حکم بازی شطرنج چیست؟

حکم بازی شطرنج چیست؟

نویسنده: دکتر یوسف قرضاوی/ مترجم: دکتر احمد نعمتی

مجموعه ی تحقیق و پژوهش هایی که در اقوال و ادلّه راجع به بازی شطرنج به دست آمد،این است که حکم بازی شطرنج،بارعایت قیود وشروطی که علمای شافعیه و حنفیه در کتب خود بیان داشته اند،بر اباحه است ( مباح است).

بازی شطرنج درموارد زیر مباح است:

۱-     بازی باشطرنج نبایدبه صورت قمار باشد؛ وگرنه حرام وبه اتفاق نظر فقها از گناهان کبیره است.

۲-     فرد را از یاد خدا و نماز و هر واجب دیگر دینی یا دنیوی،غافل نسازد.

۳-     شخص باید در حال بازی،زبانش را از فحش و دشنام و کلمات ناپسند و سوگند خوردن،محفوظ دارد.

۴-     در اماکن عمومی و معابر و گذر گاه ها به آن بازی پرداخته نشود،زیرا باعث اخلال در مروّت و شخصیت بازیکن خواهد شد.

۵-     در انجام آن بازی افراط نورزد؛یعنی معتاد آن نشود.

به عبارت دیگر اباحه ی بازی با شطرنج در صورتی است که آن بازی به ترک یکی از واجبات و یا انجام یکی از افعال حرام،منجر نشود.همچنین انسان را از حدود اعتدال و میانه روی به سوی اسراف و اعتیاد نکشاند،که خداوند مسرفان را دوست ندارد.

می خواهم این موضوع را با بیانات ارزشمند علامه رشید رضا-که در اواخر آن را در تفسیر «المنار»خواندم- خاتمه دهم.ایشان می گوید:

«بازی با شطرنج اگر با شرط مال باشد،در عموم میسر(قمار)قرار خواهد گرفت و همان گونه که گذشت با نص شرعی حرام است و اگر بدون شرط بندی بر روی مال انجام گیرد،هیچ گونه توجیهی نسبت به تحریم آن با قیاس بر شراب و قمار وجود ندارد؛مگر اینکه ثابت شود آن بازی رجس و از عمل شیطان است،یا سبب ایجاد عداوت و کینه می شود،یا انسان را از یاد خدا و نماز ،باز می دارد و این در صورتی است که اغلب اوقات یا پیوسته بدان بازی اشتغال ورزد؛هر چند راهی برای اثبات این نیست.ما می دانیم که در میان شطرنج بازان هستند کسانی که بر نمازها و واجبات خود محافظت می کنند و زبان خود را از فحش و سوگند باطل محفوظ می دارند؛اما فقط شطرنج موجب غفلت از یاد خدا نیست،بلکه هر بازی و هر کاری-جز به ندرت –شخص را از یاد خدا و اندیشه در هر چیز دیگر باز می دارد.

حکم بعضی از بازی ها مباح و بعضی مستحب یا واجب است؛مانند اسب سواری،تیراندازی،و کارهای صنعتی-که از فرض کفایی به شمار می آیند.برای بعضی از بازی ها نصی وجود دارد،مانند بازی حبشیان در مسجد پیامبرگرامی و به حضور ایشان.عیب بازی شطرنج این است که موجب تلف شدن وقت بسیار زیادی می شود و شاید اکراه شافعی از آن به همین دلیل باشد.سپاس خدایی را که ما را از بازی شطرنج و غیرآن محفوظ داشته است.پروردگار جهان را سپاسگزارم که جرأت دادن حکم تحریم یا تحلیل بدون دلیل و حجت،به ما نداده است.»  تفسیرالمنار:۸/۶۳-۶۲

————————————————

منبع:فتاوای معاصر/ نویسنده: دکتر یوسف قرضاوی/ مترجم: دکتر احمد نعمتی/ نشر احسان