قیام اللیل سلاح دعوتگر و فرصتی برای تربیت

قیام اللیل سلاح دعوتگر و فرصتی برای تربیت

نویسنده: احمد لافی / برگردان: عبدالرحمن عزام

خداوند متعال کتاب هایش را فروفرستاد و پیامبرانش را برانگخیت تا نشانه ای برای هدایت سرگشتگان به سوی راه سعادت باشند؛ خداوند متعال می فرماید: «طه مَا أَنزَلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَى/(ای پیغمبر!) ما قرآن را برای تو نفرستاده ایم تا (از غم ایمان نیاوردن کافران، و نپذیرفتن شریعت یزدان) خویشتن را خسته و رنجور کنی» [طه:۱-۲]. و عبادت هایی را مشروع گردانیده است که انسان را نیک رهنمایی نموده و مسیر را برایش هموار می نماید.

نماز توشه ای برای این راه است که بنده با استعانت بدان، در پیشگاه پروردگارش ایستاد می شود و به راز و نیاز می پردازد، پریشان حالی خود را به او شکایت می‏برد ، و هنگام سختی ها، نیاز خویش را از او می طلبد و هنگام نعمت و بخشش الهی، از او سپاس‏گزاری می‏نماید و خواهان ازدیاد نعمت است در حالی که از احساس انس با او و جمال وصالش، لذت می برد.

نگین این طوق، نماز شب است. در شب هر دوستی با دوستدارش خلوت می‏گزیند، بیداری و شب زنده داری برایش گوارا و شیرین خواهد بود و از فهم این معنی، با شوق و شادی و شادمانی انتظار می‏کشد که شب پرده های تاریکی خود را در همه جا بپراکند تا از مناجات پروردگاری بهره ببرد که بنده با راز و نیاز به درگاه او نزدیک و با استجابت خواسته هایش توسط خداوند متعال نزد او تعالی محبوب می‏شود. خداوند می فرماید آیا سائلی وجود دارد که چیزی بخواهد و برایش بدهم؟ آیا استغفار کننده ای وجود دارد که او را ب‏بخشم؟! پیامبر فرمود:

« إِنَّ فِى اللَّیْلِ لَسَاعَهً لاَ یُوَافِقُهَا رَجُلٌ مُسْلِمٌ یَسْأَلُ اللَّهَ خَیْرًا مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا وَالآخِرَهِ إِلاَّ أَعْطَاهُ إِیَّاهُ وَذَلِکَ کُلَّ لَیْلَهٍ / همانا در شب لحظه ای است که هر بنده ی مسلمان در آن لحظه از خدا خیری از خیرهای دنیا و آخرت بخواهد، خدا به او آن خیر را می دهد و این لحظه در همه ی شب هاست» [به روایت مسلم].

شب زنده داری، خوی و عادت مخلصین و میدان کارزارِ پیشتازان است. خداوند متعال در آن انوار خویش را بر دل‏های دل‏بریده گان پرتو افشانی می‏کند و نعمت‏های خود را بر دوستداران خویش، فرو می ریزد، پس سعادتمند کسی است که به سوی وزش آن رهسپار شود و بدبخت کسی است که از رحمت و بخشش اوتعالی غفلت ورزد و خساره‏مند نیز کسی است که گناهان او را اسیر خویش سازد و از بهره‏وری و هدایای این فرخنده اعمال، محروم بماند. جای شگفتی نیست که پیامبر صلی الله علیه وسلم آن قدر به نماز شب بایستد که پای های مبارک شان آماس و ورم نماید، و امت خویش را به شب زنده‏داری تشویق نماید. پیامبر فرمود: « علیکم بقیام اللیل فإنه دأب الصالحین قبلکم وقربه إلی الله تعالی ومنهاه عن الإثم وتکفیر للسیئات ومطرده للداء عن الجسد / به نمازشب پای بند باشید که انجام آن رسم و شیوه‏ی صالحان قبل از شما بوده و باعث نزدیکی به خداوند و دور شدن از گناهان و کفاره‏ی سیئات و دافع دردهای جسمانی می گردد» [به روایت ترمذی].

و ایشان را از ترک آن بر حذر دارد، از عبدالله بن عمرو بن عاص رضی الله عنه روایت شده که می گوید: پیامبر صلی الله علیه وسلم برایم فرمود: « یَا عَبْدَ اللَّهِ، لا تَکُنْ مِثْلَ فُلانٍ کَانَ یَقُومُ اللَّیْلَ فَتَرَکَ قِیَامَ اللَّیْلِ/ ای عبد الله! مثل فلانی نباش که (ابتدا) نماز شب می خواند. سپس، آن را ترک کرد» [متفق علیه].

قیام شب روش صالحان است، عبدالله بن مسعود هنگامی که چشم‏ها آرام می گرفتند، به نماز شب می‏ایستاد و تا صبح از او همچون صدای زنبور عسل شنیده می شد.

عبدالعزیز بن ابی روّاد رحمه الله هنگامی که بسترش را برای خواب آماده می‏نمودند، دستش را بر بستر ‏گذاشته و آن را وارسی می‏نمود و سپس می‏گفت: چه خوب نرم هستی؟! اما فرش‏ها و زیر اندازهای بهشت از تو نرم‏تر اند. سپس به نماز می‏ایستاد.

هنگامی که ابوشعثاء رحمه الله به حالت احتضار رسید، گریه سر داد. برایش گفتند: چرا گریه می‏کنی؟ در جواب فرمود: از قیام اللیل و شب زنده داری بهره‏ی کافی نبرده ام.

این بود روش صالحان و نیکوکاران! اما ما در کجای کار شان قرار داریم؟!

قیام اللیل میدانی است که بنده دران بر شهوات نفس پیروز و بر وسوسه های شیطانی غالب می‏شود، به خدای رحمن نزدیک و از لوث گناهان پاک می‏شود. از آن جهت رویارویی  وستیز، نیرو و قوتی می‏گیرد که در میدان های مبارزه و کارزار او را مفید افتد و در جهاد مبارزه با دشمنان دین از آن استفاده نماید تا در تحت لوای عابدان شب و سوارکاران روز بپیوندند.

قیام اللیل خلوتی است که مسلمان در آن به تفکر در عظمت مخلوقات الهی و شگفتی‏های آفرینش آفریده های او می پردازد. و فرصتی است تا نفس خویش را محاسبه نموده و جان و روان خود را دریابد و با شکستن حالت انجماد خویش، به سوی خدا از لغزش‏ها و اشتباهات خویش توبه نماید و با پروردگار خود عهد بندد که دیگر به  گناه باز نگردد و بر طاعت و عبادتش بیفزاید.

قیام اللیل پناهگاه ستمدیده گان است که ناتوانی خود را به درگاه الله متعال شکایت می برند و از او کمک می طلبند، هوش دار که تیر شبانگاهان به خطا نخواهد رفت.

قیام اللیل سلاح دعوتگر است که آن را بر روی اعراض و انکار از نیام می‏کشد، و با آن زخم های ناشی از تمسخر و استهزاء را تداوی می نماید و با آن دروازه‏ی فهم را بر روی دل ها و اندیشه ها را باز می نماید.

سعید بن مسیب رحمه الله می گوید: همانا مرد، شب را زنده نگه‏می‏دارد، سپس خداوند در چهره‏ی او نوری قرار می دهد، بر اساس آن  مسلمانان او را دوست می‏دارند، و هر کسی که او را می‏بیند با وجودی که تا حال او را ندیده باشد، با او ابراز دوستی می‏نماید.

آنچه گفته آمدیم، پرتوهای اندکی بود از درخشش‏ها و گذر سریعی بود بر گنجینه‏ها و اشاره‏ی گذرایی به اسرار و رمز و رازهای قیام اللیل. شاید ما را وا دارد تا به دنبال دستیابی به این انوار قدم گذاریم و اسرار آن را در یابیم.