چرا هلال به عنوان نماد کشورهای اسلامی شناخته می‌شود؟

چرا هلال به عنوان نماد کشورهای اسلامی شناخته می‌شود؟

راز نشان هلال در مساجد، مدارس و سازمان های اسلامی دیده می شود چیست؟

به گزارش خبرنگار مهر، سازمان ملل نشان هلال را که در مساجد، مدارس و سازمان­های اسلامی به چشم می‌­آید، نشان ویژه مسلمانان می­‌شمارد. دیدگاه­های گوناگونی در باره نشانه شدن هلال وجود دارد:

۱-  در احادیث آمده است که با اذن الله، پیامبر اسلام(ص) قمر را با اشارت انگشت دو نیم کرد. برخی پیدایش رمز هلال را به این رخداد ارتباط می­‌دهند. اگر چنین بوده چرا تا قرن پانزدهم در هیچ بنای اسلامی وجود نداشته است؟ احتمالا این دیدگاه  دور از حقیقت است.

۲-  نگرش دیگر آن است که: برابر برخی روایات، شبی که پیامبر(ص) از مکه به مدینه هجرت کردند، هلالی تابید و این رمز از آن گرفته شده است.

۳-  دیدگاه دیگر آن است که: نشان هلال با فتح استانبول (۱۴۵۳ میلادی) ارتباط دارد. چرا که پس از فتح استانبول، گذاشتن هلال بالای مناره مساجد عمومیت یافت و معماران مسلمان دیگر کشورها نیز همان را در ساختمان مساجد و مدارس دیگر استفاده کردند.

۴-  استاد عمار فضل، از دانشگاه بین المللی اسلام در مالزی در باره رمز هلال چنین آورده است: «رمز هلال بالای همه مساجد و مدارس را علمای کشورهای دور از مکه برای نشان دادن قبله با نوک هلال به سوی کعبه گذاردند تا مسافران نیز طرف قبله را یافته باشند. اما علما گوشه­‌های هلال در مسجد الحرام را برای تنزیه باری­تعالی به بالا برگرداندند» (مجله دینی هدایت شماره ۱۲ سال ۲۰۱۵ ).

 نظریه: احتمالا نشان هلال در برابر نشان صلیب پس از جنگ­های صلیبی، عمومیت یافته است، چرا که کاربرد بسیار زیاد صلیب در جنگ­های صلیبی (۴۸۸ تا ۶۹۰ق/ ۱۰۹۵تا ۱۲۹۱م) و اماکن دینی مسیحی، مسلمانان را بر آن داشت تا نشانی شاخص برگزینند و انتخاب نشان هلال نه تنها مسلمانان را دارای نشانی مشخص که تفاوت آنان را با مسیحیان نیز جلوه می­داد، احتمالا عالمان مسلمانان نشان هلال را با تاکید روایات بر رؤیت هلال در آغاز و پایان روزه بر گرفته‌­اند، هر چند این توجیه ارتباط وثیقی با قبله ندارد و کاربرد هلال با دو عنوان نشانی اسلامی و برای قبله بیشتر در مناطقی همچون استامبول و ترکیه امروز و چه بسا سوریه به دلیل همجواری با مسیحیان آغاز گردیده و فزونی گرفته و سپس نشانی عام برای مسلمانان در دور دست­‌ها نیز شده است.

انتخاب نشان هلال:  پس از عصر طلایی تمدن اسلامی در قرون سوم تا پنجم هجری، پراکندگی مسلمانان از نظر جغرافیایی، مذاهب و فرق همراه با تشتت آراء و انگیزه‌­های اجتماعی نمایان گردید و متعاقب آن جنگ­های صلیبی (۴۸۸ تا ۶۹۰ق/ ۱۰۹۵تا ۱۲۹۱م) از یک سو و در پی آن حمله مغولان (۶۱۶ق/۱۲۱۹م) به کسست­های بیشتر دامن زد و با تداوم حملات صلیبی در اندلس و با اندک فاصله­، جامعه مسلمانان کم و زیاد و با انحاء مختلف دچار تهاجم همه جانبه غربیان گردید و تقریبا بیشتر جغرافیای اسلامی در طول هزاره دوم میلادی آشکارا گرفتار تهاجم  مسیحیتی شد که تاکیدی بیش از اندازه بر صلیبی داشت که قرآن با احترامی بیش از دیگر ادیان بر ارکان مسیحیت ماجرای آن را از اساس قبول نداشت: وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَکِنْ شُبِّهَ لَهُمْ (نساء ۱۵۷) ترجمه: و حال آنکه آنان او را نکشتند و مصلوبش نکردند لیکن امر بر آنان مشتبه شد. مسلمانان اصولا باوری به تثلیث و پیام دنیوی آن که تجسد بود نداشتند تا نمادی جسمانی را به عنوان شاخصه خویش طرح نمایند، اساسا در برابر صلیبی که در محراب کلیسا حضوری قوی برای دعوت به این گونه تجسد داشت، محراب و مسجد مسلمانان و همه وسایل صحنه آن دعوت به بی مکانی و بی زمانی و در یک کلمه دعوتی به تروح در قبال تجسد داشت، نماد هلال نیز ما به ازایی آسمانی داشت که بیش از هر چیز دعوت به زمانی خاص برای روزهای سوم می‌­نمود و روزه که چیزی جز ترک و عدم نبود نیز برای تقویت همان تروحی بود که نمادی از آن ساخته نمی‌­شد و نماد بایستی حضوری مادی و تجسدی هم می‌­داشت و با پیام مؤکد روحانی اسلام سازگار می بود.

همه ارکان و عناصر مسجد الحرام قطعا حاوی پیام است چرا که در قرآن آمده است:  فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ (آل عمران۹۷) و این همان نشان­های روشن است، اما کدامین یک از مجموعه ارکان و عناصری که در بیت الله الحرام آمده قابلیت نماد شدن و شناخت عام با عنایت به الزام به کوتاهی پیام دارد؟ مکعب، نقطه در خط عمودی(حجر الاسود)، دایره با نقطه آغاز (طواف و حجر الاسود)، سعی بین صفا و مروه در طول خط افقی، رمی جمرات، مقام ابراهیم در قبال کعبه، هر چند هر کدام دارای معانی بلندی است، اما هیچ کدام معنای هلال در هجر اسماعیل را نخواهد داد، این هلال از کعبه جدا نیست، پس قبله را از دور و نزدیک نشان می­دهد، قرابت با معانی و کاربرد هلال در سلوک و شریعت دارد و مهمتر از همه خطی منحنی در قعر شامل مزار اسماعیل و هاجر و انبیاء و در جانب محدب شامل شعاع شمال از مدینه تا جنوب در عتبات عالیات در عراق است. گزینش نماد هلال تنها با همین معنای معقول، اصولا کاری ساده از مسلمانان نا آشنای با نشانه شناسی و نماد سازی نبوده و نیست، احتمالا چنین گزینشی را تنها بایستی با واقعیت جنوبی مکه و جهت مقام ابراهیم و هجر اسماعیل و معانی هر کدام و حقیقت امدادهای غیبی در گزینش هلال به عنوان نماد اسلامی فهم و توضیح داد.

چرا هلال به عنوان نماد کشورهای اسلامی شناخته می‌شود؟

در نصوص قرآن و سنت هلال هرگز به عنوان نماد اسلام یا مسلمانان معرفی نشده و در دوران پیامبر صلی الله علیه وسلم و خلفای_راشدین و نه حتی دوران اموی و عباسی هلال به عنوان نماد حکومت‌های اسلامی استفاده نمی‌شد. اما از آنجایی که صلیب در طی دوران‌ها به عنوان نماد نصرانی‌ها شناخته شد (به جز برخی فرق اندک مانند شهود یهوه) و ستاره‌ی داوود که توسط یهودیان اروپایی شرقی نماد یهودیت معرفی گردید و «منورا» که توسط یهودیان ارتدوکس به عنوان نماد اصیل یهودیت شناخته می‌شود، بسیاری نیز هلال را نماد اسلام معرفی می‌کنند، هرچند اسلام نماد بصری خاصی ندارد.

اما چه شد که هلال به عنوان نماد کشورهای و حکومت‌های اسلامی و حتی در نظر بسیاری از مردم نماد خود اسلام شناخته شد؟ در آغاز عثمانی‌های مسلمان برای تمییز میان مساجد و کلیساها، بر روی مناره‌ی مساجد هلال را قرار دادند. شاید یکی از دلایل این کار، وابستگی بسیاری از احکام و اعیاد اسلامی به هلالِ آغاز ماه قمری باشد. آنان هلال را همچنین بر روی پرچم خود منقوش نمودند و در نتیجه در گذر زمان درگیری میان مسلمانان عثمانی و اروپای صلیبی به عنوان نبرد هلال و صلیب تعبیر شد. هم‌اکنون نیز پرچم بسیاری از کشورهای غربی و غیر مسلمان (۲۹ کشور) حاوی نماد صلیب می‌باشد.

پس از فروپاشی عثمانی نماد هلال همچنان بر روی پرچم ترکیه‌ی جدید باقی ماند. هلال بر روی پرچم بسیاری از کشورهای مسلمان نیز وجود دارد، از جمله تونس، پاکستان، جمهوری‌های آذربایجان، ترکمنستان، ازبکستان، موریتانی، لیبی، مالزی، الجزایر، کومور و… پرچم پیشین مصر نیز (تا سال ۱۹۵۶) منقش به یک هلال و سه ستاره بر روی زمینه‌ای سبز بود.

پس از تاسیس سازمان غیر دولتی  صلیب_سرخ، از آنجایی که صلیب نمادی نصرانی است، عثمانی به جای آن از هلال سرخ استفاده کرد. بعدها تقریبا همه‌ی کشورهای اسلامی از همین نماد هلال سرخ یا همان هلال_احمر استفاده کردند. این نماد هم اکنون نمادی معتبر و بین المللی است.

منبع : اینترنت و تلگرام

ترجمه از رایزن فرهنگی ایران در ازبکستان

خداداد خادم