابند و با نقد گذشته و حال در بازسازی هویت بحران زده شرکت نمایند .

شروع هزاره ی سوم ، پایان هزاره ی قهرمان سازی و اسطوره گرایی است . ما هم همراه سایر اقوام ایران ، یا همراه سایر ملل جهان ، بحران ها را به موقع درک کنیم و فرصت ها را از دست ندهیم و در فکر چاره ای باشیم و از تمام استعدادهای خود استفاده کنیم .