نمّامی و سخن چینی عاملی متداول در روابط اداری و اجتماعی

نمّامی و سخن چینی عاملی متداول در روابط اداری و اجتماعی

نویسنده: : خلیل کریمی

یکی از زشت ترین و بزرگترین آفت زبان(نمامی و سخن چینی) است.(نمامی) این است که انسان مطلبی را بین دو نفر بازگو کند که بخاطر بیان آن مطلب دوستی دو نفر یا دو خانواده به دشمنی تبدیل شود.

در نمامی گاهی فردی غیبت کسی را از کس دیگر می شنود و بعد از آن همان غیبت را به گوش غیبت شونده می رساند که در این صورت اگر بدون کم و کاست و مطابق با واقع هر آنچه شنیده است را بازگو کند در این صورت تنها مرتکب یک گناه نمامی شده است و گاهی مخالف با واقع سخنانی می گوید که در این صورت مرتکب دو گناه شده است یکی خود نمامی دوم تهمت و افتراء .

آیات و روایاتی از حضرت رسول اکرم (ص) در مورد مذمت نمامی ذکر شده است که در این جا به برخی از آنان اشاره خواهیم کرد: (رعد ۲۵ )(وکسانی که عهدی را که با خداوند بسته اند می شکنند و در مقام قطع آنچه را خداوند امر به وصل آن نموده می باشند و در زمین فساد می کنند لعنت الهی برایشان است و عاقبت بدی خواهند داشت)

« ‏وَلَا تُطِعْ کُلَّ حَلَّافٍ مَهِینٍ‏  ‏هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِیمٍ‏ ‏مَنَّاعٍ لِلْخَیْرِ مُعْتَدٍ أَثِیمٍ‏ ‏عُتُلٍّ بَعْدَ ذَلِکَ زَنِیمٍ‏»(قلم ۱۳-۱۰ )

« ‏ از فرومایه‌ای که بسیار سوگند می‌خورد ، پیروی مکن . ‏‏ بسیار عیبجوئی که دائماً سخن‌چینی می‌کند . ‏‏ بسیار مانع کار خیر ، و تجاوز پیشه ، و بزهکار است . ‏ علاوه بر اینها درشتخوی و سنگین دل ، و انگشت نما به بدیها است . ‏‏ »

خداوند در این آیه به پیامبر(ص) می فرماید: ای پیامبر! از ۹ گروه اطاعت و پیروی مکن؛ زیرا اینان افرادی نیستند که قابل اعتنا و اعتماد باشند بلکه این گروه افراد باید از جامعه اسلامی طرد شوند و احدی از احاد جامعه نباید به سخن آنان گوش فرا دهند و از آنان پیروی کند. این ۹ گروه عبارتند از :

۱.         (حلاف). یعنی کسی که بسیار سوگند می خورد و برای سوگند خویش ارزشی قائل نیست.

۲.         (مهین).یعنی کسی که بسیار حقیر و پست است.

۳.         (هماز). یعنی کسی که بسیار عیب جو و طعنه زننده است. این قسمت شامل فرد غیبت کننده نیز می شود.

۴.         (مشاء بنمیم). یعنی کسی که بین مردم به قصد آنکه با سخن چینی بین آنان  ایجاد فتنه و فساد کند و روابط بین آنان را تیره سازد رفت و آمد می کند.

۵.         (مناع للخیر). یعنی از رسیدن خیری به مردم و یا به اهلش بسیار منع کننده است.

۶.         (معتد). کسی که از حدود الهی تجاوز می کند.

۷.         (اثیم). کسی که گناه فراوان مرتکب می شود.

۸.         (عتل). یعنی کسی که بسیار خشن و درشت خو است.

۹.         (زنیم). کسی که دارای اصل و نصب نیست در این جا کنایه از زنا زاده است.

و در آیه ی دیگر در ذم نمامی و سخن چینی چنین می فرماید:

« ‏وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَهٍ لُمَزَهٍ‏ »(همزه ۱ )

« ‏ وای به حال هر که عیبجو و طعنه‌زن باشد ! ‏ »

در تفسیر کلمات (همزه لمزه) و اینکه به چه کسانی گفته می شود نظرات مختلفی آمده است از جمله گفته اند:

۱.         (همزه) شخصی نمام و سخن چین و (لمزه) شخصی غیبت کننده است.

۲.         (همزه)شخصی است که عیب انسان را در غیاب او می گوید و (لمزه) کسی که عیب انسان را در حضور او می گوید.

۳.         (همزه) شخصی است که همنشین خود را با سخنان زشت و درشت آزار می دهد، اما (لمزه) کسی است که با چشم و سر و دست و سایر اعضاء و به طور ایماء و اشاره او را اذیت و آزار می دهد.

«‏یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ لَا یَحْزُنْکَ الَّذِینَ یُسَارِعُونَ فِی الْکُفْرِ مِنَ الَّذِینَ قَالُوا آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُمْ وَمِنَ الَّذِینَ هَادُوا سَمَّاعُونَ لِلْکَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِینَ لَمْ یَأْتُوکَ یُحَرِّفُونَ الْکَلِمَ مِنْ بَعْدِ مَوَاضِعِهِ یَقُولُونَ إِنْ أُوتِیتُمْ هَذَا فَخُذُوهُ وَإِنْ لَمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُوا وَمَنْ یُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَنْ تَمْلِکَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَیْئًا أُولَئِکَ الَّذِینَ لَمْ یُرِدِ اللَّهُ أَنْ یُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ لَهُمْ فِی الدُّنْیَا خِزْیٌ وَلَهُمْ فِی الْآخِرَهِ عَذَابٌ عَظِیمٌ‏  »(مائده ۴۱ )

« ‏ ای پیغمبر ! مایه‌ی اندوه تو نشود ( کار کافرانی که ) در کفر بر یکدیگر سبقت می‌گیرند . کسانی ( از منافقان گول‌خورده‌ای ) که به زبان می‌گویند مؤمن هستیم ، ولی از دل مؤمن نمی‌باشند ( و گفتارشان با کردارشان و بیرونشان با درونشان همخوانی ندارد ) ، و کسانی که خویشتن را یهودی می‌دانند و پیوسته گوش به دروغ فرا می‌دارند ( و اکاذیب و اباطیل اَحبار را باور می‌نمایند و سخنان یاوه‌ی ) گروه دیگری ( از خود ) را می‌پذیرند که ( به سبب کبر و غرور و بغض و حسد ) به پیش تو نمی‌آیند و سخنان ( آسمانی تورات ) را از جاهای خود به دور و تحریف می‌کنند ( و به پیروان خود ) می‌گویند : اگر این ( چیزهائی را که ما می‌گوئیم ، توسّط محمّد ) به شما گفته شد ، آن را بپذیرید ، و اگر چنین به شما گفته نشد ( از پذیرش هرگونه سخن دیگری ) خویشتن را برحذر دارید . اگر خداوند ( بر اثر گناهان پی در پی ) بلای کسی را بخواهد ، تو نمی‌توانی اصلاً ازطرف خدا برای او کاری بکنی . آنان کسانیند که ( در ضلال و عناد اسراف کرده‌اند و ) خداوند نمی‌خواهد دلهایشان را ( از کثافت کفر و شرک ) پاک گرداند . بهره‌ی ایشان در دنیا خواری و رسوائی ، و در آخرت عذاب بزرگی است .  ‏ ‏ ‏ »

خداوند در این آیه پیامبر خود (ص) را از وجود جاسوسان دشمن سرسخت اسلام یعنی یهودیان آگاه می سازد و می فرماید: ای پیامبر! برخی از یهودیان به خدمت شما می آیند و در مجالس شما شرکت می کنند و به سخنان تو خوب گوش می دهند؛ اما باید توجه داشته باشی که گوش دادن آنان به این خاطر نیست که سخن تو را بپذیرند و حق را بفهمند و ایمان بیاورند و به مقتضای علم و ایمان خود عمل کنند، بلکه به آن گوش می دهند تا با سخن چینی و جاسوسی کردن آن سخنان ایجاد فتنه کنند.

از پیامبر(ص) چنین روایت است که فرمود:

۱.         نمام داخل بهشت نمی رود.

۲.         هر کس در راه سخن چینی بین دو نفر گام بردارد خداوند آتشی در قبر او مسلط خواهد نمود که او را بسوزاند و هرگاه از قبر بیرون آید خداوند یک جانور درنده ی سیاه بر او مسلط خواهد کرد که گوشت او را بخورد تا داخل جهنم شود.

۳.         روزی خطاب به اصحاب فرمود: (آیا شما را به بدترین انسان ها آگاه سازم ؟ عرض کردند: بله یا رسول الله. فرمود: کسانی که در میان مردم به سخن چینی گام بر می دارند و بین دوستان تفرقه می اندازند و روابط صمیمانه ی آنها را تبدیل به روابط خصمانه و کینه توزانه می کنند.)

۴.         ( مبغوض ترین شما نزد خدا کسانی هستند که بین دوستان به نمامی رفت و آمد می کنند و گروه های مسلمان را دچار پراکندگی می کنند).

———————————————-

منبع: غیبت و نمامی دو عامل متداول در روابط اداری و اجتماعی / مولف: خلیل کریمی / ناشر: سنندج، تافگه ۱۳۸۷

تنظیم برای نوگرا: باران.