ایران مصر اخوانی را می پسندد یا مصر سکولاریسم؟
ایران مصر اخوانی را می پسندد یا مصر سکولاریسم؟
هنگامی که جنبش اخوان المسلمین سودای رسیدن در قدرت را سر داد، جریان های سکولار مصری در انتقادهای خود این جنبش را به تلاش برای برقراری حکومت دینی در مصر متهم کردند. اخوانی ها پس از حضور در راس قدرت در مصر با رد این اتهام ها اعلام کردند که به هیچ وجه قصد تشکیل حکومت دینی را ندارند. رهبران اخوان در نشست های مختلف هدف خود را تنها رسیدن به دموکراسی و آزادی سیاسی و اجتماعی عنوان کرده اگر چه پنهان نمی داشتند که مرجع فکری و سیاسی خود را دین مبین اسلام می دانند. زمانی که نوبت به انتخابات ریاست جمهوری مصر رسید و سلفی ها که جریان تندروی اسلامی مصر محسوب می شوند با اخوانی ها متحد شدند، نگرانی از رویکرد سیاسی آنها مجددا افزایش یافت. با تدوین قانون اساسی این نگرانی ها بیشتر شده و حتی به جدالی جدی میان دولت، سکولارها و سلفی ها منتهی شد. اما محمد مرسی، رئیس جمهوری مصر در تازه ترین اظهار نظر خود بیان داشته است که به هیچ وجه به دنبال تشکیل حکومت دینی در مصر نیست و می خواهد کشور را به شیوه سکولار اداره کند. با حجت الله جودکی کارشناس مسائل مصر درباره رویکرد جدید دولت مرسی و اداره کشور به شیوه سکولاریسم گفت و گویی داشتیم که در زیر می خوانید:
چرا مرسی و اخوان المسلمین رویکردی سکولاریستی در اداره حکومت اتخاذ کرده اند؟
اخوان المسلمین از دهه ها قبل شعار الاسلام هو الحل) اسلام چاره کار است( را می دادند. بعد از سرنگونی مبارک آنها همچنان به این شعار پایبند بودند و با این شعار رای بالایی در انتخابات مجلس شورای مصر آوردند. در همان زمان وقتی آقای اردوغان که از همفکران ایشان به حساب میآید در مصر سخنرانی کرد و آنان را دعوت به پیروی از سیستم سکولار کرد، آنان بر آشفتند و سخنان او را انکار کردند. اما کم کم وارد جریان قدرت در مصر شدند و دچار دگردیسی در اندیشه و عمل گشتند. رویکرد فعلی ایشان سکولاریستی به نظر میرسد. همینجا باید توضیح داد که تعریف سکولاریزم در میان اقوام مختلف متفاوت است. در ایران بسیاری سکولاریزم را ضد دین و یا بی دینی و یا جدایی دین از سیاست معنا میکنند. در ترکیه تعریف سکولاریزم چیز دیگری است. اردوغان سکولار است، اما بی دین یا ضد دین نیست. در مصر تعریف این اصطلاح به مرور زمان روشنتر شده است. لذا اکنون اخوان المسلمین شعار اسلام هو الحل را سر نمیدهند. البته آنان اسلام را کنار نگذاشته اند. آنان همچنان اعتقاد دارند که اسلام چاره کار است، اما شیوه کنونی را به عنوان برداشت خود از اسلام به کار میبرند. در کنار اخوان المسلمین، گروههای سلفی قرار دارند که اساسا سکولاریزم، دمکراسی، انتخابات و.. را کفر میشمارند. البته بخشی از ایشان هم دچار تحول شده و شرکت در سیاست و انتخابات را جایز میدانند. اخوان المسلمین اکنون با واقعیت عینی روبرو شده و دریافتهاند که با اندیشههای پیشین قدرت اداره کشور را ندارند، از اینرو دچار دگردیسی شدهاند.
آیا اخوان المسلمین قصد دارد به شیوه ای پراگماتیستی عمل کند یا سیاست های این جریان به واقع اعتقادات آنان است؟
سیاست ایشان جزیی از اعتقادات ایشان است، یعنی آنها تقیه نمیکنند. آنها به این باور رسیدهاند. از انتقاداتی که سلفیها به ایشان میکنند، کاملا عیان میشود که آنان این باور را دارند. البته سلفیها اخوان را دارای دو جریان سلفی و اصلاح گرا می دانند و لذا عقیده دارند که آنچه اکنون به نام اخوان جریان دارد و چنین مواضعی میگیرد، جریان اصلاح گرای درون اخوان است که به اعتقاد آنها، گمراه و جهنمی هستند. شاید بتوان گفت که سیاست فعلی اخوان در مرحله کنونی پرگماتیستی است.
مدل حکومت جوانب داخلی و بین المللی به همراه دارد. آیا مدل سکولاریستی حکومت مصر می تواند موجب نزدیکی این کشور به ترکیه (با توجه به همسانی مدل حکومتی) و دوری از ایران شود؟
این مدل قطعا موجب نزدیکی حاکمان اسلام گرای مصر و ترکیه خواهد شد. اما موجب دوری از ایران نمیشود. به باور بنده هر حکومت سکولاری در دیگر کشورهای اسلامی روابط منطقی تری با ایران برقرار خواهد کرد. زیرا حکومت جمهوری اسلامی ایدئولوژیک است و از اینرو با حکومتهای ایدئولوژیک اسلامی که برداشت دیگری از اسلام داشته باشند، به تضاد میرسد. همانند تضاد میان ایران و طالبان.
مرسی از پایبندی مصر به قرارداد صلح با اسرائیل صحبت کرده است. با توجه به رویکرد مصر در قبال کشورهایی همچون آمریکا و اسرائیل و سیاست های داخلی اخوان (همچون اینکه به دنبال حکومت اسلامی نیستند) اساسا آیا تغییری میان مصر کنونی و مصر زمان حسنی مبارک روی داده است؟
قطعا مصر کنونی با مصر دوران مبارک فاصله زیادی دارد. نخستین تفاوت این است که مردم مصر جهان بینی جدیدی پیدا کرده و به راحتی مطالبات خود را بیان می کنند. هر حکومتی که در برابر چنین مردمی قرار گیرد، به راحتی نمیتواند دیکتاتوری پیشه کند و باید راه طولانی را طی کند. اخوان المسلمین کاملا با خواستههای آمریکا و اسرائیل آشنا هستند و توان آنها را هم میدانند و اکنون با توجه به این مسئله فعالیت میکنند. از این رو اخوان المسلمین کمپ دیوید را پذیرفتهاند و حتی آقای مرسی برای اینکه خیال اسرائیل را راحت کند به بیوه سادات مدال داد! آمریکا اساسا مشکلی با شکل حکومت ندارد که اسلامی، دمکراتیک، کمونیست و یا … باشد، مهم این است که خطری برای ایشان نداشته باشد و یا در نقشه دراز مدت ایشان، مشکلی ایجاد نکند و به هر تقدیر منافع آنان تامین شود.
دیپلوماسسی ایرانی
