فقه آماده شدن برای ملاقات با خدا… چگونه خود را برای دیدار با خداوند آماده کنیم؟

فقه آماده شدن برای ملاقات با خدا… چگونه خود را برای دیدار با خداوند آماده کنیم؟

نویسنده: دکتر علی محمد صلابی

تدوین: نوگرا

بی‌تردید، پرسش درباره سرنوشت انسان پس از مرگ و چگونگی آمادگی برای آن مرحله، یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین پرسش‌هایی است که از ابتدای وجود بشر بر روی این زمین او را همراهی می‌کند. این پرسش، در عصر کنونی که ما در آن زندگی می‌کنیم، اهمیتی دوچندان پیدا کرده است؛ عصری که در آن آشفتگی‌های فکری بسیار شده و انحرافات عقیدتی افزایش یافته است. همچنین، در این زمان فلسفه‌های بی‌هدف و پوچ‌گرا مانند نیهیلیسم، اگزیستانسیالیسم و دیگر فلسفه‌های گمراه‌کننده رواج یافته‌اند که انسان را از وظیفه اصلی‌اش در این دنیا منحرف می‌کنند. حقیقت این است که هیچ پاسخی به اندازه آنچه از وحی الهی بر قلب پیامبران نازل شده، نمی‌تواند به این پرسش پاسخ دهد. آخرین این پیامبران، پیامبر خاتم، محمد مصطفی (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است که وحی محفوظ بر قلب او نازل شد.

مؤمن به این پیام، حق روشن و حقیقت مطلقی را یافته که هیچ شکی در آن نیست. او می‌داند که پس از مرگ خالق خود را ملاقات خواهد کرد و بر باورها، گفتارها و کردارهای خود در برابر خداوند محاسبه می‌شود. نتیجه این محاسبه، یا ورود به بهشتی است که پهنایش به وسعت آسمان‌ها و زمین است، یا گرفتار شدن در آتش جهنم که خداوند برای کافران، مشرکان و گناهکاران مغرور آماده کرده است (صلابی، ۲۰۱۱، ص ۶).

از بزرگترین کارهایی که یک مسلمان می‌تواند در دنیا انجام دهد و بر آن حریص باشد، آمادگی برای ملاقات با خداوند با قلبی پاک و اعمال صالح است که رضای خداوند را جلب کرده و او را به بهشت وارد و از آتش دوزخ نجات می‌دهد. این، پیروزی بزرگ است، چراکه مسلمان به یقین می‌داند این هدف برترین و والاترین غایتی است که مؤمنان به روز قیامت در پی آن هستند. او تمام روزهای زندگی‌اش را با یاد مرگ و آمادگی برای آن و آنچه پس از آن خواهد آمد، سپری می‌کند. در این راستا، آیه زیر را همواره به خاطر دارد:

«کُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَهُ الْمَوْتِ ۗ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَکُمْ یَوْمَ الْقِیَامَهِ ۖ فَمَن زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّهَ فَقَدْ فَازَ ۗ وَمَا الْحَیَاهُ الدُّنْیَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ» (آل عمران: ۱۸۵).

آگاهی از راه‌ها، شرایط و روش‌های رسیدن به این پیروزی بزرگ، همان چیزی است که برخی آن را «فقه آماده شدن برای ملاقات با خدا» می‌نامند. چه نیکو است که همه مسلمانان بر یادگیری و عمل به این فقه بیفزایند.

این هدف بزرگ مستلزم تقوای الهی است؛ تقوایی که در عمل به آنچه رضای خدا را جلب می‌کند و دوری از ممنوعات و محرمات ظهور می‌یابد. همچنین، انسان باید به شریعت خداوند در گفتار و کردار تمسک جوید و واجبات را انجام داده و بر نوافل بیفزاید. او باید با فضائل اخلاقی اسلام مانند اخلاص، صداقت، صبر، عدالت، رحمت و کرم آراسته شود. انجام این وظایف برای مؤمنان خاشع که خداوند آنها را هدایت کرده است، ممکن است و دشوار نیست.

خداوند در این باره می‌فرماید:

«وَاسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاهِ ۚ وَإِنَّهَا لَکَبِیرَهٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِینَ  الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلَاقُو رَبِّهِمْ وَأَنَّهُمْ إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» (بقره: ۴۵-۴۶).

خداوند انسان را به چیزی فراتر از توان او مکلف نمی‌کند. او فقط به اندازه آنچه از علم و وحی به او رسیده و آنچه در توان دارد، مکلف می‌شود. خداوند می‌فرماید:

«لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا ۚ لَهَا مَا کَسَبَتْ وَعَلَیْهَا مَا اکْتَسَبَتْ» (بقره: ۲۸۶). و در جای دیگری نیز می‌فرماید:

«لِیُنفِقْ ذُو سَعَهٍ مِّن سَعَتِهِ ۖ وَمَن قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ ۚ لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا ۚ سَیَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْرًا» (طلاق: ۷).

ایمان به عقیده صحیح و عمل به مقتضای آن، اساس آمادگی برای آن موعد عظیم است و شرط پذیرش در آن، چنین ایمانی است. خداوند می‌فرماید:

«بَلَىٰ مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِندَ رَبِّهِ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ» (بقره: ۱۱۲). و در جای دیگر نیز می‌فرماید:

«وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَى اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ ۖ وَسَتُرَدُّونَ إِلَىٰ عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَهِ فَیُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ» (توبه: ۱۰۵).

بی‌تردید، تقوای الهی بهترین توشه‌ای است که مؤمن می‌تواند برای خود فراهم کند. تقوا کلید اعمال صالح و اخلاق نیکوست. خداوند می‌فرماید:

«وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ یَا أُولِی الْأَلْبَابِ» (بقره: ۱۹۷).

حضرت علی (علیه‌السلام) تقوا را این‌گونه توصیف کرده‌اند: «تقوا یعنی ترس از جلیل، عمل به نازل‌شده (قرآن)، قناعت به کم و آمادگی برای روز رحیل (مرگ)». تقوا همچنین شرط سلامت قلب است. مسلمان باید همواره دل خود را از آلودگی‌های کفر، شرک، نفاق، ریا، شهوات و محبت دنیا پاک کند. خداوند می‌فرماید:

«وَلَا تُخْزِنِی یَوْمَ یُبْعَثُونَ  یَوْمَ لَا یَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ  إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ» (شعراء: ۸۷-۸۹).

تقوای الهی موجب می‌شود که خداوند ولی و سرپرست انسان شود، هم در دنیا و هم در آخرت. خداوند می‌فرماید:

«اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ» (نور: ۲۵۷). یعنی خداوند آنها را از تاریکی‌های کفر به نور ایمان، از جهل به نور علم، از گناه به نور طاعت و از غفلت به نور یاد خداوند هدایت می‌کند. خلاصه آنکه خداوند آنان را از تاریکی‌های شرور مختلف به روشنایی‌های خیر نجات‌بخش می‌رساند. این عطای بزرگ را به سبب ایمان صحیح و تحقق تقوا کسب کرده

‌اند، چرا که تقوا مکمل ایمان است (سعدی، ۱۹۹۸، ص ۶۳).

برای تحقق این امر، لازم است که محبت خدا و رسولش بر دل مؤمن چیره شود و مقام نخست را در زندگی او به خود اختصاص دهد. خداوند می‌فرماید:

«قُلْ إِن کَانَ آبَاؤُکُمْ وَأَبْنَاؤُکُمْ وَإِخْوَانُکُمْ وَأَزْوَاجُکُمْ وَعَشِیرَتُکُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَهٌ تَخْشَوْنَ کَسَادَهَا وَمَسَاکِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَیْکُم مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِی سَبِیلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى یَأْتِیَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ» (توبه: ۲۴).

این محبت همچنین مستلزم دوست داشتن شرع الهی و آنچه که رضای او را جلب می‌کند و تنفر از آنچه که خداوند از آن ناخشنود است، می‌باشد. به فرموده خداوند:

«وَاعْلَمُوا أَنَّ فِیکُمْ رَسُولَ اللَّهِ ۚ لَوْ یُطِیعُکُمْ فِی کَثِیرٍ مِّنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَلَٰکِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمَانَ وَزَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ وَکَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْیَانَ ۚ أُولَٰئِکَ هُمُ الرَّاشِدُونَ» (حجرات: ۷).

رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «سه چیز است که هرکس آنها را دارا باشد، شیرینی ایمان را خواهد یافت: اینکه خدا و رسولش نزد او از هر چیزی محبوب‌تر باشند، و کسی را تنها برای رضای خدا دوست داشته باشد، و از بازگشت به کفر به همان اندازه بیزار باشد که از افتادن در آتش» (بخاری، حدیث شماره ۱۶).

اینها برخی از اصول، شرایط و وظایفی هستند که مؤمنان به روز حساب باید برای آن آماده شوند تا در روز قیامت با نفس‌های آرام و قلب‌های مطمئن خداوند را ملاقات کنند، کتاب اعمالشان روشن و صحیفه‌هایشان سفید باشد و در زمره کسانی قرار گیرند که خداوند آنها را دوست دارد و آنها نیز خدا را دوست دارند و همراه با پیامبران، شهیدان و صالحان به بهشت وارد شوند.

منابع:

۱٫ صلابی، علی محمد، (۲۰۱۱)، *ایمان به روز قیامت… فقه آماده شدن برای ملاقات با خدا*، چاپ دوم، دارالمعرفه، بیروت.
۲٫ سعدی، عبدالرحمن بن ناصر، (۱۹۹۸)، *توضیح و بیان برای درخت ایمان*، چاپ اول، دار أضواء السلف.