زندگینامه و شخصیت استاد محمدقاضی و آثار ایشان
زندگینامه و شخصیت استاد محمدقاضی و آثار ایشان
محمد قاضی فرزند میرزا عبدالخالق قاضی در ۱۲ مرداد ۱۲۹۲ در شهر مهاباد به دنیا آمد. ایشان در کتاب سرگذشت خود به نام خاطرات یک مترجم می‌نویسد: پدر من ابتدا یک فررند به نام محمد داشت که فوت کرد سپس یک دختر داشت آن هم فوت کرد ولی به دلیل اینکه پدرم به نام محمد علاقه داشت من را محمدثانی نامید. میرزا عبدالخالق، امام جمعه مهاباد بود. محمد قاضی آموختن زبان فرانسه را در مهاباد نزد شخصی به‌نام آقای گیو از کردان عراق آغاز کرد. قاضی در سال ۱۳۰۸ با کمک عموی خود میرزا جواد قاضی که از آلمان دیپلم حقوق گرفته بود و در وزارت دادگستری کار می‌کرد، به تهران آمد و در سال ۱۳۱۵ از دارالفنون در رشته ادبی دیپلم گرفت. در سال ۱۳۱۸ دورهٔ دانشکده حقوق دانشگاه تهران را در رشتهٔ قضایی به پایان برد. او در طول این دوران همیشه جزو بهترین شاگردان زبان فرانسه بود. از سال ۱۳۱۸ تا ۱۳۲۰ دورهٔ خدمت نظام را با درجهٔ ستوان دومی در دادرسی ارتش گذراند.
محمد قاضی در مهرماه ۱۳۲۰ به استخدام وزارت دارایی درآمد. در سال ۱۳۵۵ از خدمت دولتی بازنشسته شد. وی از اعضای حزب توده ایران بود، و به عقاید خویش وفادار ماند. [۱]
از ابتدای دههٔ ۱۳۲۰ با ترجمهٔ اثری کوچک از ویکتور هوگو به نام کلود ولگرد، نخستین قدم را در راه ترجمه برداشت و پس از آن ۱۰ سال ترجمه را کنار گذاشت. در سال ۱۳۲۹ پس از صرف یک سال‌و نیم وقت برای ترجمهٔ جزیره پنگوئن‌ها اثر آناتول فرانس، به‌زحمت توانست ناشری برای این کتاب پیدا کند، اما سه سال بعد که این اثر انتشار یافت، به دلیل شیوایی و روانی و موضوع متفاوت کتاب، آناتول فرانس از ردیف نویسندگان بی‌بازار که کتابشان را در انبار کتاب‌فروشان در ایران خاک می‌خورد به درآمد. در این باره نجف دریابندری در روزنامه اطلاعات مطلبی با عنوان «مترجمی که آناتول فرانس را نجات داد» نوشت. در سال ۱۳۳۳ کتاب شازده کوچولو نوشتهٔ سنت اگزوپری را ترجمه کرد که بارها تجدید چاپ شد. محمد قاضی با ترجمهٔ دورهٔ کامل دن کیشوت اثر سروانتس در سال‌های ۱۳۳۶ تا ۱۳۳۷ جایزهٔ بهترین ترجمهٔ سال را از دانشگاه تهران دریافت کرد.
محمد قاضی پس از بازنشستگی به فعالیت در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان پرداخت که حاصل این دوره ترجمهٔ کتاب‌های باخانمان از هکتور مالو، ماجراجوی جوان از ژاک ژروند و زوربای یونانی از نیکوس کازانتزاکیس است.
محمد قاضی در ۱۳۵۴ به بیماری سرطان حنجره دچار شد و هنگامی که برای معالجه به آلمان رفت، بیماری تارهای صوتی و نای او را گرفته بود و پس از جراحی، به‌علت از دست دادن تارهای صوتی، دیگر نمی‌توانست سخن بگوید و از دستگاهی استفاده می‌کرد که صدایی ویژه تولید می‌کرد. با این حال کار ترجمه را ادامه داد، و ترجمه‌های جدیدی از او تا آخرین سال حیاتش انتشار می‌یافت. وی ۵۰ سال ترجمه کرد و نوشت و نتیجه تلاش او ۶۸ اثر اعم از ترجمه ادبی و آثار خود او به زبان فارسی است. از آثار مهم ترجمه‌شده توسط او می‌توان به دن کیشوت اثر سروانتس، نان و شراب اثر اینیاتسیو سیلونه، آزادی یا مرگ، و در زیر یوغ نام برد. وی بیشتر از زبان فرانسوی به فارسی ترجمه می‌کرد. او در مقدمه کتاب زوربای یونانی، خود را “زوربای ایرانی” نامیده‌است.
محمد قاضی در سحرگاه چهارشنبه ۲۴ دی ۱۳۷۶ در ۸۴ سالگی در تهران درگذشت. همسر وی، «ایران» پیش از او درگذشته بود. محمد قاضی در شهر زادگاه خود مهاباد به خاک سپرده شد.
در فروردین ۱۳۸۶ خورشیدی در کوی دانشگاه مهاباد از تندیس محمد قاضی به بلندی چهار متر پرده‌برداری شد.
سالشمار زندگی استاد محمد قاضی:
۱۲۹۲- تولد در ۱۲ مرداد ماه در شهر مهاباد .
۱۲۹۷- فوت پدر در ۵ سالگی و قیومیت توسط مادر بزرگش، اقامت در روستای چاغرلو.
۱۲۹۹- بازگشت به مهاباد و شروع به تحصیل در دبستان سعادت.
۱۳۰۷- اتمام دوره تحصیلات ابتدایی در شهرستان مهاباد .
– شروع به آموزش مقدمات زبان فرانسه نزد عبدالرحمان گیل .
۱۳۰۸- عزیمت به تهران و اقامت نزد عمویش .
۱۳۱۵- اخذ دیپلم ادبی از دارالفنون .
۱۳۱۶- ترجمه کتاب (( دن کیشوت )) اثر سروانتس .
۱۳۱۷- ترجمه کتاب (( کلود ولگرد )) اثر ویکتور هوگو .
۱۳۱۸- اخذ دانشنامه لیسانس در رشته قضایی از دانشکده حقوق دانشگاه تهران .
– شروع دوران سربازی با درجه ستوان دومی در اداره دادرسی ارتش .
۱۳۲۰- اتمام دوران سربازی و استخدام در وزارت دارایی .
۱۳۲۸- شروع مجدد ترجمه پس از ده سال وقفه با ترجمه کتاب (( جزیره پنگوئن ها )) .
۱۳۳۰- اتمام ترجمه کتاب (( جزیره پنگوئن ها )) اثر آناتول فرانس .
۱۳۳۱- ترجمه کتاب (( سپید دندان )) اثر جک لندن .
۱۳۳۳- ترجمه کتاب (( شازده کوچولو )) اثر اگزوپری .
– ترجمه کتاب (( ساده دل )) اثر ولتر .
– ترجمه کتاب (( شاهزاده و گدا )) اثر مارک تواین .
۱۳۳۶- شروع به ترجمه دوره کامل (( دن کیشوت )) تا سال ۱۳۳۷ .
۱۳۳۷- اخذ جایزه بهترین ترجمه سال از دانشگاه تهران بخاطر ترجمه کتاب دن کیشوت .
۱۳۴۵- اتمام ترجمه کتاب (( نان و شراب )) و چاپ بعنوان اولین کتاب ماه در روزنامه اطلاعات .
۱۳۵۴- بروز نشانه های بیماری سرطان حنجره .
– عزیمت به آلمان بمنظور درمان و از دست دادن تارهای صوتی بواسطه عمل جراحی .
۱۳۵۵- بازنشستگی از وزارت دارایی .
۱۳۵۶- شروع به همکاری با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بعنوان مترجم .
۱۳۵۸- ترجمه کتاب ( ژانی گل )) اثر ابراهیم احمد .
۱۳۶۷- ترجمه کتاب (( تاریکترین زندان )) اثر اولبراخت .
۱۳۷۳- ترجمه کتاب (( چهل روز موسی داغ )) اثر فرانتز ورنل.
– ترجمه کتاب (( تاریخ مردمی آمریکا )) اثر واسرمن .
۱۳۷۶- فوت، روز ۲۴ دیماه در سن ۸۴ سالگی و در شهر تهران .
آثار استاد قاضی :
۱- ترجمه آخرین روز یک محکوم ( تألیف : ویکتور هوگو ، چاپ هشتم)
۲- ترجمه آدم ها و خرچنگ ها ( تألیف : خوزوئه دو کاسترو ، چاپ پنجم )
۳- ترجمه آزادی یا مرگ ( تألیف : نیکوس کازانتساکیس ، چاپ ششم )
۴- ترجمه ایالات نامتحد( تألیف : ولادیمیر پوزنر ، چاپ چهارم )
۵- ترجمه باخانمان) تألیف : هکتور مالو ، چاپ سوم )
۶- ترجمه بردگان سیاه( تألیف : کایل آنستوت ، چاپ دوم )
۷- ترجمه بیست کشور آمریکای لاتین( تألیف : مارسل نیدرگانگ ، چاپ دوم ، در سه جلد )
۸- ترجمه پسرک روزنامه فروش) تألیف : دمی نیک )
۹- ترجمه پنج قصه( تألیف : هانس کریستیان آندرسن ، چاپ اول)
۱۰- ترجمه پولینا ، چشم و چراغ کوهپایه( تألیف : آناماریا ماتوئه ، چاپ هفتم)
۱۱- ترجمه تاریک ترین زندان( تألیف : ایوان اولبراخت ، چاپ چهارم )
۱۲- ترجمه تپلی ( مکمل مرده ریگ) ( تألیف : گی دو موپاسان ، چاپ ششم )
۱۳- ترجمه جزیره ی پنگوئن ها(تألیف : آناتول فرانس ، چاپ ششم )
۱۴- ترجمه حلقه ی سوم( تألیف : کوستاس تاکتیس ، چاپ اول )
۱۵- ترجمه داستان کودکی من( تألیف : چارلی چاپلین ، چاپ دوم)
۱۶- ترجمه در آغوش خانواده(تألیف : هکتور مالو ، چاپ چهارم )
۱۷- ترجمه در زیر یوغ( تألیف : ایوان وازوف ، چاپ اول )
۱۸- ترجمه در نبردی مشکوک( تألیف : جان اشتاین بک ، چاپ دوم)
۱۹- ترجمه درباره مفهوم انجیل ها( تألیف : کری ولف ، چاپ پنجم )
۲۰- ترجمه دکامرون( تألیف : بوکاچیو ، در دو جلد )
۲۱- ترجمه دکتر کنوک( تألیف : ژول رومن ، چاپ چهارم)
۲۲- ترجمه دوره کامل دن کیشوت(تألیف : سروانتس ، چاپ چهارم ، در دو جلد)
۲۳- ترجمه دوریت کوچک( تألیف : چارلز دیکنز ، چاپ سوم ، با شرکت آقای رضا عقیلی )
۲۴- ترجمه زارا یا عشق چوپان( تألیف : محمد قاضی ، چاپ اول)
۲۵- ترجمه زمین و زمان( تألیف : آولکوف ، چاپ اول)
۲۶- ترجمه زن نانوا ( تألیف : مارسل پانیول ، چاپ دوم)
۲۷- ترجمه زوربای یونانی( تألیف : نیکوس کازانتساکیس ، چاپ اول)
۲۸- ترجمه ژانی گل( تألیف : ابراهیم احمد ، ترجمه از کردی ، چاپ اول ، با همکاری آقای احمد قاضی )
۲۹- ترجمه ساده دل( تألیف : ولتر ، چاپ پنجم)
۳۰- ترجمه سپیددندان( تألیف : جک لندن ، چاپ دهم)
۳۱- ترجمه سرمایه داری آمریکا( تألیف : ماریان دوبوزی ، چاپ اول)
۳۲- ترجمه سگ کینه توز ( تألیف : آلبرتو واسکز فیگه روا ، چاپ دوم)
۳۳- ترجمه سناریوی دن کیشوت( تألیف : سروانتس ، چاپ اول ، در دو جلد)
۳۴- ترجمه شازده کوچولو( تألیف : سنت اگزوپری ، چاپ دهم)
۳۵- ترجمه شاهزاده و گدا( تألیف : مارک تواین ، چاپ هشتم)
۳۶- ترجمه طلا(تألیف : بلز ساندرا ، چاپ دوم)
۳۷- ترجمه عروج (تألیف : جرزی کوزینسکی ، چاپ اول ، با همکاری آقای میرزا صالح)
۳۸- ترجمه فاجعه سرخپوستان آمریکا( تألیف : دی براون ، چاپ دوم)
۳۹- ترجمه قربانی (تألیف : مالاپارته ، چاپ سوم)
۴۰- ترجمه قلعه ی مالویل (تألیف : روبر مرل ، چاپ اول)
۴۱- ترجمه کرد و کردستان(تألیف : واسیلی نیکیتین)
۴۲- ترجمه کلود ولگرد(تألیف : ویکتور هوگو ، چاپ هشتم)
۴۳- ترجمه کلیم سامگین( تألیف : ماکسیم گورکی ، چاپ اول ، در چهار جلد)
۴۴- ترجمه کمون پاریس( تألیف : دانشمندان شوروی ، چاپ اول)
۴۵- ترجمه ماجراجوی جوان (تألیف : ژاک سروون ، چاپ پنجم)
۴۶- ترجمه ماجرای یک پیشوای شهید( تألیف : اینیاتسیو سیلونه ، چاپ دوم)
۴۷- ترجمه مادام بوواری (تألیف : گوستاو فلوبر ، چاپ چهارم ، با همکاری آقای رضا عقیلی)
۴۸- ترجمه مادر( تألیف : پرلس باک ، چاپ ششم)
۴۹- ترجمه مادر( تألیف : ماکسیم گورکی ، چاپ اول)
۵۰- ترجمه مجموعه داستان بی ریشه
۵۱- ترجمه مرده ریگ ( مجموعه ی چند داستان ) ( تألیف : گی دو موپاسان)
۵۲- ترجمه مسیح باز مصلوب( تألیف : نیکوس کازانتساکیس ، چاپ ششم)
۵۳- ترجمه مهاتما گاندی (تألیف : رومن رولان ، چاپ پنجم)
۵۴- ترجمه ناپلئون (تألیف : تارله ، چاپ چهارم)
۵۵- ترجمه نان و شراب (تألیف : اینیاتسیو سیلونه ، چاپ پنجم)
۵۶- ترجمه نظری به طبیعت و اسرار آن (تألیف : پروفسور لئون برتون ، چاپ دوم)
۵۷- ترجمه نیه توچکا (تألیف : داستایفسکی ، چاپ چهارم)
۵۸- خاطرات یک مترجم (تألیف : محمد قاضی)
۵۹- سرگذشت ترجمه های من (تألیف : محمد قاضی)
برگرفته از نت