نفخ شکم چیست؟ بررسی علل و راههای درمان آن

نفخ شکم چیست؟ بررسی علل و راههای درمان آن

نفخ (bloating):

به احساس ورم و پری شکم و افزایش میزان گاز در مجاری گوارش اطلاق میگردد. علت نفخ معمولا وجود گاز زیاد نیست، بلکه به خاطر کندی انقباضات عضلانی و حرکات دودی مجاری گوارش میباشد. مصرف غذاهای چرب تخلیه معده را به تاخیر انداخته و ایجاد نفخ میکنند. همچنین نفخ میتواند به علت نشانگان روده تحریک پذیر باشد (که در آن انقباضات روده ای نامنظم میگردد)- علت دیگر نفخ میتواند تند تند غذا خوردن باشد. همچنین نفخ میتواند نشانه برخی بیماریها مانند آپاندیسیت و یا سنگ کیسه صفرا باشد. یبوست نیز ایجاد نفخ میکند. نفخ بیشتر در زنان بروز میکند. علت آن هم تغییر در سطح هورمونهای بدن و افزایش احتباس آب و نمک در بافتهای بدن، پیش از قاعدگی میباشد.

علایم افزایش گاز روده ها:

۱-افزایش آزاد سازی گاز روده.

۲-آزاد سازی گاز بد بو.

۳-آزاد سازی گاز پر سروصدا.

۴-نفخ معده و شکم.

۵-صداها و درد شکم.

علل نفخ متناوب و افزایش گاز روده ها:

۱-افزایش تولید گاز:

* میزان گاز تولید شده توسط باکتریهای روده بزرگ در افراد مختلف متفاوت است.

* سوء هضم و سوءجذب غذا در روده کوچک باعث میگردد تا غذای هضم نشده بیشتری به قولون (روده بزرگ) وارد گردد. هرقدر میزان غذای هضم نشده در اختیار باکتریهای روده برگ باشد گاز بیشتری نیز تولید خواهد شد. (مثل نارسایی لوزالمعده و یا اختلال عدم تحمل لاکتوز)

* رشد مفرط و انتشار باکتریهای روده بزرگ به روده کوچک. با آنکه باکتریها منحصرا در روده بزرگ مستقرهستند، اما گاهی اوقات باکتریها به روده کوچک راه می یابند. بنابراین غذا قبل از هضم و جذب توسط باکتریها مصرف گردیده و تولید گاز افزایش می یابد.

۲-انسداد فیزیکی: میتواند در هر نقطه از مسیر مجاری گوارش ایجاد شود.انسداد ممکن است دائم و یا موقت باشد، مثل تنگی باب المعده.

۳-انسداد کارکردی: به علت عملکرد ضعیف عضلات معده و روده (که محتویات معده و روده را به جلو میراند) ایجاد میگردد. هنگامی که این عضلات بدرستی عمل نمی کنند، محتویات روده ای تجمع یافته و باعث ورم و نفخ شکم میگردد. چربی ها نیز میتوانند باعث کندی حرکات روده ای و تخلیه معده گردد.

۴-حساسیت مفرط روده ای: برخی افراد به افزایش اندک گاز روده ها نیز حساس بوده و احساس نفخ و ورم معده میکنند.

۵-مصرف برخی آنتی بیوتیکها و مسهل ها نیز ایجاد نفخ و گاز روده ای میکنند.

نکته: گاز روده ها نشانه فعالیت طبیعی روده ها میباشد. احتباس گاز روده نیز خطرناک نیست اما میتواند باعث یبوست گردد.

نکته: تمام گاز موجود در مجاری گوارش از طریق مقعد خارج نمی گردند. برخی از طریق انتشار به خون راه یافته و از طریق ریه ها مجددا به هوا بازمیگردند. برخی از گازها نیز در داخل مدفوع به دام افتاده و همراه با مدفوع دفع میگردند.

نکته:هنگامی که شما گاز روده را محبوس کرده و آن را خارج نمیسازید، در طی شب که عضلات بدن شل میشود گاز روده ها نیز بطور خودکار آزاد میگردند.

تشخیص نفخ مزمن:

۱-عکسبرداری اشعه x از شکم و روده کوچک.

۲-اندازه گیری سرعت تخلیه معده.

۳-عکسبرداری فراصوت،سی تی اسکن و ام آرآی.

۴-تستهای سوء جذب و سوء هضم.

۵-تست تنفسی هیدروژن و متان.

درمان نفخ و افزایش گاز روده ها:

۱-چنانچه علت سوء هضم و نارسایی لوزالمعده باشد باید مکمل آنزیمهای لوزالمعده تجویز گردد.

۲-چنانچه علت سوء هضم لاکتوز، فروکتوز و یا سوربیتول باشند، باید غذاهای حاوی این قند ها از رژیم غذایی حذف گردیده و یا از مکمل آنزیمهای گوارشی استفاده شود. آنزیمهای alpha-galactosidase باعث هضم قندهای کمپلکس گردیده و حجم گاز روده ها را کاهش میدهند. مکمل های آنزیمهای گوارشی موجود شامل لاکتاز، آمیلاز، لیپاز، پروتئاز، سلولاز، پکتیناز، اینورتاز، گلوکوآمیلاز، مالت دیاستاز میباشند.

۳-چنانچه سوء هضم و سوء جذب به علت اختلال در عملکرد دیواره روده ها باشد، باید با بیوپسی روده کوچک و کشف علت داروی مرتبط تجویز گردد.

۴-چنانچه علت انسداد فیزیکی باشد، عمل جراحی باید صورت گیرد.

۵-چنانچه علت انسداد کارکردی باشد، بایستی ازداروهای محرک فعالیت عضلات معده و روده کوچک نظیر erythromycin وmetoclopramide مصرف کرد.

۶-مصرف غذاهای حاوی کربوهیدرات های هضم ناپذیر باید محدود و یا از رژیم غذایی حذف گردند.

۷-غذا به آرامی و آهستگی صرف شود.

۸-قدم زدن پس از صرف غذا حرکات روده ها را تحریک میکند.

۹-مصرف داروی simethicone نیز میتواند نفخ را کاهش دهد.

۱۰-مصرف قرصهای زغال فعال شده قبل از غذاهایی که نفخ آور میباشند گاز روده ها را کاهش میدهند.

۱۱-آنتی بیوتیک ریفاکسیمین rifaximin که در درمان اسهال مرتبط با e-coli تجویز میگردد نیز حجم گازهای روده را کاهش میدهد.

۱۲-مصرف اندکی مایعات اسیدی همچون آب لیموترش و یا سرکه همراه با غذا باعث تحریک ترشح اسید هیدروکلریک و آنزیمهای گوارشی میگردد.

۱۳-مصرف ماست، زیره سبز(cumin) ، زیره سیاه(caraway) وزردچوبه(tumeric) گاز روده ها و نفخ را کاهش می دهند.

۱۴-تخمیر، اولیگوساکاریدها را تجزیه کرده و تولید گاز آنها را کاهش میدهد. به همین خاطر توفو tofu (پنیر سویا) گاز خیلی کمتری نسبت به لوبیای پخته تولید میکند.

۱۵-برای کاهش خاصیت نفخ آوری لوبیای پخته، لوبیا را ۲۴ ساعت درون آب بخیسانید و سپس آب پز کنید. اما این کار مواد مغذی دیگر محلول در آب را نیز از لوبیا خارج میسازد.

۱۶-مصرف آنتی اسید ها باد گلو را افزایش داده و نفخ را رفع میکند.

۱۷-نعناع، آویشن، فلفل فرنگی شیرین، ریحان، دارچین، زنجبیل و لیمو ترش باعث تسهیل عمل دفع گازهای روده ها و باد گلو شده و ضد نفخ میباشند.

۱۸-جای مصرف ۳ وعده غذایی سنگین در روز از ۶ وعده غذایی سبک استفاده کنید.

 

کاهش نفخ و شکمی صاف؟!

اگر شما مایل هستید که شکمی صاف داشته باشید و یا از داشتن نفخ دائم شکم شاکی هستید به شما توصیه می کنیم که این مقاله را مطالعه نمایید.

اگر شما مایل هستید که شکمی صاف داشته باشید و یا از داشتن نفخ دائم شکم شاکی هستید به شما توصیه می کنیم که این مقاله را مطالعه نمایید. در ذیل از ۸ غذایی نامبرده می شود که باید برای پیشگیری از ایجاد نفخ از خوردن آنها اجتناب کنید. نکته قابل توجه دیگر این است که متخصصین تغذیه به افرادی که می خواهند شکمی صاف داشته باشند نیز توصیه نمودند که اگر از ایجاد نفخ جلوگیری کنند تا حدود ۵/۳ کیلوگرم از وزن خود را کاهش داده و شکم متناسب تری نیز خواهند داشت.

۱- نمک

از خوردن بیش از اندازه نمک خودداری کنید. همچنین غذاهایی که به صورت کنسروی با نمک فراوان فرآوری شده اند چرا که نمک موجود سبب جذب بیشتر آب شده و درنتیجه میزان احتباس آب در بدن شما افزایش یافته و حالت خمودی و کسالت به همراه پف کردگی و افزایش وزن می گردید.

۲- کربوهیدرات ها

کربوهیدرات(برنج،نشاسته ها،نان،قندها…) به عنوان منبع اصلی تولید انرزی در بدن هستند و نباید شما بیش از اندازه مصرف نمایید چرا که درصورت عدم فعالیت مناسب و یا ورزش، این مواد به صورت گلیکوژن در عضلات ذخیره و هر گرم گلیکوژن حدود ۳ گرم آب را جذب می نماید درنتیجه شما دچار افزایش وزن خواهید شد.

۳- سبزیجات خام

نصف پیمانه هویج پخته شده برابر یک پیمانه هویج خام مواد غذایی لازم را دارد اما هویج پخته میزان حجم کمتری را در معده اشغال نموده و هضم آن را آسانتر می نماید و در نتیجه از ایجاد نفخ زیاد در دستگاه گوارش شما پیشگیری می نماید. اگر شما از آن دسته کسانی هستید که با خوردن سبزیجات خام دچار نفخ شدید می گردید توصیه می کنیم که حتما از سبزیجات پخته یا بخارپز استفاده کنید.

۴- غذاهای نفاخ

بعضی از غذاها هستند که به خودی خود در دستگاه گوارش ایجاد گاز می نمایند که می توان موارد ذیل را نام برد: گل کلم،کلم،کلم بروکلی،کلم فندقی،بروکلی،پیاز، فلفل و مرکبات.

۵- آدامس جویدن

زمانی که شما آدامس می جوید هوای زیادی را می بلعید که در روده های شما به دام می افتد و به تدریج سبب نفخ بیشتری می گردد.

۶- غذاهای سرخ کردنی

غذاهای خیلی چرب و سرخ کردنی خیلی دیرتر هضم می گردند لذا سبب ایجاد احساس سنگینی و دم در شما می گردد. البته منظور ما این نیست که اصلا غذاهای چرب یا سرخ کرده نخورید، بلکه باید به نوع روغنی که استفاده می کنید توجه بیشتری نمایید برای مصال سعی کنید از روغنهایی مثل روغن زیتون و روغن آرکادو، و همچنین از مواد چربی موجود در آجیل ها و حتی شکلات تلخ استفاده نمایید.

۷- غذاهای تند و تیز

اگر ادویه های افزودنی مانند فلفل،جوز،میخک،پیاز و سیر، خردل و… سبب تحریک معده و درنهایت تشدید نفخ می گردند از مصرف بیش از اندازه آنها بپرهیزید.

۸- نوشابه های کربوهیدراتی و اسیدی

از نوشیدن نوشابه هایی که قند فراوان دارند و یا نوشیدنی هایی مثل قهوه، الکل، چای و آب میوه های مرکبات به مقدار فراوان خودداری کنید. بهتر است یک رژیم مناسب را انتخاب نموده و از موادی که در بالا ذکر شد در حد تعادل و کم، مصرف نمایید تا مشکل شما که نفخ و افزایش وزن است به راحتی حل گردد.

منبع: مجله سلامت